Użytkownicy TikToka zgłaszali, że samodzielnie diagnozują problemy ze zdrowiem psychicznym na podstawie treści wyświetlanych w aplikacji. Zdjęcie: Peter Cripps/Alamy
W zaledwie kilka lat od swojego debiutu TikTok już zmienił oblicze krajobrazu mediów społecznościowych, przyciągając ponad miliard użytkowników i zmuszając konkurentów do naśladowania niektórych z jego najbardziej unikalnych funkcji.
Ekspertów niepokoi niewystarczające zrozumienie skutków tego gwałtownego wzrostu i „TikTokizacji” Internetu jako całości na użytkowników, pogłębiając obawy dotyczące wpływu mediów społecznościowych na nasze nawyki i zdrowie psychiczne.
„To żenujące, że tak mało wiemy o TikToku i jego skutkach” - powiedział Philipp Lorenz-Spreen, naukowiec badawczy w Instytucie Maxa Plancka ds. Rozwoju Człowieka w Berlinie. „Często badania są opóźnione w porównaniu do działań branży, a to jest przykładem sytuacji, która może stanowić poważny problem.”
Brak zrozumienia, jak TikTok wpływa na swoich użytkowników, budzi szczególne zaniepokojenie w kontekście ogromnej popularności tej aplikacji wśród młodych ludzi, ostrzegają eksperci. Coraz częściej określani jako „pokolenie TikToka”, Generacja Z woli tę platformę od innych mediów społecznościowych, przy czym niemal sześć na dziesięć nastolatków uznaje się za codziennych użytkowników. Większość nastolatków w Stanach Zjednoczonych posiada konto na TikToku, przy czym 67% z nich przyznaje, że korzystało z tej aplikacji, a 16% deklaruje, że używa jej „prawie bez przerwy”.
„Jesteśmy to winni zarówno sobie, jak i użytkownikom tych platform, aby zrozumieć, w jaki sposób ekrany, których używamy, wpływają na nas i jak z nich korzystamy” - powiedział Michael Rich, pediatra badający wpływ technologii na dzieci w szpitalu dziecięcym w Bostonie.
„Potrzebujemy więcej informacji, aby podjąć świadome decyzje dotyczące tego, jak zamierzamy pomóc młodszym ludziom zrozumieć, jak korzystać z tych technologii z rozwagą i świadomością – albo nawet zdecydować się na ich rezygnację.”
Co sprawia, że TikTok jest inny
Obawy dotyczące wpływu aktywności w mediach społecznościowych na zdrowie psychiczne istnieją od dawna i w ostatnich latach tylko się nasiliły. Na przykład w 2021 roku wewnętrzne badania w Instagramie ujawnione przez Frances Haugen pokazały drastyczny wpływ aplikacji na zdrowie psychiczne nastolatków, w tym wzrost wskaźników zaburzeń odżywiania wśród nastolatek, co wywołało szerokie postulaty do zaostrzenia regulacji.
Ale TikTok również zawiera podobne szkodliwe treści, a eksperci ostrzegają, że szereg innowacyjnych funkcji tej platformy budzi obawy.
W dużej mierze TikTok optymalizuje treści pod kątem czasu oglądania w minutach i godzinach, jak pokazały wycieki dokumentów w 2021 roku, zamiast priorytetyzować kliknięcia i zaangażowanie, które są preferowane przez większość platform społecznościowych. Aby osiągnąć ten cel, firma wprowadziła unikalny algorytm oraz stronę docelową, która stanowi najbardziej radykalne odejście do algorytmicznego przekazu treści.
„Co to robi z mózgiem, tego nie wiemy” - powiedział Lorenz-Spreen.
Badania wskazują, że gdy chronologia postów zostanie odrzucona na rzecz sugerowanych treści, algorytm często prowadzi do powstania bardziej skrajnych opinii. Jedno sprawozdanie z 2021 roku pokazało, że ponad 70% skrajnych treści znalezionych na YouTube zostało użytkownikom polecane przez algorytm. Ponadto zachęca użytkowników do udostępniania treści przyciągających uwagę, które są wybierane przez przekaz treści.
Potrzebujemy więcej informacji, aby podejmować świadome decyzje dotyczące tego, w jaki sposób będziemy pomagać młodszym ludziom zrozumieć, jak używać ich z rozwagą i z umiarem – lub też w ogóle ich nie używać. - Michael Rich, pediatra
W ostatnich latach TikTok spotkał się z intensywną krytyką z powodu niebezpiecznych wyzwań, jakie wywołał algorytm. „Wyzwanie Benadryl”, w ramach którego uczestnicy przyjmowali dużą ilość leków przeciwhistaminowych w celu wywołania efektów halucynogennych, doprowadziło przynajmniej do jednej śmierci. Nowy pozew twierdzi, że „wyzwanie z utratą przytomności” spowodowało śmierć kilku młodych dziewcząt.
