Ostatnie badania wykazały korelację między słabym snem a porannymi migrenami. Zdjęcie: Kate Jacobs, Science Photo Library
Katyayani Vajpayi, inżynier oprogramowania, przez wiele ważnych wydarzeń życiowych, festiwali i ceremonii - w tym własnego ślubu - cierpiała na pulsującą migrenę, która występowała głównie po lewej stronie głowy, powodując mdłości i zaburzając widzenie. Czasami ból jest tak paraliżujący, że chce po prostu zostać sama w domu, skulona w łóżku w ciemnym pokoju. Vajpayi nie jest sama. Co najmniej jedna na 10 osób na świecie cierpi na migrenowe bóle głowy na pewnym etapie swojego życia. Jest to prawdopodobnie niedoszacowana liczba, ponieważ na migrenę cierpi trzy razy więcej kobiet niż mężczyzn i więcej osób biednych niż bogatych. Nawet w przypadku leczenia, terapie nie są zbyt skuteczne, zwłaszcza gdy migrena już się rozpoczęła. „Ból głowy atakował bez żadnego ostrzeżenia. Chciałabym widzieć, kiedy nadchodzi”- mówi Vajpayi. „Przynajmniej byłbym lepiej przygotowany”.
Nowe badanie opublikowane w czasopiśmie Neurology pokazuje, że aplikacje na smartfony lub dzienniki, które mogą śledzić sen, zachowanie i stany emocjonalne, mogą przewidywać bóle głowy u niektórych pacjentów. Badanie wykazało, że osoby z poranną migreną zgłaszały niższy poziom energii poprzedniego dnia i gorszą jakość snu poprzedniej nocy. „Jeśli ludzie śledzą swój poziom energii, aktywność fizyczną i sen w danym czasie, mogą być w stanie określić, w jaki sposób niektóre z nich mogą być związane z atakami bólu głowy”- mówi Kathleen Merikangas, psychiatra i epidemiolog z National Institute of Mental Health w Bethesda, MD, która kierowała badaniem. Badanie pokazuje, że śledzenie snu i innych czynników wyzwalających może nie tylko przewidywać bóle głowy u niektórych pacjentów, ale może również pomóc w opracowaniu narzędzi do ich zapobiegania. „Odkrycia sugerują, że zmiany w ciele i mózgu zachodzą już zanim dana osoba po raz pierwszy poczuje ból głowy”- napisała w poście na blogu Monica Bertagnolli, dyrektor National Institutes of Health.
Migrena to złożona choroba
Migreny są znacznie gorsze niż silne bóle głowy. Większość pacjentów odczuwa częsty i silny pulsujący ból po jednej stronie głowy. Chociaż migreny mogą występować o każdej porze dnia, zwykle pojawiają się rano po przebudzeniu. Niektórzy ludzie doświadczają migreny w przewidywalnych momentach, takich jak przed miesiączką, po stresującym tygodniu pracy lub w weekendy, kiedy regularne nawyki snu są zakłócone, inni odczuwają ból bez wyraźnego ostrzeżenia. Pierwsza faza migreny, zwana prodromem, może rozpocząć się do 24 godzin przed faktycznym bólem głowy. Okres ten może być przerywany apetytem na jedzenie, niewyjaśnionymi zmianami nastroju - takimi jak depresja lub euforia - brakiem snu, niekontrolowanym ziewaniem lub zwiększonym oddawaniem moczu. U niektórych pacjentów przed lub w trakcie trwania migreny mogą wystąpić zaburzenia neurologiczne zwane aurą migrenową. Aura może objawiać się zawrotami głowy, dzwonieniem w uszach, zygzakowatymi liniami zakłócającymi wyraźne widzenie, nudnościami, wymiotami lub nadwrażliwością na światło i dźwięk. Chociaż aura może być znakiem ostrzegawczym zbliżającego się ataku migreny, może również wystąpić w tym samym czasie, co pulsujący ból głowy. Jednak nie wszyscy pacjenci cierpiący na migrenę doświadczają aury.
