Zdjęcie: Depositphotos
Według amerykańskiego Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (CDC), prawie 30 procent dzieci w Stanach Zjednoczonych ma zdiagnozowaną alergię, co naraża je na ryzyko wystąpienia objawów, od pokrzywki i kichania po zagrażającą życiu anafilaksję.
Kilka szeroko zakrojonych badań wykazało, że zapoznanie dzieci z potencjalnymi alergenami pokarmowymi w ciągu pierwszego roku życia zmniejsza ich szanse na rozwój alergii. Ale ile alergenu należy podać dziecku i kiedy? A co z innymi alergiami, takimi jak alergie sezonowe, alergie na zwierzęta domowe i reakcje skórne — czy im również można zapobiegać?
Wciąż pozostaje wiele do odkrycia na temat tego, w jaki sposób u dzieci rozwijają się alergie. Porozmawialiśmy z ekspertkami, aby dowiedzieć się, co wiemy i na jakie pytania musimy jeszcze odpowiedzieć.
Wczesne zapoznanie dzieci z alergenami pokarmowymi
Jeszcze dekadę temu lekarze zalecali unikanie alergenów pokarmowych przez pierwsze lata życia dziecka. Jednak w 2015 roku badanie Learning about Peanut Allergy (LEAP) wykazało, że podawanie orzeszków ziemnych już od 4. miesiąca może obniżyć ryzyko alergii. Od tego czasu badania nad wczesnym wprowadzaniem jaj, mleka krowiego i wielu powszechnych alergenów wykazały podobne wyniki. „Obecnie eksperci sugerują wprowadzanie alergenów pokarmowych na wczesnym etapie życia.” — powiedziała Priya Katari, alergolog dziecięcy i immunolog z Weill Cornell Medical College.
Katari zaleca wprowadzenie wszystkich powszechnych alergenów — jajek, mleka, soi, pszenicy, orzeszków ziemnych, orzechów drzewnych, ryb, skorupiaków i sezamu — u dzieci w wieku około czterech do sześciu miesięcy lub gdy tylko dziecko jest w stanie utrzymać głowę w pozycji pionowej oraz żuć i połykać pokarm bez plucia nim lub zadławienia się.
Dotyczy to większości dzieci, nawet tych z długą historią alergii w rodzinie. Dwa wyjątki to dzieci z ciężką egzemą (inaczej wypryskiem; chorobą skóry polegającą na zapaleniu jej wierzchnich warstw), które powinny zostać przebadane pod kątem alergii przed wprowadzeniem alergenów poprzez żywność; oraz dzieci z alergią na jajka, które powinny zostać przebadane przed wprowadzeniem masła orzechowego.
„W przeciwnym wypadku ryzyko wystąpienia złej reakcji, takiej jak wstrząs anafilaktyczny, po pierwszym wprowadzeniu pokarmu u dzieci poniżej pierwszego roku życia jest rzadkie.” — wyjaśniła Katari. „Rodzice mogą zacząć od odrobiny alergenu na jeden raz — na przykład około jednej czwartej łyżeczki rozcieńczonego masła orzechowego — i monitorować dzieci przez dziesięć minut przed wprowadzeniem pełnej porcji, czyli dwóch łyżeczek masła orzechowego lub dwóch gramów białka w oparciu o to, co znajduje się na etykiecie żywieniowej. Jest to rozsądną porcją” — opisała Katari.
„Powiedziałabym, że za każdym razem, gdy wprowadzasz pokarmy stałe, niezależnie od tego, jakie pokarmy spożywa Twoja rodzina, śmiało wprowadzaj je w dietę swojego dziecka.” — zasugerowała Martha Hartz, alergolog dziecięcy z Mayo Clinic.
„Po wprowadzeniu alergenu ważne jest, aby utrzymać go w diecie dziecka.” — zaznaczyła Katari. Orzeszki ziemne są jedynym alergenem pokarmowym, który ma obecnie zalecenia oparte na wytycznych w odniesieniu do ilości i częstotliwości — dwie łyżeczki trzy razy w tygodniu. Ekspertki są zgodne, że sam smak alergenu prawdopodobnie nie wybuduje tolerancji. „Nie stresuj się, jeśli jest to mniej niż dokładnie zalecana ilość, o ile dzieci są regularnie wystawione na działanie alergenów. Rodzice nie muszą się zbytnio martwić o śledzenie wszystkich pokarmów podawanych dziecku.” — uspokaja Hartz. „Upewnij się tylko, że Twoje dziecko spożywa zróżnicowaną dietę zawierającą owoce, warzywa i białko.”
Nie oznacza to jednak, że wszyscy się tego nauczyli. Hartz powiedziała, że nadal istnieją rodzice i praktycy, którzy nauczyli się starych wytycznych i wciąż ich przestrzegają. „Dlatego nadal ważne jest szerzenie świadomości o tym.” — podkreśliła Katari.
Podczas wprowadzania nowych pokarmów ekspertki zgadzają się, że ważne jest, aby obserwować objawy reakcji alergicznej w każdym wieku. „W przypadku dzieci i dorosłych obejmuje to pokrzywkę, obrzęk, wysypkę, zaczerwienienie, natychmiastowe wymioty, biegunkę lub trudności w oddychaniu.” — wyjaśniła Katari. W przypadku małych dzieci wskazówką mogą być to również zmiany w zachowaniu. Niemowlęta i małe dzieci mogą stać się bardziej zdenerwowane lub wycofane, zwłaszcza jeśli nie potrafią jeszcze wyrazić swojego dyskomfortu. „Jeśli dzieci miały reakcję alergiczną na jakikolwiek alergen, ich rodzice powinni porozmawiać o tym z pediatrą.” — poleciła Katari.
A co z alergiami na zwierzęta domowe, alergiami sezonowymi i innymi?
