Czy ma znaczenie, jeśli osoba przyjmuje tabletki skoro nadal je niezdrowe jedzenie, tylko mniej niż wcześniej?
Sposób stosowania tych leków może zmienić przyszłość naszego zdrowia, a nawet oblicze naszego społeczeństwa. Jak odkryli naukowcy, wywróciło to do góry nogami pogląd, że otyłość jest po prostu skutkiem błędów moralnych o słabej woli. Tabletki odchudzające znalazły się w centrum ogólnokrajowej debaty. Rząd brytyjskiej Partii Pracy zasugerował, że może to być narzędzie do pozbycia się otyłych Brytyjczyków z zasiłków i powrotu do pracy. To stwierdzenie oraz reakcja odzwierciedlają nasze postrzeganie otyłości, a także sposobów radzenia sobie z nią.
Zastanów się nad następującymi pytaniami: Czy otyłość jest wynikiem własnych działań ludzi i muszą oni po prostu dokonywać lepszych wyborów życiowych? A może te miliony ofiar są wynikiem niepowodzeń społecznych i potrzebują silniejszych przepisów kontrolujących to, co jedzą? Czy tabletki odchudzające to mądry sposób na walkę z kryzysem otyłości? A może te tabletki są tylko wymówką dla ludzi, aby uniknąć odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak wiele osób ma nadwagę?
„Środowisko sprzyjające otyłości” to środowisko, które zachęca ludzi do niezdrowego odżywiania się i rezygnacji z ćwiczeń. Zdjęcie: Getty Images
Osobisty wybór czy państwo-niania? Realizm czy idealizm? Niewiele kwestii związanych z opieką zdrowotną wywołało tak gorące dyskusje.
Nie jestem w stanie udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania – to zależy od Twoich osobistych poglądów na temat otyłości i w jakim kraju żyjesz. Zastanawiając się nad tymi kwestiami, warto jednak wziąć pod uwagę jeszcze kilka rzeczy. W przeciwieństwie do chorób takich jak wysokie ciśnienie krwi, otyłość jest bardzo widoczna i od dawna kojarzona z wieloma napiętnowaniami, takimi jak obżarstwo będące jednym z siedmiu grzechów głównych chrześcijaństwa.
Teraz możemy spojrzeć na Semaglutide, produktowi marki leków odchudzających Wegovy. Jego działanie polega na naśladowaniu hormonu, który jest uwalniany podczas jedzenia, oszukując mózg, że jesteśmy najedzeni, zmniejszając w ten sposób nasz apetyt oraz ilość spożywanego jedzenia. Oznacza to, że poprzez zmianę jednego hormonu „nagle zmienia się cały związek z jedzeniem” mówi profesor Giles Yeo. Specjalizuje się on w otyłości na Uniwersytecie Cambridge w Wielkiej Brytanii. Ma to różnego rodzaju implikacje dla sposobu, w jaki patrzymy na otyłość. Profesor Giles Yeo wskazuje również, że wiele osób z nadwagą ma nadwagę, ponieważ mają „niedobór hormonów lub przynajmniej ich poziom hormonów nie jest tak wysoki”, co sprawia, że są fizjologicznie bardziej głodni, a także bardziej skłonni do przybierania na wadze niż osoby, które są naturalnie szczupłe.
Sto lub więcej lat temu mogło to być zaletą – w tamtych czasach nie było wystarczającej ilości żywności, co skłaniało ludzi do przyjmowania kalorii, gdy było dostępne jedzenie, ponieważ jutro mogli nie mieć nic do jedzenia. Nasze geny nie zmieniły się znacząco w ciągu ostatniego stulecia, ale zmienił się świat, w którym żyjemy. Wraz z pojawieniem się taniej, wysokokalorycznej żywności, wzrostem wielkości porcji i strukturą miast, które ułatwiają jazdę samochodem niż chodzenie lub jazdę na rowerze, ludzie przybierają na wadze.
