Tajemnicze tunele naszkicowane przez Leonarda da Vinci pod koniec XIV wieku zostały odnalezione

Źródło obrazu: StoreNorskeLeksikon

Naukowcy odkryli ukrytą funkcję pod średniowiecznym zamkiem w Mediolanie, we Włoszech, o której badacze mogli tylko spekulować na podstawie szkicu Leonarda z około 1495 roku i odniesień w innych źródłach historycznych — podziemne przejścia, które prawdopodobnie były przeznaczone dla żołnierzy do wykorzystania w przypadku przedarcia się przez obronę zamku.

Odkrycie, które Politecnico di Milano ogłosiło w styczniu, nastąpiło w wyniku serii badań, których celem była cyfryzacja podziemnych struktur XV-wiecznego zamku Sforzów za pomocą niedestrukcyjnych metod, takich jak radar penetrujący grunt i skanowanie laserowe.

Badania, które trwały od 2021 do 2023 roku, rozpoczęły się jako praca doktorska Franceski Biolo, która jest obecnie architektem i pracownikiem naukowym na wydziale architektury, otoczenia zabudowanego i inżynierii budowlanej na Politechnice w Mediolanie. 

„Nasze odkrycia przypominają nam o tym, jak głęboko historia jest zakorzeniona w naszych miastach”, powiedziała Biolo w e-mailu. „Tylko dzięki świadomości tego faktu, w połączeniu z dokładnym zrozumieniem historii i architektury, możemy naprawdę docenić wartość ochrony i wzmacniania naszego dziedzictwa kulturowego i architekturalnego”.

Stopień zaangażowania Leonarda w budowę zamku jest wciąż nie do końca ustalony, ale odkrycie to „wzmacnia wpływ tego wielkiego myśliciela na historię i rozwój architektoniczny Zamku Sforzów”, dodała. 

Ukryte tunele pod zamkiem Sforza

Biolo i jej zespół na początku zamierzali zcyfryzować obszar pod zewnętrznym murem zamku zwanego Ghirlandą. Znajduje się tam dobrze znane podziemne przejście, które biegnie wzdłuż obwodu fosy zamku i jest dostępne dla turystów. Ku zaskoczeniu badaczy, ich pomiary ujawniły drugi tajny tunel, o którym eksperci od lat tylko stawiali hipotezy.

Drugi tunel biegnie równolegle do pierwszego, około 1 metra pod powierzchnią. Zdaniem Biolo, żołnierze mogli wykorzystać tą ukrytą ścieżkę w celu obrony i odzyskania Ghirlandy przed siłami wroga.

Naukowcy odkryli również inne tunele — prawie wszystkie wykonane z cegły ze sklepieniem kolebkowym lub zakrzywionym sufitem — w tym jeden, który prowadzi w kierunku bazyliki Santa Maria delle Grazie, miejsca spoczynku żony księcia Ludovico Sforzy. Znany również jako Ludovico il Moro, Sforza był księciem Mediolanu w latach 1494-1498.

Według Politecnico di Milano, źródła historyczne wskazują, że pogrążony w żałobie książę zbudował tunel, aby uzyskać łatwy dostęp do swojej zmarłej żony. Konieczne będą dalsze badania, aby potwierdzić, czy tunel rzeczywiście łączy się z bazyliką, powiedziała Biolo. Oprócz tunelu wykryto również średniej wielkości pomieszczenia na drugim z podziemnych poziomów, dodała.

Naukowcy podejrzewają, że istnieje więcej podziemnych struktur, których jeszcze nie odkryliśmy, chociaż nadal nie jest możliwe sporządzenie mapy wszystkich podziemnych struktur, powiedziała Biolo. Dawno temu, zamek ten obejmował obszar około sześciokrotnie większy od tego dzisiaj — powierzchnia budynku, która jest obecnie widoczna nad ziemią, wynosi około 40 000 metrów kwadratowych, dodała.

Zamek przeszedł rozległe rozbiórki i renowacje podczas wojen napoleońskich i pod koniec XIX wieku. „Te nowe odkrycia pokazują jednak, że nie wszystko zostało utracone”, powiedziała Biolo. „Podziemia zawierają (ślady) naszej przeszłości — nie tylko z tej epoki, ale z wielu innych”.

Wpływ Leonarda na struktury wojskowe z renesansu

Leonardo często spędzał swój czas w tym zamku pod koniec XIV wieku jako członek dworu księcia Ludovica Sforzy, który zlecił artyście namalowanie obrazu znajdującego się w Sala delle Asse, czyli pokoju z drewnianymi deskami. W tym okresie Leonardo stworzył rysunki struktur obronnych, które bardzo przypominają układ zamku Sforzów, w tym Ghirlandę i wiele różnych układów korytarzy.

„Bardzo ważne jest, abyśmy byli w stanie zrekonstruować przeszłość tak dokładnie i niezawodnie, jak to tylko możliwe”, powiedziała dr. Francesca Fiorani, profesor historii sztuki i ekspert w dziedzinie Leonarda z Uniwersytetu Virginii w Charlottesville. „W przypadku Leonarda wiemy, że większość jego rysunków, zwłaszcza rysunków architektury, była »mentalnymi « ćwiczeniami, pomysłami na innowacyjne budynki, ale nie miały one być planem do faktycznej budowy, a jedynie pomysłami: można powiedzieć, że była to papierowa architektura, która istniała tylko jako rysunki”.

Autor tych szkiców najprawdopodobniej rozważał możliwe poprawki dla zamku Sforzów, ponieważ niektóre elementy były narysowane inaczej, niż zamek wyglądał w rzeczywistości, dodała Fiorani, która nie była zaangażowana w tym odkryciu.

„To, czy jego rysunki i niedawno odkryte tunele są ze sobą związane, jest kwestią, którą należy ustalić w toku dalszych badań”, powiedziała Fiorani w e-mailu.

Istnieje „wyraźny związek między elementami przedstawionymi na jego rysunkach a istniejącymi strukturami”, ale w tej chwili „niemożliwe jest określenie zakresu bezpośredniego zaangażowania Leonarda w budowę twierdzy” - powiedziała Biolo.

Niemniej jednak odkrycie to podkreśla fakt, że historia jest wszędzie, nawet w miejscach, w których najmniej się jej spodziewamy, dodała.

Biolo jest obecnie zaangażowana w projekt, który ma na celu wzmocnienie i ochronę niektórych budynków komunalnych w innych włoskich miastach.

„Być może to, na co mam największą nadzieję w przyszłości, to nie nowe i przełomowe odkrycie”, powiedziała Biolo, „ale bardziej rosnąca, powszechna i świadoma chęć do zachowania naszego dziedzictwa — zwłaszcza tego, które jest często zapomniane — wspierana przez nasz ogromny zasób wiedzy i technologii”.