Zdjęcie: https://www.bbc.com/future/article/20250207-what-your-fingernails-can-reveal-about-your-health
* Cała treść tego artykułu ma charakter wyłącznie informacyjny i nie powinna być traktowana jako substytut porady lekarskiej twojego lekarza lub innego pracownika służby zdrowia. BBC nie ponosi odpowiedzialności za jakąkolwiek diagnozę postawioną przez użytkownika na podstawie zawartości tej witryny. BBC nie ponosi odpowiedzialności za zawartość wymienionych zewnętrznych witryn internetowych ani nie popiera żadnych komercyjnych produktów lub usług wymienionych lub zalecanych na którejkolwiek z witryn. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące swojego zdrowia, zawsze skonsultuj się ze swoim lekarzem rodzinnym.
Nie brakuje ludowych mądrości na temat tego, jak określić ogólny stan zdrowia na podstawie paznokci. Jedną z nich jest wszechobecny pogląd, że pojawiające się czasami białe plamki – zwane leukonychią – są oznaką niedoboru wapnia. Ale czy w takich poglądach jest ziarno prawdy?
Na początek trochę podstaw anatomii. Paznokcie są przedłużeniem skóry. Są wykonane z keratyny – niezwykle wytrzymałego białka, które chroni palce u rąk i nóg przed urazami. Kształt półksiężyca widoczny u podstawy paznokcia to lunula, która służy jako „ośrodek wzrostu” paznokcia, wytwarzając komórki, które ostatecznie twardnieją i przekształcają się w płytkę paznokcia. Znajduje się nad naskórkiem i stanowi warstwę martwych komórek łączących podstawę łożyska paznokcia ze skórą. Skórka zapewnia dodatkową ochronę, pełniąc rolę ochronną dla paznokcia - zatrzymując bakterie, grzyby i inne patogeny.
Podczas gdy oczy mogą być zwierciadłem duszy, paznokcie mogą pokazać lekarzowi stan Twojego zdrowia. Medycy mogą ich używać do diagnozowania wszelkiego rodzaju schorzeń, od problemów dermatologicznych po choroby nerek, a nawet zaburzenia autoimmunologiczne.
Oznaka czegoś poważnego
„Jedną z pierwszych rzeczy, których nauczyłem się na studiach medycznych, było poszukiwanie czegoś, co nazywa się pałeczkowatością (ang. clubbing), czyli utratą kąta między paznokciem i jego łożyskiem” – mówi Dan Baumgardt, lekarz pierwszego kontaktu oraz wykładowca neurologii i fizjologii na Uniwersytecie w Bristolu.
Gdy występuje pałeczkowatość, łożyska paznokci miękną, a paznokcie wydają się prawie „unosić”, zamiast być mocno przymocowane do palca. Opuszki palców również wydają się duże lub wybrzuszone. „Powoduje to nietypowy wygląd opuchniętego palca, który przypomina trochę pałeczkę do gry na bębnie” – mówi Baumgardt.
Pałeczkowatość jest oznaką wyjątkowo niskiego poziomu tlenu we krwi. Najczęściej wiąże się to z rakiem płuc, ale może również wskazywać między innymi na infekcję błony śluzowej komór serca i zastawek serca. Inne schorzenia, w których obserwuje się ten stan, obejmują między innymi celiakię, marskość wątroby i infekcje płuc.
Paznokcie pałeczkowate mają kształt odwróconej łyżki i mogą wskazywać na poważną chorobę, taką jak rak płuc Zdjęcie: Alamy
„Jeśli rzeczywiście widzisz pacjenta z pałeczkowatością, ogólną zasadą jest wykonanie u niego prześwietlenia rentgenowskiego w trybie pilnym, ponieważ przyczyną może być rak płuc” – mówi Baumgardt. „Mówiło się, że jest to jedna z pierwszych rzeczy, których nauczyliśmy się na studiach medycznych. Naprawdę nie wiem dlaczego, ponieważ przez wszystkie 14 lat mojej pracy jako lekarz spotkałem się z czymś takim tylko raz” – mówi.