Ludzie przybierają na wadze wraz ze wzrostem taniej, wysokokalorycznej żywności, zwiększeniem wielkości porcji, a struktura miast i miasteczek ułatwia raczej jazdę samochodem niż chodzenie lub jazdę na rowerze. Zdjęcie: Getty Images
Zmiany te zaczęły pojawiać się w drugiej połowie XX wieku i są tym, co naukowcy określają jako „środowisko otyłościogenne” – takie, które zachęca ludzi do niezdrowego odżywiania się oraz braku aktywności fizycznej. Jedna na cztery osoby dorosłe w Wielkiej Brytanii ma obecnie nadwagę. Wegovy może pomóc ludziom stracić 15% własnej masy ciała, po czym efekt będzie bardziej stabilny. Pomimo tego, że jest określany jako „pigułka odchudzająca”, może zmniejszyć wagę osoby ważącej 127 kg do 108 kg. Z medycznego punktu widzenia może poprawić stan zdrowia w takich obszarach, jak ryzyko chorób serca, bezdech senny i cukrzyca typu 2.
Jednak Margaret McCartney, lekarz rodzinny z Glasgow, ostrzegła: „Jeśli nadal będziemy umieszczać ludzi w środowiskach sprzyjających otyłości, tylko trwale zwiększymy popyt na te leki”. Obecnie NHS w Anglii twierdzi, że ze względu na koszty planuje przepisywać lek tylko przez dwa lata. Istnieją dowody na to, że po odstawieniu leku apetyt i waga mogą powrócić. „Moją największą obawą jest to, że jeśli nie będziemy zwracać na to uwagi, ci ludzie odzyskają poprzednią wagę” stwierdziła dr Margaret McCartney.
Czy powinniśmy zająć się środowiskami sprzyjającymi otyłości, czy poczekać, aż zdrowie ludzi będzie zagrożone?
Wiemy, że „środowisko otyłości” zaczęło się już dawno temu. Jedno na pięcioro dzieci ma nadwagę lub otyłość przed rozpoczęciem nauki w szkole. Wiemy również, że otyłość dotyka biedniejsze grupy społeczne (36%) niż bogatsze (29% dorosłych). Częściowo wynika to ze względnego braku taniej, zdrowej żywności w tym ostatnim regionie.
Jednakże, zawsze będą istnieć napięcia, jeśli chodzi o poprawę zdrowia publicznego, a także zachowanie swobód obywatelskich. Możesz prowadzić samochód, ale musisz zapinać pasy bezpieczeństwa; możesz palić, ale musisz płacić wysokie podatki oraz podlegać ograniczeniom wiekowym i lokalnym.
Oto kilka rzeczy do przemyślenia. Czy sądzisz, że powinniśmy zająć się środowiskami sprzyjającymi otyłości, czy poczekać, aż zdrowie ludzi będzie zagrożone? Czy rząd powinien być bardziej surowy wobec fabryk żywności i zmienić to, co możemy kupować oraz jeść? Czy powinniśmy brać przykład z Japonii (bogatego kraju o niskim wskaźniku otyłości) i jeść małe drugie śniadanie bento z ryżem, warzywami oraz rybami? A może powinniśmy ograniczyć kalorie w daniach gotowych, a także batonikach? A co z podatkami od cukru i śmieciowego jedzenia? Czy powinien istnieć powszechny zakaz sprzedaży lub promocji wysokokalorycznej żywności?
Profesor Garth Young powiedział, że jeśli chcemy zmian, „będziemy musieli pójść na kompromis w niektórych aspektach, będziemy musieli utracić część swobód”, ale „nie sądzę, abyśmy osiągnęli konsensus w sprawie społeczeństwa, ani nie zaszli daleko w dyskusji”. W Wielkiej Brytanii urzędnicy opracowali strategie zwalczania otyłości – w sumie na przestrzeni 30 lat opracowano 14 strategii – ale z niewielkim sukcesem. Należą do nich plan „pięć porcji owoców i warzyw”, mający na celu promowanie spożywania owoców i warzyw, podawanie zawartości kalorii na etykietach żywności, ograniczanie promocji niezdrowej żywności wśród dzieci oraz zawieranie dobrowolnych porozumień z producentami w sprawie zmiany składu żywności.