„W porównaniu z innymi serwisami społecznościowymi, TikTok jest wyjątkowo widowiskowy” - powiedział Rich, pediatra. „To prowadzi zarówno do interesującej zawartości, jak i do niezdrowych, kontrowersyjnych form zwracania uwagi.”
„TikTok wydaje się także być szybszy niż jakakolwiek inna platforma w wykrywaniu zainteresowania” - powiedział MarcFaddoul, współdyrektor organizacji praw cyfrowych Tracking Exposed, badającej algorytm TikToka. Wydaje się, że strona „Dla Ciebie” aplikacji doskonale zna pragnienia i zainteresowania swoich użytkowników, co wywołało memy i artykuły takie jak „Algorytm TikTok znał moją seksualność lepiej niż ja” i „Dlaczego strona Dla Ciebie składa się z samych lesbijek? - pyta kobieta, która zaraz zda sobie sprawę, dlaczego.”
Badacze wciąż analizują, co oznacza to niezwykłe dostosowanie dla użytkowników, zwłaszcza w kontekście ukierunkowanej zawartości dotyczącej chorób psychicznych i innych delikatnych kwestii.
„Ta aplikacja dostarcza niekończący się strumień emocjonalnych sugestii, które mogą być trudne do zauważenia i rzeczywiście wpływają na użytkowników w dłuższej perspektywie” - powiedział Faddoul. „To nie sprawi, że ktoś stanie się depresyjny z dnia na dzień, ale godziny codziennego korzystania mogą poważnie wpłynąć na zdrowie psychiczne.”
Te obawy są szczególnie zauważalne w obszarze treści dotyczących ADHD, gdzie użytkownicy zgłaszali diagnozy postawione przez profesjonalistów medycznych po obejrzeniu filmów dotyczących swoich objawów. Jednakże, chociaż popularność hasztagu #ADHD przyczyniła się do zwiększenia świadomości tego stanu, eksperci ostrzegają przed niezamierzonymi negatywnymi efektami, w tym przed dezinformacją medyczną, zwłaszcza gdy platforma akceptuje finansowanie reklamowe od kilku dochodowych startupów z dziedziny zdrowia psychicznego, takich jak Cerebral.
TikTok odmówił komentowania krytyki dotyczącej dezinformacji z zakresu zdrowia oraz samodiagnozowania przez użytkowników na podstawie treści widzianych w aplikacji. Odmówił również komentowania swojej współpracy z Cerebral, oraz swojej polityki dotyczącej informacji medycznych używanych w reklamach.
Algorytm może replikować istniejące nierówności, co zwiększa obawy związane ze zdrowiem psychicznym dla grup mniejszościowych, twierdzą badacze. Czarnoskórzy twórcy treści na TikToku od dawna skarżą się na "shadowbanning" ich treści, czyli obniżanie ich rangi przez algorytm. W 2019 roku TikTok przyznał się do cenzurowania filmów od użytkowników, których zidentyfikował jako osoby niepełnosprawne, otyłe lub LGBTQ+, w błędnym próbie przeciwdziałania prześladowaniom.
„Ludzie o kolorze skóry na TikToku ciągle muszą zastanawiać się nad tym, w jaki sposób algorytm ich monitoruje” - powiedziała Chelsea Peterson-Salahuddin, badaczka internetu na Uniwersytecie Michigan w Szkole Informacji. „Nakładanie odpowiedzialności na marginalizowane grupy, aby ciągle monitorowały siebie, jest bardzo obciążające psychicznie i emocjonalnie.”
„Tworzy zamiennik interakcji społecznej”
Badacze twierdzą, że pandemia COVID-19 zobrazowała wpływ platformy na życie użytkowników, zwłaszcza młodych. Kiedy nastała pandemia COVID-19, a świat wszedł w lockdown, korzystanie z TikToka eksplodowało.
„Aplikacja zalała się młodymi ludźmi publikującymi o tym, w jaki sposób pandemia zakłócała ich życie. Wynikiem tego jest bardzo młoda grupa użytkowników korzystająca z aplikacji, aby nawiązywać ze sobą kontakt w bardzo trudnym okresie” - Yim Register, badaczka zajmująca się zdrowiem psychicznym i mediami społecznościowymi.
„Największym efektem pandemii jest konfrontacja z dużą niepewnością, a w obliczu niepewności nasze mózgi pragną zredukować niepewność i zrozumieć świat” - powiedziała Register. „Chcemy być w stanie dokładnie przewidzieć, co się wydarzy, i sięgamy po media społecznościowe, aby wspólnie nadawać sens.”
Register powiedziała, że to nastrój przyczynił się do unikalnego „ducha platformy” TikToka, terminu stworzonego przez badaczkę Michael Ann Devito, aby określić charakter treści i komunikacji na danej aplikacji.
