Zdjęcie: Shutterstock
„Brakuje wystarczających podstaw naukowych, aby zalecać korzystanie z preparatów przeciwsłonecznych w celu zapobiegania nowotworom skóry” – mówi Bengt Järvholm, naukowiec Uniwersytetu w Umeå. Z pewnością ekspozycja na promieniowanie słoneczne zwiększa ryzyko wystąpienia raka skóry. Latem słońce świeci najmocniej między godziną 11 a 15. Szwedzki urząd ds. bezpieczeństwa radiologicznego w ramach ochrony przed słońcem zaleca przebywanie w cieniu, okrycie się ubraniami, noszenie okularów przeciwsłonecznych i nakryć głowy zakrywających uszy oraz smarowanie się kremem z filtrem w miejscach odsłoniętych.
Najszybciej rozprzestrzeniający się w Szwecji typ nowotworu
Jednak zdania są nadal podzielone na temat tego, w jakim stopniu kremy ochronne przeciwdziałają rakowi skóry. W dodatku brakuje naukowych dowodów potwierdzających ich zapobiegawcze działanie.
- „Od dekad szwedzkie instytucje radzą obywatelom korzystać z kremów z filtrem. Ta wiedza dotarła do ludzi za pośrednictwem licznych ankiet czy wywiadów naukowych. Mimo to częstotliwość diagnozy czerniaka złośliwego wzrosła” – mówi Bengt Järvholm, profesor zdrowia publicznego w Uniwersytecie w Umeå oraz ordynator tamtejszego szpitala uniwersyteckiego.
- „Aktualnie jest to najszybciej rozprzestrzeniający się w Szwecji typ nowotworu, czego nie można uzasadnić jedynie zwiększoną częstotliwością składania raportów do rejestru nowotworów, gdyż nawet śmiertelność chorych na czerniaka wzrasta” – kontynuuje lekarz.
Krem z filtrem żadną gwarancją uniknięcia raka skóry. Zdjęcie: 123RF/PICSEL
Raport o nowotworze skóry
Tematem badań Bengta Järvholma są czynniki wpływające na zdrowie, między innymi ryzyko chorób płuc i nowotworów. Naukowiec należy również do grupy autorów tegorocznego raportu „Arbetsrelaterad hudcancer” („Zawodowe uwarunkowanie nowotworu skóry”). Tekst stanowi przegląd czynników ryzyka powodujących raka skóry u osób pracujących na powietrzu, ze szczególną uwagą poświęconą środkom zapobiegawczym. Autorzy raportu nie są przekonani co do rekomendowania kremów z filtrem w roli gwarantów uniknięcia nowotworu skóry.
- „Uważamy, że nadal brakuje wystarczających podstaw naukowych, aby zalecać korzystanie z preparatów przeciwsłonecznych w celu zapobiegania nowotworom skóry. Nie ma dowodów naukowych na to, że te preparatu zmniejszają ryzyko pojawienia się nowotworu” – mówi Järvholm, dodając, jak trudne jest przeprowadzenie takich badań ze względu na konieczność zebrania dużej grupy badawczej i długiego okresu obserwacji.
Ubrania i nakrycie głowy zapewniają ochronę
Wśród rad o udowodnionym działaniu zalicza się unikanie słońca w porach o najsilniejszym promieniowaniu oraz ochrona w postaci ubrań i szerokich kapeluszy zasłaniających uszy. Właśnie ta część ciała jest szczególnie narażona na raka kolczystokomórkowego, na którego najczęściej chorują mężczyźni. Oczywiście przebywanie na słońcu może być także korzystne. W końcu promienie słoneczne umożliwiają organizmowi produkcję niezbędnej witaminy D. Lecz zgodnie ze zdrowotnym poradnikiem 1177 wystarczy odsłonić na promienie słońca ręce i twarz na około 20 minut każdego dnia, aby zaspokoić zapotrzebowanie na tę witaminę. Istotnym jest również zdanie sobie sprawy z tego, że ryzyko raka skóry nie jest związane jedynie z oparzeniem słonecznym, a wpływać na nie może również długa ekspozycja na promieniowanie UV. Zdaniem Bengta Järvholma jest to kolejny powód, aby nie darzyć kremów z filtrem przesadnym zaufaniem.
- „Preparaty przeciwsłoneczne zmniejszają oparzenia słoneczne, a co za tym idzie, jesteśmy w stanie dłużej wytrzymać na słońcu, więc dłużej się opalamy, przez co wystawiamy się na wyższe ryzyko czerniaka złośliwego” – mówi badacz.
Dobrym sposobem na uzbrojenie się przeciw silnemu promieniowaniu UV jest odzież i szerokie kapelusze zakrywające wrażliwe uszy. Zdjęcie: Robin Jonathan Deutsch/Unsplash
Możliwe zagrożenia związane z kremami
Nie jest w pełni udokumentowane, jakie zagrożenia mogą wiązać się z korzystaniem z kremów przeciwsłonecznych.
- „Niektóre substancje wchodzące w skład kremów z filtrem przenikają przez skórę, co można zmierzyć na podstawie ich obecności w ludzkim moczu, gdzie można je także zaobserwować w postaci swoich produktów rozkładu. Nie znamy w pełni negatywnych skutków tego zjawiska, lecz trudno wykluczyć możliwość wystąpienia problemów zdrowotnych” – wyjaśnia Bengt Järvholm. Może być również tak, że skóra nabywa odporności dzięki przebywaniu na słońcu. Zaobserwowano, że osoby, które dużo pracują na zewnątrz podczas dłuższego okresu, w mniejszym stopniu chorują na raka skóry.
- „Zbadano osoby, których praca wymaga spędzania długiego czasu na zewnątrz, a co za tym idzie, prowadzi do dłuższej ekspozycji na słońce. Za przykład mogą posłużyć robotnicy drogowi. Wyniki badań potwierdziły, że u takich osób rzadziej dochodzi do diagnozy czerniaka złośliwego niż u grupy kontrolnej. Można to wyjaśnić w następujący sposób: ekspozycja na promienie słoneczne w umiarkowanym stopniu (przykładowo z początkiem wiosny w Szwecji), przynosi powolną opaleniznę, która zarazem pogrubia skórę, co zmniejsza ryzyko czerniaka” – tłumaczy lekarz.
Unikaj słońca, gdy świeci najmocniej. Zamiast tego znajdź zacienione miejsce. Zdjęcie: (Thinkstock)
Nie odradzamy kremów z filtrem
Ochrona przed silnymi promieniami słońca jest ważna i można to robić na kilka sposobów. Jednakże zdaniem Bengta Järvholma działanie kremów przeciwsłonecznych w kontekście nowotworów nie zostało jeszcze wystarczająco zbadane, zatem nie powinny być zalecane przez instytucje państwowe.
- „Nie odradzamy stosowania preparatów przeciwsłonecznych. Wybór należy do jednostki, która to powinna zostać poinformowana o powyższych faktach” – stwierdza Järvholm.