Czasami zachowanie dziecka jest odpowiedzią na sposób, w jaki przetwarza ono informacje o swoim otoczeniu i własnym ciele. Jeśli przetwarzanie to nie działa tak, jak powinno, może stanowić przyczynę wybuchowych zachowań.
8 zmysłów, nie 5
Przetwarzanie sensoryczne odnosi się do sposobu, w jaki układ nerwowy przetwarza informacje pochodzące z ośmiu zmysłów.
Tak, zgadza się: ośmiu.
Podczas gdy istnieje pięć podstawowych zmysłów (dotyk, smak, węch, wzrok, słuch), istnieją trzy inne, które odgrywają główną rolę w ruchu i świadomości naszego otoczenia i ciała przedsionkowy (zmysł ruchu głowy w przestrzeni), propriocepcja (wyczuwanie ruchu, działania i pozycji ciała) oraz interocepcja (sygnały z wnętrza ciała, takie jak głód, pragnienie lub zmęczenie).
Nasze zmysły zapewniają nam ciągły przepływ stymulacji sensorycznej zarówno z zewnątrz, jak i wewnątrz naszych ciał. Tylko dzięki prawidłowemu przetwarzaniu tej masy informacji możemy wykonywać codzienne czynności i realizować to, co uważamy za ważne.
„Korek” w mózgu
Aby zrozumieć, co się dzieje, gdy procesy te nie działają prawidłowo, możemy posłużyć się analogią do korka ulicznego, ponieważ mózg dziecka może czasami doświadczać chaosu przypominającego wąskie gardło nieruchomych, trąbiących pojazdów.
Aby funkcjonować w świecie, mózg dziecka musi przetwarzać i filtrować informacje, aby zdecydować, co wymaga uwagi w danej chwili.Modulacja sensoryczna to nazwa nadana procesom, które regulują i organizują stopień, intensywność i reakcje na ten stały strumień danych.
Dzieci ze schorzeniem zwanym zaburzeniem modulacji sensorycznej mogą zatem przejawiać zachowania, które nie odpowiadają intensywności i naturze otrzymywanego bodźca sensorycznego. Zachowania te można podzielić na:
- Hiperreaktywność: reakcje, które są bardziej intensywne lub trwają dłużej niż zwykle. Na przykład dzieci, które mają trudności z myciem zębów, ponieważ uważają szczoteczkę za nieprzyjemny bodziec, być może mówią, że „za bardzo ją czują”.
- Hiporeaktywność: reakcje, które są mniej intensywne lub wolniejsze
od oczekiwanych, a nawet nie występują. Może to dotyczyć dzieci, które podczas spożywania posiłków mają dużo jedzenia na twarzy i rękach, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. - Poszukiwanie doznań: intensywne pragnienie określonego rodzaju stymulacji sensorycznej i aktywne zachowanie w celu zaspokojenia tego pragnienia. U dzieci są to zwykle doznania cielesne i mogą obejmować ciągłe skubanie skóry ust lub palców, ubrań bądź innych przedmiotów.
Czy oznacza to, że dziecko ma SMD, ponieważ przeszkadzają mu metki na ubraniach? Albo dlatego, że nie zdejmuje klapek przed wejściem do brodzika, aby jego stopy nie dotknęły trawy? Odpowiedź brzmi: nie. SMD diagnozuje się tylko wtedy, gdy spowodowane nim trudności wpływają na codzienne funkcjonowanie w wielu obszarach.
Koncepcja modulacji sensorycznej wywodzi się z badań przeprowadzonych przez terapeutkę zajęciową i doktor psychologii edukacyjnej Anne Jean Ayres w latach 70. i nadal rozwija się dzięki ciągłym badaniom.
Jak SMD wpływa na codzienne życie dziecka?
Wyniki systematycznego przeglądu badań sugerują, że dzieci i młodzież z tego typu trudnościami sensorycznymi mają problemy w kluczowych obszarach życia, takich jak codzienne czynności (ubieranie się, pielęgnacja, jedzenie, picie), zabawa, nauka i uczestnictwo w życiu społecznym.
Wyniki innego, nowszego przeglądu potwierdzają to, sugerując, że przetwarzanie sensoryczne jest powiązane z zaangażowaniem społecznym, percepcją, temperamentem i uczestnictwem.
Ważne jest, aby zarówno rodziny, jak i personel terapeutyczny i edukacyjny towarzyszący dzieciom dotkniętym SMD dowiedziały się, w jaki sposób mogą je wspierać, biorąc pod uwagę wyzwania sensoryczne, którym muszą stawiać czoła. W ten sposób osoby dotknięte SMD będą mogły w pełni cieszyć się swoim codziennym życiem.
Aby to zrobić, musimy ocenić, w jaki sposób każde dziecko przetwarza różne doznania, a następnie wykorzystać te obserwacje w celu odpowiedniego dostosowania swojego środowiska oraz działań.
A co z opiekunami?
Nie powinno dziwić, że rodziny dziecka cierpiącego na SMD zwykle mają ponadprzeciętny poziom stresu, ponieważ może to sprawić, że ich codzienne życie staje się wyzwaniem. To, jak opiekunowie postrzegają własną jakość życia w tych okolicznościach, nie zostało jeszcze dogłębnie zbadane przez naukowców.
Nie wszystkie dzieci, które mają silną potrzebę ruchu, są nadpobudliwe, a ostry temperament niekoniecznie oznacza, że dziecko jest rozpieszczone. Korzystanie z listy kontrolnej może być przydatnym pierwszym krokiem w ustaleniu, czy dziecko może doświadczać problemów sensorycznych.
Jeśli uważasz, że Twoje dziecko może mieć problemy sensoryczne lub posiadasz jakiekolwiek wątpliwości, najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy terapeuty zajęciowego. Są to specjaliści, którzy potrafią dokładnie ocenić sytuację i znaleźć najlepsze sposoby na poprawę życia Twojego dziecka.