Zdjęcie: https://www.bbc.com/news/articles/c4gp19n111vo
„Teraz dotyczy to zdrowia psychicznego”, dodaje . Zaobserwowała gwałtowny wzrost liczby uczniów zmagających się z problemami. „To dotyczy głównie uczniów szkół średnich, ale niektórzy mają dopiero 7 lat” tłumaczy. „Widzimy dzieci z depresją, lękami, zestresowane, co prowadzi do ataków paniki, samookaleczania i zaburzeń odżywiania. Nie chodzą do szkoły lub są tak przepełnieni lękiem, że nie są w stanie uczestniczyć w lekcjach”.
Lekarze rodzinni, wychowawcy pracujący z młodzieżą i pracownicy socjalni, z którymi rozmawiałam dzielili się podobnymi opowieściami, i wielu z nich podkreśla, że liczba przypadków chorób psychicznych u młodych ludzi cały czas się zwiększa. Według oficjalnych danych, w Anglii co piąte dziecko i młoda osoba w wieku od 8 do 25 lat cierpi na zaburzenia psychiczne. Nie jest to zaskoczeniem, że angielska, publiczna służba zdrowia nie może nadążyć.
W 2024 roku komisarz do spraw dzieci Dame Rachel de Souza opisała tę sytuację jako „szokującą” i stwierdziła, że system „znajduje się w kryzysie”. Nie jest to kryzys obciążający tylko służbę zdrowia. Wzrastające liczby młodych ludzi niezdolnych do pracy pozbawiają również gospodarkę pracowników. Nie wiadomo jednak, dlaczego dzieje się to teraz.
Eksperci zaoferowali wiele wyjaśnień: pandemia, koszty życia i pojawienie się mediów społecznościowych nałożyły dodatkową presję na pokolenie, które dopiero zaczyna. Jednak niektórzy biegli z dziedziny zdrowia psychicznego zadali inne pytanie: mianowicie, czy faktycznie mamy kryzys zdrowia psychicznego, czy młodzi ludzie po prostu nie są dostatecznie wytrzymali? Innymi słowy, czy brakuje im zdolności do przetrwania lub szybkiego powrotu do siebie po codziennych trudnościach, z którymi zmagały się także poprzednie pokolenia?
Zażarta debata
Pytanie to dzieli ludzi. Słowo „wytrzymałość” może być przez niektórych interpretowane jako lekceważące lub nawet toksyczne, podobnie jak w przypadku terminu „pokolenie płatków śniegu”. Andrea Danese z King's College London, jeden z czołowych krajowych ekspertów w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, uważa jednak, że wytrzymałość trzeba traktować poważnie.
Według Profesora Danese, który jest sekretarzem generalnym European Society of Child and Adolescent Psychiatry, większa świadomość na temat zdrowia psychicznego „jest rzeczą ogólnie pozytywną”, ale obawia się on, że mogło to również nieumyślnie przyczynić się do patologizowania stresu u młodych osób. Dodaje, że niepokój nie powinien być automatycznie uznawany za objaw złego stanu zdrowia psychicznego.
„Stawianie czoła wyzwaniom i niepokojom jest normalne i ważne z punktu widzenia indywidualnego rozwoju”, zaznacza. „W ten sposób młodzi ludzi wytwarzają emocjonalną odporność- uczą się jak radzić sobie w obliczu wielu małych wyzwań i budują pewność siebie związaną z tymi umiejętnościami. Narracja, jaką budujemy ma znaczenie.” Pani Graham, szkolna pielęgniarka również uważa, że dla wielu dzieci, które mają problemy- szczególnie tych, które mają mniejsze zmagania ze zdrowiem psychicznym- nabycie takiej wytrzymałości byłoby bardzo pomocne.
Wierzy, że gdyby młodzi ludzie byli wyposażeni w lepsze umiejętności radzenia sobie, udałoby się im uporać się ze stawianymi przed nimi wyzwaniami, zanim te urosną do rangi pełnowymiarowego kryzysu- a to z kolei zmniejszyłoby presję wywieraną na służby i pozwoliłoby im się skupić na osobach o wysokim ryzyku zagrożenia. „Musimy lepiej uczyć w szkołach wytrzymałości i jak dbać o zdrowie psychiczne”, mówi. „Ale sposób, w jaki traktujemy dzieci, np. podczas dni sportu w podstawówce, gdzie każdy zostaje ogłoszony zwycięzcą, wcale nie pomaga.”
