Zmiana czasu o godzinę jest źródłem zmartwień dla rodziców próbujących utrzymać stały harmonogram snu swoich dzieci. Zdjęcie: Getty Images.
Rytm snu dziecka może być stresujący dla najlepszego rodzica. Nic zatem dziwnego, że ze zmianą czasu o godzinę przez czas letni rodzice zaczynają zamartwiać się potencjalnymi skutkami tego działania dla swoich pociech.
Badania snu dzieci są młodą i prędko rozrastającą się częścią nauki i w przeciągu ostatnich lat pomogły obalić wiele mitów związanych z tym tematem. Jakie porady ma dla nas nauka co do poradzenia sobie z efektami zmiany czasu dla małych dzieci oraz niemowląt? Czy jest jakiś sposób na ułatwienie procesu przyzwyczajenia się do czasu letniego?
Po pierwsze, niemowlęta, tak jak dorośli, mogą potrzebować chwili, aby dostosować się do zmiany. „Mechaniczne zegarki mogą zmienić się natychmiastowo, ale nasze ciało nie przystosuje się tak szybko.” - powiedziała Pamela Douglas, australijska lekarka rodzinna badająca sen oraz założycielka Possums Sleep Intervention, metody na wyuczanie rozkładu snu dzieci, która została zaadoptowana przez medycznych ekspertów na całym świecie.
Przeprowadzono analizę sposobu, w którym ponad 600 dzieci zasypia, kiedy zegarki zmieniają się wiosną. Małe dzieci w wieku od 1 do 2 lat wymagały zazwyczaj trzech dni, aby wrócić do swojego oryginalnego rytmu – tymczasem dzieci poniżej jednego roku życia potrzebowały osiem dni.
Proces przebudzenia się rankiem dla dzieci także uległ zmianie. Nie wszystkie grupy wiekowe dostosowały się o dokładnie godzinę, przez co końcowo przesypiały mniej godzin niż wcześniej. Ilość przespanych godzin w nocy dla niemowląt w wieku 6 do 11 miesięcy był skrócony o 7 do 15 minut nawet po czterech tygodniach od zmiany na czas letni. (Nieco starsze dzieci powróciły do swojej normy po zaledwie tygodniu.)
Jednak badacze nie wzięli pod uwagę drzemek, przez co trudno stwierdzić, czy w trakcie doby utracono ogólny czas snu – taki sposób badania jest polecany przez amerykański National Sleep Foundation oraz American Academy of Sleep Medicine. Nawet gdyby zapisano utratę snu, siedem do piętnastu minut w przeciągu 24 godzin to zaledwie cząstka snu, którego potrzebują dzieci. Dla porównania, niemowlęta w wieku od 4 do 11 miesięcy, powinny spać od 12 do 15 godzin w trakcie doby.
Warto też pamiętać o tym, że sen – nawet dla małych dzieci - może się łatwo zmienić. Zbytnie skupienie się na surowym harmonogramie na cały rok jest dość nowym zjawiskiem. Wiele przedindustralnych społeczeństw w różnych regionach geograficznych zazwyczaj spało ze swoimi opiekunami (i szło spać o tej samej porze co opiekunowie) albo po prostu zasypiali w ramionach rodzica, niezależnie od miejsca zdarzenia, jeżeli poczuli zmęczenie.
Metody ustanawiania czasu snu dziecka różnią się od kultury. Na przykład w Korei Południowej oraz we Włoszech niesłychanym jest kładzenie dziecka ze smoczkami, dodatkowymi kocykami albo pluszakami w porównaniu z pozostałymi krajami w zachodniej Europie albo w Stanach Zjednoczonych. Koreańskie dzieci także śpią ze swoimi rodzicami w jednym łóżku. Tymczasem dzieci społeczeństw Majów w Centralnej Ameryce rzadko mają ustalone godziny snu.
„Nie było żadnego dodatkowego procesu do nakłonienia dziecka do spania.” - napisali badacze w podsumowaniu analizy harmonogramów snu 14 rodzin Majów w Gwatemali. „Większość niemowląt po prostu śpi, kiedy czują się śpiące, razem z resztą rodziny albo wcześniej, jeżeli są zmęczone.”
Dodatkowo, ilość snu wydaje się zmieniać w zależności od sezonu: w szczególności zauważono tendencję do spania więcej w zimie i mniej w lecie. Badania trzech społeczeństw plądrujących - najbliższego przykładu tego, jak wyglądało życie człowieka w poprzednich fazach ewolucji - odkryły, że różnica między czasem trwania snu w zimie oraz w lecie może wynosić prawie godzinę.
„Sen jest zależny od sezonu, zazwyczaj wydłuża się o 53 do 56 minut w zimie” - tak brzmi podsumowanie badania. Zauważono podobno wzrost długości czasu snu aż do dwóch godzin w tych samych grupach.
We współczesnym społeczeństwie, zmiany sezonowe (wraz z dodatkowymi wskaźnikami tych zmian, takimi jak ilość światła i wysokość temperatury) są znacznie mniej zauważalne, ale dalej mogą wpływać na nasz sen. Badanie ponad 2600 studentów szkół medycznych w Berlinie dowiedziało się, że w zimie spali o 18 minut dłużej niż w lecie.
Biologiczny rytm, który pozwala nam kontrolować nasz sen zmienia się poprzez ekspozycję na światło niż zmianę zegarka. Zdjęcie: Getty Images.
Różnica nie polega jedynie na ilości snu w zależności od sezonu, ale także sposobu w jaki śpimy. Te zmiany zachodzą w niemowlętach już od dziesiątego tygodnia życia. (Młodsze dzieci nie posiadają jeszcze fizjologicznych funkcji odpowiedzialnych za pojęcie różnicy między dniem jako czasem na bycie obudzonym i nocą jaką czasem na sen.)
Odkryto, że w jesieni, ośmiomiesięczne dzieci rzadziej doświadczają fragmentowania snu i przechodzą przez powolne fale snu częściej niż w trakcie wiosny. Następne badanie przeprowadzone między dziećmi w wieku od 8 miesięcy do 24 miesięcy także znalazło więcej rytmicznej aktywności w mózgu, która następuje w fazie szybkich gałek ocznych, także znanej jako wrzeciono senne. W podsumowaniu wyników badacze stwierdzają, że jest to rezultat wiosennej ekspozycji do światła, która “zatrzymuje i opóźnia sekrecję melatoniny”. Według innych badań odkryto, że siedmiomiesięczne dzieci zasypiają szybciej i doświadczają mniej aktywnego snu w zimie w porównaniu do lata.