W Głębi Kultury: Bożonarodzeniowe Kalady na Białorusi - Tradycje i Magia Świąt

Zdjęcie: nikidw.edu.pl

Na białoruskich ziemiach Boże Narodzenie to czas, gdy tradycje kultywowane są z największą pasją i oddaniem. W tym artykule odkryjemy niezwykłą kulturę świąteczną Białorusi, gdzie magia tradycji splata się z głębokim dziedzictwem, tworząc wyjątkowy rytuał świątecznego przeżywania. 

Na Białorusi okres Bożego Narodzenia to "Kalady" - nazwa o pogańskich korzeniach, wywodząca się od słowa "kola" (z języka białoruskiego oznaczające "koło") co oznacza "słońce". Tradycyjnie związane z pierwszym zimowym przesileniem, symbolizują początek nowego roku. Obchody trwają od 25 grudnia do 6 stycznia. Wraz z chrystianizacją Kalady zaczęły się kojarzyć z Bożym Narodzeniem. Obchody różnią się w zależności od wyznania, ale ta tradycja kolorowo ilustruje świąteczną atmosferę na Białorusi.

Święto Kalady na Białorusi to wyjątkowy moment, kiedy tradycje przeszłości splatają się z bogactwem kulturowym. Grupy śpiewaków, przechodząc od domu do domu, niosą ze sobą nie tylko kolędy, ale także serdeczne życzenia. Podczas świąt popularne są tradycyjne potrawy, takie jak kucmoczki, kutia, gryczane placki, hulanki i krupnik. Kucmoczki to rodzaj słodkich pierogów z makiem, miodem i orzechami, podczas gdy kutia to danie z gotowanej pszenicy, maku, miodu i orzechów. Hulanki to smażone ciasto z miodem lub dżemem, a krupnik to gęsta zupa z kaszy gryczanej, mięsa i warzyw. 

Zdjęcie: bestbelarus.by

Mimo chrześcijańskiego kontekstu, wierzenia pogańskie, związane z mocą słońca i obfitością plonów, nadal tkwią w tej tradycji. W niektórych regionach ludzie przebierają się w barwne kostiumy i noszą maski. Kalady na Białorusi to nie tylko czas radosnego świętowania, lecz również okres zadumy nad mijającym rokiem oraz wiarę w obiecującą przyszłość. Ludzie odwiedzają kowali, widząc w tej wizycie symboliczny znak nadziei na pomyślność w nadchodzącym roku.

W ślad za tymi tradycjami kulturowymi podążają ludzie z całego kraju, pragnący doświadczyć magii Bożego Narodzenia na białoruski sposób. Właśnie w tym kontekście odnajdujemy "Kaladnyja Cary", ceremonię niezwykłą i pełną symboliki, przenoszącą nas do głębokich korzeni kultury białoruskiej. Odbywa się ona tylko w wiosce Semezhevo. W tłumaczeniu na język polski nazwa brzmi "Bożenarodzeniowe Króle". W 2009 roku została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. 

W odróżnieniu od tradycyjnego kolędowania, gdzie ludzie przebierają się za postacie związane z lokalnym folklorem (kozę, konia, babcię z dziadkiem i Cygankę), podczas ceremonii "Kaladnyja Cary" do tradycyjnych postaci dołączają się uczestnicy ubierane w białe mundury przypominające formę rosyjskich żołnierzy.

Zdjęcie: cdnn11.img.sputnik.by

Historia obrzędu sięga do XVIII wieku, gdy żołnierze rosyjskiej armii stacjonowali w okolicy wsi. Po Trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 roku te ziemie stały się częścią Rosji. Żołnierze zaczęli chodzić po chatach, prezentując wesołe scenki i składając życzenia przed Nowym Rokiem. Po odejściu żołnierzy, miejscowi postanowili zachować tę tradycję, przekształcając ją w kołędowe widowisko. W okresie sowieckim obrzęd został zapomniany, ale w 1996 roku, dzięki dokumentom i świadectwom miejscowych mieszkańców, został odnowiony. Jedyną zmianą było przeniesienie daty na 13 stycznia, zgodnie z nowym kalendarzem, kiedy to odbywa się Wieczór Trzech Króli. W tradycyjnym obrzędzie "Królowie" – nieżonaci młodzi mężczyźni w białych kostiumach z krzyżem i tradycyjnymi paskami – odgrywają sceny z religijnej dramy "Król Maksymilian", a wieczorem zapalają łuczywa. Аtrybutami niezbędnymi w obrzędzie są uroczysty marsz, bębny i radosna procesja. Po zakończeniu uroczystego pochodu wszyscy czekają na świąteczne poczęstunki. Nie ma ani jednego domu, w którym "królowie" nie otrzymaliby pierogów, kiełbas, słoniny i innych kulinarnych smakołyków białoruskiej wsi. Ludzie wierzą, że w domu, który odwiedzili "Bożenarodzeniowe Króle", przez cały rok będzie dostatek, harmonia i pokój.

Podsumowując, białoruskie Boże Narodzenie to wyjątkowy czas, kiedy magia tradycji Kalad splata się z głębokim dziedzictwem kulturowym, tworząc niepowtarzalny rytuał świątecznego przeżywania. To święto, pełne barwnych obrzędów i tradycyjnych potraw, oddaje bogactwo kultury białoruskiej, celebrując jednocześnie wspólnotę i różnorodność.