Wytrzymałość w kulturze popularnej
W kulturze popularnej motyw wytrzymałości został rozpowszechniony w latach siedemdziesiątych XX wieku, za sprawą badań przeprowadzonych przez psycholog Emmy Werner. Prowadziła je na Hawajach, na dzieciach pochodzących ze środowisk o niższych dochodach. W ostatnim czasie wytrzymałość stała się tematem kilku bestsellerowych książek, włączając w to Option B: Facing Adversity, Building Resilience and Finding Joy, której współautorką jest Sheryl Sandberg, poprzednio dyrektorka operacyjna w Meta.
Badania przeprowadzone przez naukowców w Polsce sugerują, że wyższy poziom wytrzymałości zwiększa zadowolenie z życia i działa jako tarcza przeciwko problemom natury psychicznej u młodych ludzi. Dwa badania dotyczące młodych osób w wieku od 13 do 18 roku życia wykazały, że ci z wyższą odpornością lepiej poradzili sobie z wytworzeniem własnych strategii radzenia sobie ze stresem, między innymi szukanie pomocy i rady u innych. Byli oni też mniej skłonni do rozpamiętywania negatywnych emocji lub uciekania w narkotyki, alkohol lub papierosy.
Jednak nie wszyscy są zgodni co do kwestii wytrzymałości- lub pytań dotyczących potencjalnych wad zwiększonej świadomości zdrowia psychicznego. Według Dr Shari McDaid, dyrektor do spraw polityki i dowodów (Szkocja i Irlandia Północna) w Mental Health Foundation, każda sugestia, że zwiększona świadomość przyczynia się do wzrostu problemów psychicznych jest „myląca”. Zwraca uwagę, że aby ktoś zakwalifikował się na leczenie z powodu złego stanu zdrowia psychicznego, musi spełniać wymogi kliniczne, a wsparcie, które otrzymuje, musi zostać ocenione jako korzystne.
Jej zdaniem większa świadomość doprowadziła do większej wiedzy na temat zdrowia psychicznego, co z kolei dało ludziom narzędzia do rozpoznania i poradzenia sobie z emocjami na co dzień. „Powinniśmy bardziej się starać, żeby zapobiegać eskalacji zaburzeń psychicznych u młodych ludzi- i możemy to zrobić za pomocą podejścia uwzględniającego całe społeczeństwo, które kształtuje zdrowe psychicznie społeczności, szkoły i miejsca pracy, a także poprzez rozwijanie osobistej wytrzymałości u młodych ludzi”, mowi. „Te dwa podejścia idą w parze.”
Od Covida do wielkego przeprogramowania
Według Dr McDaid obecne pokolenie dzieci i młodych dorosłych zmaga się z wyjątkowym zestawem wyzwań. Zwraca ona też uwagę, że były to dzieci i niemowlęta kryzysu finansowego w 2008 roku, przeżyły podziały związane z Brexitem oraz w okresie swojego dojrzewania- pandemię Covid 19. Wiemy, że negatywne wydarzenia się kumulują- im więcej ich doświadczysz, tym większe prawdopodobieństwo, że będzie ci ciężko.
Media społecznościowe również odgrywają pewną rolę. Chociaż mają swoje zalety, dr. McDaid zwraca uwagę, że cyberprzemoc i presja związana z wizerunkiem ciała, które w mediach społecznościowych są spotęgowane, powodują dodatkowy stres. „Zawsze istniały nierealne wizerunki..., ale media społecznościowe dodatkowo wszystko skomplikowały,” dodaje.
Psycholog społeczny Jonathan Haidt twierdzi, że postępy w świecie cyfrowym doprowadziły do „wielkiego przeprogramowania dzieciństwa”, w którym dzieci spędzają mniej czasu socjalizując się, a więcej przed ekranem. W swojej książce The Anxious Generation sugeruje, że wpływa to pewność siebie i więzi osobiste, które są kluczowe dla dobrego zdrowia psychicznego. Jednakże, według prof. Danese samo korzystanie z mediów społecznościowych nie wyjaśnia całkowicie, dlaczego problemy ze zdrowiem psychicznym stały się powszechne.
Ocenia on, że „potęguje” to problemy, zamiast ich powodować. „Powody [zwiększonej ilości problemów ze zdrowiem psychicznym] są złożone i nie jestem pewien czy całkowicie je rozumiemy.” Jest to efekt kumulacji wielu dużych problemów, a nie tylko pojedynczego, co prowadzi do kataklizmu. Pewna młoda osoba powiedziała: „Poczynając od mediów społecznościowych, które nas izolują i sprawiają, że jesteśmy niespokojni, po niedofinansowane poradnie psychologiczne, które są na skraju upadku, oraz kryzys klimatyczny, który zagraża naszej przyszłości- nic więc dziwnego, że młodym ludziom trudno jest utrzymać pozytywne nastawienie.”
