Tajemnica arcydzieła Rafaela mogła zostać rozwiązana przez AI

Mroczne przedstawienie św. Józefa na obrazie „Madonna della Rosa” prawdopodobnie nie zostało wykonane przez Rafaela Santiego, stwierdziła AI. (Zdjęcie: Museo Nacional del Prado)

Tajemnica otaczająca długo dyskutowane arcydzieło Rafaela, które wisi w muzeum Prado w Madrycie, mogła zostać rozwiązana przez algorytm AI stworzony na Uniwersytecie w Bradford w Wielkiej Brytanii. 

„Madonna della Rosa”, czyli Róża Saronu, od wieków intryguje znawców sztuki. Obraz przedstawia Maryję, Józefa i Dzieciątko Jezus z niemowlęciem Janem Chrzcicielem. Jest to coś imponującego i był uważany za dzieło Rafaela, dopóki nie pojawiły się wątpliwości w XIX wieku.

Niektórzy historycy sztuki twierdzili, że dzieło to powinno być autorstwa jego warsztatu. Inni uważali, że postać Józefa wyglądała na dopisaną później i nie mogła być dziełem Rafaela. Podobnie uważa się, że dolna część, z różą, została namalowana przez kogoś innego. Mimo to w Hiszpanii obraz zawsze przypisywano Rafaelowi.

Posługując się sztuczną inteligencjią autorstwa Hassana Ugaila, profesora obliczeń wizualnych na Uniwersytecie w Bradford, dzieło to zostało zweryfikowane. 

Wniosek Ugaila jest taki, że większość obrazu jest dziełem Rafaela, jednak twarz Józefa wykonana jest inną ręką. 

Ugail dodał, że algorytm szczegółowo przeanalizował 49 bezspornych dzieł Rafaela i w rezultacie jest w stanie rozpoznać autentyczne dzieła tego artysty z 98% dokładnością.

"Komputer dokładnie przygląda się obrazowi. Nie tylko twarz, przygląda się wszystkim jego częściom i zapoznaje się z paletą kolorów, odcieniami i ruchami pędzla. Rozumie obraz w niemal mikroskopijny sposób, uczy się wszystkich kluczowych cech Rafaela" - mówi Ugail. 

W przypadku „Madonna della Rosa” wstępne testy wykazały, że w 60% jest to dzieło Rafaela. Następnie komputer ocenił obraz w podziale na sekcje i doszedł do wniosku, że twarz Józefa nie jest autorstwa Rafaela.

To odkrycie zostało opublikowane w czwartek w czasopiśmie Heritage Science.

Howell Edwards, współautor artykułu i emerytowany profesor spektroskopii molekularnej w Bradford, powiedział: "Analiza naszej pracy za pomocą AI wykazała ostatecznie, że podczas gdy trzy postacie Madonny, [Jezusa] i św. Jana Chrzciciela są jednoznacznie autorstwa Rafaela, to św. Józefa została namalowana przez kogoś innego". 

Naukowcy przetestowali również inny dyskutowany obraz znany jako „The Haddo Madonna”, który wisi w muzeum Haddo House w Aberdeenshire.

Został on zakupiony jako dzieło Rafaela w XIX wieku przez George'a Gordona, lorda Haddo, który był premierem w latach 1852-1855. Później został przypisany mniej znanemu artyście, Innocenza da Imola.

W 2016 roku historyk sztuki Bendor Grosvenor stwierdził w programie BBC Britain's Lost Masterpieces, że był to Rafael. Eksperci z National Gallery później orzekli, że jest to mało prawdopodobne. AI stanęła po stronie Grosvenora.

Ugail wykorzystał już wcześniej wspomagane przez sztuczną inteligencję komputerowe rozpoznawanie twarzy na obrazie znanym jako "De Brécy Tondo", który mocno przypomina "Madonnę Sykstyńską" Rafaela. Komputer ustalił, że jest to dzieło Rafaela.

Ugail żartobliwie przyznaje, że "nie wie nic o sztuce", a reakcja historyków sztuki na jego prace może być negatywna. "Myślę, że panuje strach, a oni również myślą, że jesteśmy naiwni i nie wiemy, co robimy" – powiedział Ugail. 

Uważa jednak, że historycy sztuki zostaną ostatecznie przekonani i zobaczą sztuczną inteligencję jako dodatkowy sposób na uwierzytelnienie wielkiej twórczości. Podkreślił, że nie wierzy, że sztuczna inteligencja zastąpi ludzi.

"Proces uwierzytelniania dzieła obejmuje spojrzenie na wiele aspektów ... jego pochodzenie, pigmenty, stan dzieła i tak dalej. Tego rodzaju oprogramowanie może być wykorzystywane jako jedno z narzędzi wspomagających ten proces".