W Wielkiej Brytanii urzędnicy opracowali strategie zwalczania otyłości – w sumie na przestrzeni 30 lat opracowano 14 strategii – ale z niewielkim sukcesem.
Pomimo wczesnych oznak wskazujących, że otyłość u dzieci w Wielkiej Brytanii może zacząć spadać, środki te nie okazały się skuteczne w zmianie nawyków żywieniowych narodu i odwróceniu trendu otyłości. Można postawić tezę, że pigułki odchudzające mogą być nawet szansą do zmiany naszej diety.
„Firmy spożywcze dążą do zysków i tego właśnie chcą - moją jedyną nadzieją jest to, że jeśli pigułki dietetyczne pomogą wielu ludziom oprzeć się pokusie kupowania fast foodów, czy może pomogą zmieniać część środowiska żywnościowego?” pyta Naveed Sattar, profesor na Uniwersytecie w Glasgow. Ponieważ tabletki odchudzające stają się coraz bardziej powszechne, musimy jak najszybciej dowiedzieć się, jak z nich korzystać i jak włączyć je do naszych szerszych programów walki z otyłością.
Obecnie dopiero testujemy temperaturę wody. Ze względu na wysoką cenę oraz ograniczoną dostępność tych leków, tylko niewielka część osób jest w stanie uzyskać do nich dostęp z rąk NHS. Oczekuje się, że zmieni się to dramatycznie w ciągu następnej dekady. Wraz z pojawieniem się na horyzoncie nowych leków, takich jak tirzepatyd, firmy farmaceutyczne stracą ochronę prawną swoich patentów, co oznacza, że inne firmy będą mogły produkować własne, tańsze wersje.
Tabletki odchudzające mogą być szansą na zmianę naszej diety. Zdjęcie: Getty Images
Stephen O'Rahilly, szef Metabolic Diseases Unit w brytyjskim Medical Research Council (MRC), twierdzi, że problemy z ciśnieniem krwi można rozwiązać za pomocą kombinacji leków i zmian społecznych. „Przeprowadziliśmy badania ciśnienia krwi, poradziliśmy ludziom spożywanie żywności z mniejszą zawartością sodu, a następnie opracowaliśmy tanie, zdrowe oraz skuteczne leki na ciśnienie krwi”. Powiedział, że jest to podobne do tego, co dzieje się z otyłością.
Wciąż nie jest jasne, ile osób skończy na tabletkach odchudzających. Czy naprawdę jest to potrzebne tylko osobom z nadwagą i zagrożonym leczeniem? A może będzie to środek zapobiegawczy, który powstrzyma ludzi przed otyłością? Jak długo ludzie powinni przyjmować tabletki odchudzające? Do końca życia? W jakim stopniu można je stosować u dzieci? Czy ma znaczenie, że osoby je przyjmujące nadal jedzą niezdrowe, śmieciowe jedzenie, tylko mniej niż wcześniej? Jak szybko należy wprowadzać tabletki odchudzające, skoro nie znamy skutków ubocznych ich długotrwałego stosowania? Czy nie mamy nic przeciwko temu, by zdrowi ludzie przyjmowali je wyłącznie w celach kosmetycznych? Czy jego istnienie w tajemnicy pogłębia przepaść w zakresie otyłości i stanu zdrowia pomiędzy bogatymi oraz biednymi? Jest tak wiele pytań, ale jak dotąd istnieje tylko kilka jasnych odpowiedzi.
„Nie wiem, jak to się skończy, rozpoczynamy podróż pełną niepewności” powiedział profesor Naveed Sattar.