Białe plamki na paznokciach – zwane leukonychią – są często przedstawiane jako oznaka niedoborów witamin lub minerałów. Jednak nie ma twardych dowodów na poparcie tej tezy. W jednym małym badaniu przeprowadzonym wśród studentów nie stwierdzono korelacji między tym objawem a spożyciem cynku lub wapnia przez daną osobę. Jednakże w jednym opisie przypadku pacjenta z chorobą Leśniowskiego-Crohna, u którego rozwinęła się ciężka leukonychia na paznokciach przy niedoborze selenu, choroba ta zniknęła po leczeniu tym minerałem.
Ogólnie rzecz biorąc, leukonychia jest raczej wynikiem urazu paznokcia. Ukłucie palca u nogi, przytrzaśnięcie paznokcia drzwiami, zbyt wiele zabiegów manicure lub upuszczenie ciężkiego przedmiotu na stopę może spowodować pojawienie się takiego śladu.
Niemniej jednak białe przebarwienia na paznokciach mogą sugerować problem zdrowotny. Na przykład mogą być oznaką zatrucia metalami ciężkimi - ołowiem lub arsenem. To także prawdopodobny zwiastun łuszczycy – przewlekłej choroby skóry, która powoduje powstawanie wypukłych, zapalnych i łuszczących się plam na skórze. Jeśli cały paznokieć stanie się biały, może to sugerować niedobór białka we krwi, co może wskazywać na chorobę nerek, wątroby lub cukrzycę.
„Jeśli u ludzi występuje niski poziom białka we krwi często powoduje to bielenie całego paznokcia” – mówi Baumgardt. „Mamy tendencję do kojarzenia tego z ludźmi, którzy mają choroby wątroby, na przykład marskość wątroby, być może wynikającą z alkoholizmu”.
Z kolei niebieskie paznokcie są oznaką, że organizmowi może brakować tlenu. Może to być oznaką poważnej choroby serca lub rozedmy płuc i dlatego należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Dzieje się tak również w przypadku ciemnych linii pod paznokciem, ponieważ może to być spowodowane urazem, ale może być również oznaką czerniaka podpaznokciowego – rzadkiego, ale poważnego rodzaju raka skóry.
Krwawienie pod paznokciem – jeśli się nie zagoi – może również wskazywać na coś poważniejszego. „Mogą u was wystąpić tak zwane krwotoki odłamkowe, które wyglądają jak małe czerwone smugi krwi, tak jakby drzazga utknęła pod paznokciem” – mówi Baumgardt. „Ten krwotok może czasami sugerować zapalenie naczyń, czyli zapalenie naczyń krwionośnych. Jedną z głównych przyczyn może być infekcja zastawki serca, która powoduje te osobliwe, małe czerwone obrzęki” – mówi.
Istnieje wiele możliwych przyczyn leukonychii, w tym powierzchowne uszkodzenia spowodowane uderzeniem – chociaż może to być również oznaka czegoś bardziej groźnego Zdjęcie: GettyImages
Oznaka infekcji grzybiczej
Inne, bardziej powszechne schorzenia można również zdiagnozować, patrząc na paznokcie. Podczas badania pacjenta lekarze zazwyczaj zwracają uwagę na zmiany w kolorze, grubości i kształcie. Na przykład w zdrowym paznokciu, łożysko paznokcia pod spodem powinno być różowe, z wyjątkiem białych końcówek. Inne kolory mogą wskazywać na infekcję samego paznokcia lub problemy z ogólnym zdrowiem. Paznokcie są w istocie przedłużeniem skóry, a skóra może wiele powiedzieć o tym, co dzieje się w Twoim ciele – Dan Baumgardt
„Jeśli widzisz białe lub żółte przebarwienia na palcach u nóg, szczególnie na paznokciach u nóg, jest to oznaka infekcji grzybiczej” – mówi Holly Wilkinson, wykładowca leczenia ran na Uniwersytecie w Hull. Chociaż w wielu krajach, np. w USA i Wielkiej Brytanii, można kupić bez recepty leki miejscowe na łagodne grzybicze infekcje paznokci, jeśli zlekceważysz je, leczenie może stać się trudniejsze. Ważne jest, aby zawsze skonsultować się z lekarzem, jeśli podejrzewasz, że masz infekcję paznokci.
