Dlaczego w oparach kuchennych kryje się prawdziwe bogactwo

Z zewnątrz nie jest to żadna przyciągająca wzrok innowacja, ale Khalidy, właściciel restauracji, oznajmił, że dzięki temu urządzeniu, placówka oszczędziła około 16.000$ (67.000 PLN) rocznie na ogrzewaniu.

W skrzyni znajduje się nowe urządzenie do wymiany ciepła zwane Lepido, stworzone przez osadzony w Malmö start-up o nazwie Enjay, który wykrył lukę w rynku dotyczącą odzyskiwania energii z oparów kuchennych i korzystania z nich do ocieplania innych miejsc wewnątrz restauracji – co pozwala na zmniejszenie rachunków za tradycyjne ogrzewanie i redukcję emisji.

„Na początku byliśmy trochę sceptycznie nastawieni” – przyznał Khalidy, którego Burger King znajdujący się w Bulltofta, dzielnicy podmiejskiej Malmö, został wybrany do pilotażowego projektu Enjay w 2016 roku. „Ale widzimy ile pieniędzy zostaje oszczędzonych, a zwrot z inwestycji także jest dość szybki.”

Enjay wierzy, że ich opatentowany produkt jest pierwszym na świecie, który pozwoli na finansowo opłacalny odzysk energii z zanieczyszczonego kuchennego powietrza wylotowego.

Lepido stało się dostępne na rynku w 2018 roku i od tamtej pory zostało zainstalowane w około 250 placówkach Burger Kinga na terenie Szwecji, Norwegii i Danii, a także w kuchniach szkolnych i hotelowych na terenie Skandynawii i krajach Beneluksu.

Współzałożyciel Enjay Nils Lekeberg powiedział, że średniej wielkości restauracja korzystająca z Lepido może zmniejszyć roczne rachunki za ogrzewanie o 90% i ślad węglowy o 30 ton.

W obliczu światowego kryzysu energetycznego, Enjay twierdzi, że doświadcza teraz przypływu próśb od restauratorów z Kanady, Stanów Zjednoczonych i reszty Europy pomimo tego, że nie prowadzili zbyt dużo marketingu poza Skandynawią. 

Próby produktu rozpoczęły się w kilku lokacjach w Wielkiej Brytanii, między innymi w Burger Kingu w Welwyn Garden City w Hertfordshire, w placówkach sieci restauracji z kuchnią karaibską Turtle Bay w Salford Quays niedaleko Manchesteru, a także restauracje Brindleyplace w Birmingham. 

Matt Mansfield, zarządca nieruchomości Turtle Bay w Wielkiej Brytanii powiedział, że był „pod ogromnym wrażeniem” konceptu po tym, jak zobaczył wyniki prób Enjay w Szwecji. „Szukaliśmy sposobów, w jakich moglibyśmy obciąć nasze wydatki i Lepido było w czołówce rozwiązań, które znaleźliśmy.”

Profesor termodynamiki na Uniwersytecie Technicznym w Hamburgu Arne Speerfork wyjaśnia, że systemy wymiany ciepła, które przenoszą ciepło z jednej części budynku do drugiej są już częstym zjawiskiem w wielu przemysłach, ale odzyskiwanie energii z kuchni przemysłowych stanowi wyzwanie.

Gorące powietrze w kuchniach jest pełne cząsteczek tłuszczu i sadzy, które „przyklejają się do powierzchni” tradycyjnych systemów wymiany ciepła i utrudniają odzyskiwanie ciepła.

W związku z tym, gorące powietrze powstające w wyniku gotowania jest zwykle po prostu odprowadzane na zewnątrz restauracji poprzez wentylację.

Speerfork powiedział, że produkt Enjay jest większy od tradycyjnych urządzeń do wymiany ciepła i został zaprojektowany w taki sposób, aby cząsteczki tłuszczu i sadzy przelatywały obok wewnętrznych metalowych zwojów, które przenoszą energię zamiast się do nich przyklejać.

Gorące powietrze zostaje potem wypompowane nad rurami wypełnionymi zimną wodą, która się podgrzewa i zostaje wykorzystana do ocieplenia innych części budynku.

„Z pewnością może to być efektywne” – powiedział Speerfork, chociaż zasugerował również, że cena produktu może być wyzwaniem dla mniejszych niezależnych właścicieli.