Po ustąpieniu migrenowego bólu głowy następuje faza postdromowa lub kac migrenowy. Faza ta, która może trwać od kilku do 48 godzin, charakteryzuje się zmęczeniem, trudnościami z koncentracją, zawrotami głowy, osłabieniem i niskim poziomem energii. Dla niektórych postdrom naprawdę przypomina kaca wywołanego alkoholem, po którym cały cykl może się natychmiast powtórzyć. Pomiędzy atakami dana osoba może też nie odczuwać żadnych objawów. Uważa się, że migrena występuje po nieprawidłowym wyzwoleniu określonego nerwu i powiązanych z nim naczyń krwionośnych na powierzchni mózgu - ale dokładna przyczyna nie jest jeszcze znana. W rzeczywistości istnieje wiele innych czynników wywołujących migrenę, a bardzo niewiele metod leczenia opiera się na jakimkolwiek konkretnym mechanizmie. „Jeśli zidentyfikujesz czynniki ryzyka, które są dla Ciebie indywidualne i dostosujesz styl życia, aby je uwzględnić, możesz zmniejszyć częstość występowania bólów głowy”- mówi Donald Penzien, specjalista od bólów głowy i bólu w Wake Forest School of Medicine w Winston-Salem, NC.
Śledzenie snu w celu zapobiegania bólom głowy
Aby dowiedzieć się, w jaki sposób ryzyko wystąpienia bólów głowy jest powiązane z nastrojem, snem, energią lub poziomem stresu danej osoby, naukowcy zrekrutowali 477 ochotników z Waszyngtonu i okolic. Wśród ochotników, w wieku od 7 do 84 lat, znalazło się 186 mężczyzn i 291 kobiet z migreną. Za pomocą aplikacji na smartfonie poproszono ich o śledzenie swojego niepokoju, nastroju, energii, stresu i bólów głowy cztery razy dziennie przez dwa tygodnie. Każdego ranka ochotnicy zgłaszali również jakość swojego snu poprzedniej nocy, która również była mierzona za pomocą przenośnego urządzenia. Następnie naukowcy porównali pierwszą częstotliwość występowania bólu głowy u osób, które miały migrenę w przeszłości, z tymi, które jej nie miały. Badanie wykazało, że ktoś miał większe szanse na wystąpienie porannego bólu głowy, jeśli nie spał dobrze poprzedniej nocy lub zgłosił niższy poziom energii poprzedniego dnia. „Badanie to jest imponujące nie tylko ze względu na dużą liczbę badanych osób w różnym wieku, ale także ze względu na znacznie wyższy odsetek mężczyzn, co jest nietypowe dla wielu badań dotyczących migreny” mówi Jelena Pavlovic, specjalista od migreny w Montefiore Medical Center w Bronx, NY. Ku zaskoczeniu autorów badania, popołudniowe lub wieczorne bóle głowy nie były spowodowane słabą jakością snu lub niższym poziomem energii poprzedniego dnia.
Zamiast tego były one raczej związane z wyższym poziomem stresu lub wyższą niż przeciętna energią poprzedniego dnia. „Zakłócony sen jest konfiguracją dla porannych ataków następnego dnia, podczas gdy wyższy poziom stresu i wyższa energia prawdopodobnie napędzają popołudniowe ataki”- mówi Pavlovic. Badanie nie wykazało żadnego związku między uczuciem niepokoju lub depresji a bólami głowy następnego dnia, o ile poziom snu lub energii nie był zaburzony. Badanie wykazało, że objawy migreny, w szczególności nudności i wymioty, mogą zakłócać sen. Nie uwzględniono jednak niektórych czynników dietetycznych i hormonalnych, które mogą wywoływać ataki bólu głowy. Stwierdzenie, że ataki migreny są również związane ze zmniejszoną energią poprzedniego dnia sugeruje, że przed rozpoczęciem snu mogą wystąpić pewne zmiany fizjologiczne, które powodują niską jakość snu. Nie jest jednak jeszcze jasne, czy zaburzenia snu są czynnikiem wyzwalającym, czy objawem migreny. „Obecnie prowadzimy całonocne monitorowanie EEG snu, aby spróbować odpowiedzieć na to pytanie”- mówi Merikangas. Badanie potwierdza jednak to, czego wiele osób cierpiących na migrenę uczy się z doświadczenia: regularne jedzenie, picie, sen i aktywność fizyczna mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia bólu głowy. „To badanie potwierdza, że jednym z najskuteczniejszych sposobów leczenia migreny jest regularny, dobry sen”- mówi Pavlovic. Podczas gdy niektóre ataki migreny są nieuniknione u pacjentów, im wcześniej ktoś może leczyć swój ból głowy, tym krótsze i mniej uciążliwe będą ich objawy, mówi Pavlovic. „Chociaż korzyści płynące ze śledzenia i przewidywania ataków migreny mogą wydawać się skromne, szczerze mówiąc, są one na równi z wieloma innymi metodami leczenia, jeśli chodzi o możliwość przynajmniej zapobiegania lub zmniejszania prawdopodobieństwa wystąpienia bólu głowy”- mówi Penzien.