W przypadku alergenów niewywoływanych pokarmem sytuacja jest bardziej skomplikowana. „To, czy u ludzi rozwiną się alergie, zależy od wielu czynników, w tym ich: genetyki, układu odpornościowego i środowiska.” — wyjaśniła Asriani Chiu, alergolog dziecięcy z Children's Wisconsin i Medical College of Wisconsin. „Naprawdę trudno jest ustalić, co je powoduje.” — dodaje.
„Największym czynnikiem ryzyka jest genetyka i historia rodzinna.” — objaśniła Rita Kachru, alergolog dziecięcy i immunolog z UCLA. „Każdy rodzaj alergii w rodzinie może zwiększać ryzyko rozwoju alergii dowolnego rodzaju.” — rozwinęła. „Oprócz genetyki, alergie są zwykle wynikiem stałego wystawienia na działanie alergenu w czasie.” — wyjaśniła Chiu. „Na przykład, alergie na pyłki zwykle ujawniają się dopiero w wieku 4 lub 5 lat, czyli po tym, jak dzieci były narażone na duże ilości pyłków przez wiele sezonów.” — omówiła Kachru.
Kachru dodała, że zwykle, wczesna ekspozycja na alergeny niespożywcze prawdopodobnie pomaga zapobiegać alergiom. Na przykład kilka badań sugeruje, że kontakt z sierścią zwierząt domowych w pierwszym roku życia może zmniejszyć ryzyko rozwoju alergii.
Jednak wiąże się to z pewnymi zastrzeżeniami. Badania pokazują również, że dzieci, dorastające w gospodarstwach domowych, w których występują szkodniki, takie jak karaluchy i myszy, są bardziej narażone na astmę. Innym przykładem jest to, że dzieci wymagające zabiegów medycznych we wczesnym okresie życia są bardziej narażone na alergie wywoływane przez lateks. Niektóre badania dotyczące alergii sezonowych pokazują, że ekspozycja na pyłki w pierwszym roku życia może zwiększać ryzyko wystąpienia alergii. Kiedy więc ekspozycja na wczesnym etapie życia jest ochronna, a kiedy nie?
Pytania bez odpowiedzi dotyczące rozwoju alergii
Jedną z teorii jest podwójna ekspozycja, która zakłada, że sposób pierwszego wprowadzenia alergenu ma znaczenie. „Narażenie na alergeny, takie jak pył z orzeszków ziemnych, przez uszkodzoną skórę lub stan zapalny dróg oddechowych może prowadzić do reakcji alergicznej.” — poinformowała Katari. Jednak zjedzenie potencjalnego alergenu „mówi układowi odpornościowemu: to jest coś, co powinienem zjeść” — wyjaśniła Hartz.
„To samo dotyczy innych alergii: jeśli alergen dostanie się do organizmu na przykład przez skórę, może wywołać reakcję zapalną, która prowadzi do alergii.” — powiedziała Kachru. „Nie mogę wystarczająco podkreślić, jak ważne jest, aby starać się dbać w szczególności o skórę, która jest największym organem w okresie niemowlęcym. Dlatego też, jeśli dziecko ma egzemę, która powoduje pęknięcia skóry, ważne jest, aby opracować schemat jej pielęgnacji, który może utrzymać stan zapalny pod kontrolą.”
Zwykle, jeśli bariery organizmu dla toksyn zewnętrznych (skóra, drogi oddechowe i jelita) są zdrowe, układ odpornościowy może lepiej reagować na alergeny. „Rzeczy takie jak dym papierosowy, które mogą wpływać na te bariery, powinny być trzymane z dala od dzieci.” — podkreśliła Kachru.
„Badania pokazują jednak, że istnieją pewne rzeczy, które mogą pomóc zmniejszyć ryzyko alergii u dzieci.” — powiedziała Chiu. Niektóre badania pokazują, że karmienie piersią może zmniejszyć ryzyko alergii. „Ponadto, dzieci urodzone drogą pochwową, w przeciwieństwie do tych urodzonych przez cesarskie cięcie, mają niższe ryzyko rozwoju alergii.” — oznajmiła Chiu. Może to wynikać z faktu, że karmienie piersią i poród pochwowy mogą zwiększyć różnorodność pożytecznych bakterii w przewodzie pokarmowym dziecka, co według badań jest powiązane ze zmniejszonym ryzykiem alergii.
Biorąc pod uwagę, że trudno jest rozwikłać wszystkie czynniki, które mogą powodować alergię, lekarze nie mają jasnych wytycznych co do tego, kiedy i jak narażać dziecko na alergeny niespożywcze. „Częściowo dzieje się tak dlatego, że trudno jest kontrolować, w jaki sposób i kiedy dzieci są narażone na alergeny w swoim otoczeniu.” — wyjaśniła Chiu. „Ponadto, niemowlęta są trudnym obiektem badań, ponieważ rodzice raczej nie będą chcieli poddawać swoich zdrowych dzieci działaniu leków, których mogą jeszcze nie potrzebować.”
„Naukowcy dowiadują się więcej o skórze, jelitach i układzie oddechowym, zawierających komórki odpornościowe, które odgrywają ważną rolę w odpowiedzi organizmu na toksyny zewnętrzne.” — objaśniła Kachru. „W przypadku skóry oznacza to znalezienie czynników genetycznych i środowiskowych, które powodują szkodliwe stany zapalne. Z kolei, w przypadku jelit i układu oddechowego oznacza to ustalenie, jaką rolę może odgrywać mikrobiom (ogół mikroorganizmów występujących w danym siedlisku) w rozwoju alergii.” — dodała. "Potrzebujemy stanu zapalnego. Ale jak możemy zapobiec jego reakcji na rzeczy, na które nie powinien reagować?"