Średni koszt kupna i instalacji Lepido wynosi około 30.000$ (ok. 125.000 PLN). Nils Lekeberg argumentuje jednak, że większość przedsiębiorstw powinno być w stanie odrobić te wydatki w ciągu roku lub dwóch lat.

W centrum Malmö, 56-letni Orestis Georgiadis podgrzewa wieprzowinę na rożnie, aby przygotować greckie gyros (mięso w chlebie pita, podobne do kebabu) w rodzinnej restauracji, którą prowadzi od 13 lat.

Jest bardzo zainteresowany instalacją nowych energooszczędnych urządzeń, aby móc obciąć koszta i ograniczyć emisje dwutlenku węgla w swojej restauracji, ale nie ma możliwości zakupu produktów od Enjay bez zaciągnięcia pożyczki w banku lub wsparcia od szwedzkiego rządu.

Poza rożnem, potrzebuje również energii do działania pieców do pizzy, przemysłowych zmywarek do naczyń, a także ośmiu zamrażarek i lodówek, w których trzymana jest żywność. Opłacanie rachunków za prąd i ogrzewanie przez ostatni rok było dla niego bardzo kłopotliwe tym bardziej, że ceny żywności w Szwecji są na najwyższym od poziomie od czasów drugiej połowy XX wieku.

Gaorgiadis uciekł się do wyłączania ogrzewania w jadalni, aby oszczędzić pieniądze, co sprawiało, że jego restauracja była „prawie że martwa” po godzinie 20:00 w czasie zimy.

Powiedział, że biznes znowu nabiera tempa dzięki wyższym wiosennym temperaturom, ale nie jest przekonany, że uda mu się utrzymać restaurację jeśli jego wydatki pozostaną tak wysokie. „Jeśli będziemy mieli takie ceny przez rok, to nie wiem, czy uda się nam przetrwać.”

Speerfork argumentuje, że odzysk ciepła z oparów kuchennych może stać się z czasem bardziej konkurencyjnym i „stałym rynkiem” jeśli wysokie ceny energii będą się utrzymywać. „Im wyższe będą ceny energii, tym ciekawiej będzie zainwestować w nawet droższą technologię, żeby odzyskać ciepło.”

Główną konkurencją Enjay jest obecnie czteroosobowa brytyjska firma Dext z siedzibą w Barrowford w Lancashire. Współpracowała z Nando’s i Sheffield Hallam University, aby opracować produkt zwany Dirty Air Heat Exchanger, który ma podobną funkcję wychwytywania „zmarnowanego” ciepła z kuchennej wentylacji.

Został zainstalowany już w 14 restauracjach, a Nando’s oznajmia, że planuje wprowadzić go do większej ilości placówek na terenie Irlandii i Wielkiej Brytanii.

„Myślę, że im więcej wyboru ma konsument, tym lepiej” – powiedział Neil Bracewell, dyrektor handlowy Dext. „Rynek się powiększy, a systemy odzysku ciepła staną się normą. To wydaje się tak oczywistym rozwiązaniem dla branży, która produkuje tak dużo ciepła.”

Speerfork stwierdził, że istnieje wiele możliwości rozwoju tego typu technologii, którą można będzie wykorzystywać w innych sektorach, w których wymiana ciepła zawsze była wyzwaniem ze względu na zanieczyszczone przepływy powietrza. 

Wymiennik powietrza Lepido został już zainstalowany w pralni przemysłowej w Holandii i największej w Europie naleśnikarni znajdującej się w Laholm w południowej Szwecji.

„Można poczuć, że ludzie są w stanie euforii” – powiedział Lekeberg.

Oznajmił, że w pierwszym kwartale tego roku, Enjay otrzymało pięć razy więcej wiadomości z zapytaniem o ich produkt niż przez ten sam okres w 2022 roku – wyraźny znak, że firmy próbują planować z wyprzedzeniem, aby zwiększyć wydajność energetyczną, podczas gdy wysokie ceny będą się stale utrzymywać.

„Ludzie kontaktują się z nami po tym, jak sami znaleźli informacje o naszym produkcie. My sami nic na nich nie zarzucaliśmy” – powiedział Lekeberg. „Dla firmy to spora różnica.”