„Duch platformy TikToka wydaje się polegać na głośnym publikowaniu bardzo intymnych i intensywnych treści” - powiedziała Register. „Ludzi zachęca się do bycia wrażliwym, aby wpasować się w ten duch.”
To spowodowało powstanie popularnych filmików, w których używany jest ironiczny ton do dzielenia się często miażdżącymi osobistymi historiami. „Rzeczy, jakie ludzie w internecie mi powiedzieli od czasu śmierci mojej siostry z powodu uzależnienia”, mówi jeden filmik z 3,5 miliona wyświetleń, na którym użytkownik tańczy do energetycznej muzyki i świateł. „Rzeczy, jakie mój były chłopak do mnie mówił, gdy trzymałam moje martwe dzieci” - podpis w innym filmiku z tą samą muzyką i tańcem.
Na platformie już pojawiła się krytyka związana z coraz bardziej osobistym charakterem aplikacji. „Naprawdę wierzę, że za kilka lat ludzie będą głęboko żałować, że zrzucali swoje traumy na TikToku” - mówi użytkownik w jednym z popularnych filmików, dodając, że tego rodzaju treści są mniej prawdopodobne do udostępniania na Facebooku i YouTube. „CoTikTok sprawia, że ludzie zdradzają swoje najgłębsze, najbrudniejsze sekrety?”
Eksperci zgadzają się, twierdząc, że choć tego rodzaju filmy mogą oferować wsparcie i kreatywny sposób radzenia sobie z żałobą, to mogą również prowadzić do dodatkowych traum.
„Dla wielu osób ujawnienie nadużyć czy problemów ze zdrowiem psychicznym może być traumatyczne i szkodliwe” - powiedział Rich, ekspert ds. zdrowia psychicznego dzieci. „W pracy klinicznej mamy systemy na wypadek ujawnienia - istnieje bezpieczna sieć, która ma ich zatrzymać. A taka ochrona nie istnieje w środowisku mediów społecznościowych.”
Niebezpieczeństwo wzrasta z powodu anonimowego charakteru TikToka, którego strumień różni się od tego z czasów wcześniejszych mediów społecznościowych, twierdzą badacze. Podczas gdy aplikacje takie jak Facebook historycznie prezentowały strumień treści głównie od znajomych i rodziny, na TikToku większość osób, które widzą filmy użytkownika, to w dużej mierze obcy.
„Zwłaszcza w przypadku TikToka, ze względu na jego dużą bazę użytkowników i sposób działania algorytmu, filmy mają potencjał do szybkiego i bardzo dużego rozprzestrzeniania się, a nie każdy jest na to przygotowany” - powiedziała Register. „Popularność wiąże się z poważnymi konsekwencjami.”
Często komentatorzy żądają większego zaangażowania w przypadku filmików z dużą ilością wyświetleń na TikToku, często używając frazy „story time?”, zachęcając autora pierwotnego postu do rozwinięcia traumatycznego udostępnienia. Register powiedziała, że tego rodzaju problemy skłaniają więcej badaczy do postulowania lepszej ochrony użytkowników.
„Większość działań komputerowych nie uwzględnia traumy, a kiedy media społecznościowe jej nie uwzględniają, mogą ją jedynie pogłębiać” - powiedziała Register. „Kiedy patrzę na media społecznościowe, pytanie brzmi nie o to, jak wpływa na twoje zdrowie psychiczne, ale jak te już istniejące problemy ze zdrowiem psychicznym są pogłębiane przez jego działania?”
W marcu 2021 roku TikTok wprowadził nowe narzędzia „promujące życzliwość” na platformie, pozwalające użytkownikom łatwiej filtrować spam i obraźliwe komentarze. Dodano również automatyczne okno komunikatu dla użytkowników, którzy zostawiają potencjalnie naruszające komentarze, prosząc ich o „ponowne rozważenie”.
„Naszym celem jest promowanie pozytywnego środowiska, w którym ludzie wspierają się nawzajem” - powiedziała Tara Wadhwa, dyrektor polityki w Stanach Zjednoczonych w TikToku.
Tymczasem nieprzejrzysty algorytm TikToka zaczyna być stopniowo odsłaniany. W sierpniu chińscy regulatorzy nakazali TikTokowi otwarcie swoich algorytmów do przeglądu, a firma w tym samym czasie zaczęła pozwalać Oracle na audyt swoich modeli moderacji treści. Rich powiedział, że to dopiero początek, a potrzebna jest większa przejrzystość.
„Ustawodawcy i te firmy muszą więcej inwestować w zrozumienie tej interakcji między ludzką naturą a tymi platformami” - powiedział.
„Potrzebujemy więcej informacji, aby podjąć świadome decyzje dotyczące tego, w jaki sposób będziemy pomagać młodszym ludziom zrozumieć, jak używać ich z rozwagą i umiarem – lub też w ogóle ich nie używać."