Zdjęcie: Getty Images
Dr Richard Castriotta, ekspert medycyny snu w Keck Medicine na Uniwersytecie Południowej Kalifornii, zauważył, że nawet jedna noc z mniej niż sześcioma godzinami snu może zakłócić pamięć krótkotrwałą następnego dnia. Istnieje pewna reguła, że im dłużej pozostajemy bez odpoczynku, tym bardziej obciążamy nasz mózg. Ekstremalny brak snu, trwający 24 godziny lub dłużej, może doprowadzić do zachowań przypominających te pod wpływem alkoholu.
„Kiedy nie śpimy” – zauważyła dr Indira Gurubhagavatula, ekspertka ds. snu w Penn Medicine, „samodzielnie zdajemy sobie sprawę, że następnego dnia trudniej jest nam zapamiętać takie rzeczy jak: Gdzie zostawiłem klucze? Jak ma na imię ta osoba?”.
Kluczowa rola konsolidacji pamięci i snu REM
Podczas snu nasz mózg odpoczywa, jednocześnie wzmacniając i syntetyzując połączenia między neuronami, które powstały dzień wcześniej. Ten proces znany jest jako konsolidacja, a jego celem jest przechowywanie wspomnień.
Dr Gurubhagavatula podkreśla istotną rolę snu REM, określając go jako fazę, podczas której występuje szybkie poruszanie się gałek ocznych. W tym czasie mózg nie tylko rejestruje wydarzenia, ale także przetwarza emocje. Zdaniem specjalisty sen nie jest jedynie biernym procesem. Krótszy sen może prowadzić do braku regeneracji i często wiązać się z deficytem snu REM. Jest także duża szansa, że przegapimy ostatnią i najdłuższą fazę, która ma miejsce w końcowych godzinach odpoczynku.
Z tego względu „możemy zauważyć, że trudniej nam przypomnieć sobie pewne wydarzenia” - zaznaczyła - „możemy odczuwać większe napięcie, drażliwość lub niepokój, po prostu nie jesteśmy w optymalnej kondycji”.
Jeśli nie cieszymy się spokojnym snem, nasza koncentracja może być zaburzona, co utrudnia zapamiętywanie kolejnych zadań. To samo zjawisko występuje w sytuacjach, gdy doświadczamy silnych emocji, jesteśmy niespokojni lub intensywnie zajęci - nasza uwaga może być rozproszona, co ogranicza zdolność naszego umysłu do pełnej obecności. Według dr Sharon Sha, profesora klinicznej neurologii i nauk neurologicznych na Uniwersytecie Stanforda, taka sytuacja może wpływać na ilość informacji kodowanych przez nasz mózg. W rezultacie możemy mieć trudności z przypominaniem sobie szczegółów rozmów lub wydarzeń, na przykład miejsca, w którym zaparkowaliśmy samochód.
Brak snu powoduje „deficyt odzyskiwania”
Brak snu może również prowadzić do tego, co dr Sha nazywa „deficytem odzyskiwania”. W takiej sytuacji potrzebujemy dodatkowego bodźca, aby przywołać wspomnienia krótkotrwałe. Może się bowiem okazać, że faktycznie przechowujemy niektóre z nich, ale musimy usłyszeć np. żart, który padł podczas rozmowy lub jej temat, aby pobudzić pamięć.
Dr. Sha uważa, że rzadkie przypadki braku snu nie mają wpływu na pamięć głęboko zakorzenionych informacji. Nawet w przypadku silnego zmęczenia, ludzie są w stanie zapamiętać szczegóły biograficzne, jak na przykład nazwa ulicy, przy której dorastali.
Wpływ ilości snu na zdolności poznawcze
Niedostateczna ilość snu może niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie płata czołowego mózgu. Ten obszar jest odpowiedzialny za procesy takie jak odzyskiwanie pamięci oraz funkcje wykonawcze, obejmujące zdolność podejmowania decyzji i wykonywania wielu zadań jednocześnie - zauważył dr Michael Rosenbloom, specjalista neurologii behawioralnej z Uniwersytetu Medycznego Waszyngtonu.
W badaniu obejmującym ponad 479 tysięcy dorosłych w wieku od 38 do 73 lat zaobserwowano, że osoby regularnie śpiące od 3 do 6 godzin na dobę osiągały gorsze wyniki w testach poznawczych w porównaniu z tymi, które spały od 6 do 8 godzin. Testy te polegały na wykonywaniu zadań wymagających pamięci roboczej, czyli zdolności mózgu do przechowywania i wykorzystywania niewielkich ilości informacji, takich jak zapamiętywanie treści zdania czy zawartości listy zakupów. W badaniu uwzględniono wiek, palenie tytoniu oraz inne czynniki zdrowotne, które są znane z wpływu na zdolności poznawcze. Wyniki badania wskazują, że wydajność poznawcza osób regularnie śpiących od trzech do sześciu godzin maleje wraz z każdą dodatkową godziną pominiętego snu.
Według dr Gurubhagavatula, odzyskanie równowagi po jednej nieprzespanej nocy może zająć kilka dni, a czas potrzebny do regeneracji wydłuża się wraz z wiekiem.