To starożytne święto jest celebracją wiosny i zupełnie nowego roku

Nowruz, który zaznacza początek nowego roku, ma swoje początki w starożytnej Persji. Obecnie święto obchodzone jest w irańskiej diasporze - m.in. przez tych Amerykanów irańskiego pochodzenia tańczących podczas święta w 2016 roku w centrum Chicago. Zdjęcie: Hossein Fatemi, PANOS PICTURES/REDUX

Na północnej półkuli 19 marca jest pierwszym dniem wiosny. Dla ponad 300 milionów osób na całym świecie jest także początkiem nowego roku. Nowruz, co oznacza nowy dzień, jest świętem czczącym przyjście wiosny i pierwszy dzień nowego roku w Iranie, którego kalendarz słoneczny rozpoczyna się wraz z równonocą wiosenną.

Nowruz obchodzony jest w Iranie i perskiej diasporze od ponad 3000 lat. Pierwotnie był zaratusztriańskim dniem świątecznym; zaratusztrianizm był religią praktykowaną w starożytnej Persji, która postrzegała nadejście wiosny jako zwycięstwo nad ciemnością. Święto przetrwało muzułmański podbój Persji w VII wieku oraz spadek popularności zaratusztrianizmu i zostało rozprzestrzenione na całym świecie przez perską diasporę. 

Czym jest Nowruz i jak jest obchodzony?

Tradycyjnie obchodzony jest w równonoc wiosenną, jednak wiele osób zaczyna obchody nawet kilka tygodni wcześniej. W okresie poprzedzającym święto ludzie wykonują rytualne tańce i napełniają naczynia w domu wodą, która kojarzy się ze zdrowiem, próbując wypędzić pecha.

W ostatnią środę przed Nowruz wiele osób obchodzi Chaharshanbe Suri, noc podczas której skacze się nad ogniskami lub chodzi do drzwi, uderzając o nie łyżkami, aby odstraszyć pecha. Odwiedza się także cmentarze i zostawia ofiary dla zmarłych, ponieważ niektórzy wierzą, że odwiedzają oni ziemię zanim zacznie się wiosenny obrządek.

Festiwal skupia się na płodności i nowym życiu, więc wszechobecne przy celebracjach są nasiona oraz jajka. Domostwa ustawiają stoły pokryte siedmioma symbolicznymi przedmiotami, zwanymi haft-sin. Haft oznacza siedem a sin w perskim to „s” i każdy z tych przedmiotów zaczyna się właśnie na literę „s”. Są to m.in. kiełki nasion (np. pszenica, owies, inne nasiona symbolizujące odrodzenie), oleaster (znany także jako oliwnik lub perska jagoda, który, jak się uważa, jest iskrą dla miłości), czosnek (ochrona), sumak (miłość), ocet (cierpliwość), samanu - pudding z kiełków pszenicy (dostatek). Na stole często znajdują się także Koran, jajka, lustra i poezja.

Mimo że Nowruz jest starym świętem, tradycja stołu już nie: jak zaznacza A. Shapur Shahbazi w Encyclopaedia Iranica, stała się ona powszechna dopiero w ubiegłym wieku.

Podczas obchodów Nowruz - tak jak na tym w Los Angeles, Kalifornia - ludzie przeskakują nad małymi ogniskami, by mieć szczęście w nowym roku. Zdjęcie: Lynsey  Addadrio, NAT GEO IMAGE COLLECTION

Kto obchodzi Nowruz?

Nowruz także dopasował się do czasów nowożytnych. Po irańskiej rewolucji islamskiej w 1979 nowy rząd próbował stłumić święto w obawie, że może ono odwracać uwagę od religii państwowej. Jednak bezskutecznie, ponieważ aktualnie Nowruz jest świętem państwowym.

Jest także świętem państwowym w Afganistanie, Albanii, Gruzji, Irackim Kurdystanie, Kazachstanie, Kosowie, Kirgistanie, prowincji Bayan-Ölgii w Mongolii, Tadżykistanie, Turkmenistanie, Uzbekistanie, jest też powszechny w Turcji, Indiach i innych miejscach, w których występują perskie enklawy.

W 2009 UNESCO, organizacja ONZ specjalizująca się w kulturze, wpisała święto na swoją listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, zaznaczając, że: „promuje ono pokój oraz solidarność między pokoleniami i rodzinami, a także pojednanie i sąsiedzkość”. 21 marca obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Nowruz, ale samo święto obchodzone jest między 19 a 22 marca, w zależności od kalendarza i tego jak wypada równonoc wiosenna.