„Myślę, że często ludzie, którzy mają przebarwienia na paznokciach, nie zdają sobie sprawy, że to infekcja, więc może dojść do poważnego stanu, w którym muszą udać się do podologa” – mówi Wilkinson.
Kruche paznokcie
Tymczasem kształt paznokcia może również ujawnić podstawowe problemy. Zdrowe paznokcie u rąk i nóg powinny być wypukłe, czyli lekko zakrzywione na zewnątrz. Nie powinny zawierać żadnych zagłębień ani wyrw. Jeśli tak się stanie, może to oznaczać, że masz koilonychię – stan, w którym paznokieć zakrzywia się do wewnątrz i wygląda na cienki i łamliwy. W niektórych przypadkach u osób cierpiących na to schorzenie, centralne wgłębienie w paznokciu jest wystarczająco głębokie, aby pomieścić kroplę płynu, dlatego przypadłość często jest określana jako „paznokcie łyżkowe”.
Jeśli którykolwiek z paznokci przypomina łyżkę, może to być oznaką anemii, gdy organizm nie ma wystarczającej liczby zdrowych krwinek, aby przenosić tlen do tkanek. Anemia może być spowodowana niedoborem żelaza. Może to jednak być także oznaką celiakii i innych schorzeń. Z drugiej strony, niektóre zmiany na paznokciach mogą wskazywać na niedobory żywieniowe.
U niektórych osób prążki, zwane liniami Beau, biegną poziomo przez paznokcie. Może to wskazywać na niedobór, taki jak niewystarczająca ilość białka. Jednak ta cecha może być również oznaką cukrzycy i choroby naczyń obwodowych – zaburzenia polegającego na zmniejszonym krążeniu krwi w niektórych częściach ciała, zwykle z powodu gromadzenia się tłuszczu i cholesterolu w tętnicach – dlatego nadal ważne jest, aby to sprawdzić.
„Linie Beau mogą wskazywać na niedobór cynku, a łamliwe paznokcie są oznaką niedoczynności tarczycy lub niedoboru witaminy B7” – mówi Mary Pearson, pediatra pracująca w Szpitalu Uniwersyteckim w Walii. „W niektórych przypadkach możemy być bardziej sumienni w ich poszukiwaniu, na przykład w okolicznościach, w których mamy wątpliwości dotyczące odżywiania dziecka lub, gdy podejrzewamy chorobę przewlekłą” – mówi. W innych przypadkach zmiany na paznokciach mogą być spowodowane czynnikami związanymi ze stylem życia, a nie problemami zdrowotnymi. Na przykład łuszczenie się, znane również jako onychoschizia, występuje gdy cienkie warstwy paznokci dosłownie oddzielają się od wolnego brzegu paznokcia i odklejają się. „Onychoschizia może być wynikiem nadmiernego mycia rąk, wysuszenia paznokci oraz stosowania akryli i innych lakierów do paznokci” – mówi Joshua Zeichner, profesor dermatologii w szpitalu Mount Sinai w Nowym Jorku.
Skuteczne leczenie grzybiczych infekcji paznokci może zająć nawet rok Zdjęcie: GettyImages
Możesz się zastanawiać, co takiego jest w paznokciach, że tak bardzo zdradzają podstawowy stan zdrowia danej osoby. Jednym z głównych powodów jest to, że paznokcie są oczywiście jedną z niewielu części ciała, które można zobaczyć z zewnątrz.
„Paznokcie są właściwie przedłużeniem skóry, a ta może wiele powiedzieć o tym, co dzieje się w Twoim ciele” – mówi Baumgardt. „Pierwsza ocena pacjenta często zaczyna się od szpitalnego łóżka, więc przyglądasz się całemu ciału, zaczynasz od paznokci, zaglądasz w oczy i usta. Następnie przechodzisz do końcowej oceny stanu zdrowia pacjenta, starając się wybrać niektóre ze wcześniejszych obserwacji do diagnozy. Paznokcie są więc jedną z pierwszych rzeczy, które widzimy” – mówi.
Chociaż w większości przypadków zmiany w paznokciach są nieszkodliwe i wynikają po prostu z uszkodzenia paznokcia, jeśli zauważysz że zmiana kształtu, koloru lub tekstury jest bardziej trwała, zawsze powinieneś skonsultować się z lekarzem.