„Plaster na otwartą ranę”
Adele Zeynep Walton ma 25 lat i napisała obszernie na temat negatywnego wpływu ery online na zdrowie psychiczne jej pokolenia, również w swojej książce Logging Off: The Human Cost of Our Digital World. Argumentuje, że “indywidualna wytrzymałość może być świetnym narzędziem chroniącym nas przed poważnymi wyzwaniami, z którymi się borykamy i może pomóc nam dojść do siebie po codziennych zmaganiach, jednak stwierdzenie, że może naprawić problemy, z którymi mierzą się dzisiaj młodzi ludzie, porównywalne jest do naklejenia plastra na otwartą ranę.”
Zamiast tego, uważa, że odpowiedzią jest uporanie się z uzależniającą i toksyczną naturą mediów społecznościowych oraz inwestowanie w przestrzenie dla społeczności- a także słuchanie młodych ludzi. „Młodzi ludzie potrzebują, aby dostrzeżono, że świat, w którym obecnie żyjemy nie jest miejscem sprzyjającym ich rozwojowi, i prawdziwego wysiłku ze strony rządzących w celu pokonania barier powstrzymujących ich od dobrego samopoczucia.
Adam Jones, menedżer ds. polityki i spraw publicznych w organizacji charytatywnej zajmującej się zdrowiem psychicznym Young Minds, również ostrożnie podchodzi do określenia „wytrzymałość”, gdyż uważa, że może ono zostać użyte „w piętnujący sposób”. Podziela on jednak obawy, że obecne podejście jest „nadmiernie zmedykalizowane”. Według NHS England w Anglii w latach 2023-24, ponad 600 000 młodych ludzi w wieku od 15 do 25 lat otrzymało receptę na leki antydepresyjne, a tysiącom innych przepisano leki pomagające m.in. przy stanach lękowych.
„Przyjmowanie leków jest dla niektórych pomocne, ale wytyczne kliniczne jasno mówią, że dla większości nie powinno być to leczenie pierwszego rzutu.” mówi pan Jones. Hamza Dar, 26-letni influencer w branży wellness z Manchesteru, który dzieli się poradami na temat zdrowia psychicznego ze swoimi fanami na Tik Toku i Instagramie pod pseudonimem Humz D, również uważa, że powinno zmienić się sposób niesienia pomocy. Sugeruje, aby m.in. dzieci w szkołach uczono od pierwszej klasy strategii takich jak medytacja.
Niemniej jednak, jak twierdzi, młodzi ludzie są już świadomi znaczenia wytrzymałości. „Stało się to istotną umiejętnością, którą każda młoda osoba musiała wcielić w życie, po to, żeby nawigować i przetrwać w dzisiejszym świecie.”
Rola innych osób: wytrzymałość społeczna
prof. Danese szybko zapewnia, iż nie uważa, jakoby młodzi ludzie nie potrzebowali wsparcia. Zamiast tego sugeruje, że być może potrzebują oni po prostu innego rodzaju pomocy niż ta, która jest obecnie oferowana - wraz z wcześniejszą identyfikacją osób zagrożonych wystąpieniem najpoważniejszych problemów ze zdrowiem psychicznym. Dla Profesora Danese prawdziwe znaczenie wytrzymałości jest inne niż może się na początku wydawać. Odporność emocjonalna, jak mówi, nie polega tylko na samodzielnym radzeniu sobie, ale także na wsparciu, jakie otrzymują od przyjaciół, rodziny i społeczności, czy to poprzez domy kultury, dostęp do sportu i wydarzenia społeczne.
Twierdzi jednak, że niektóre z tych możliwości zostały zaprzepaszczone, nawołując do wycofania funduszy w przeszłości i zamknięcia niektórych instytucji mogących zapewnić wsparcie młodym ludziom. Pan Jones zgadza się, twierdząc, że młodzi ludzie powinni mieć większy dostęp do zajęć, które łączą ich ze społecznością i budują przyjaźnie. Twierdzi również, że potrzebne jest niekliniczne wsparcie w kwestiach takich jak mieszkanie i zatrudnienie, a także bardziej spersonalizowane terapie
Istnieją przykłady projektów oferujących tego rodzaju wspólną pomoc, często w ramach partnerstwa między radami, organizacjami charytatywnymi, a czasem także NHS. Pan Jones wskazuje na The Nest w południowym Londynie i Young Person's Advisory Service w Merseyside jako dwa programy, które przyjmują elastyczne podejście, oferując zróżnicowany zakres wsparcia, w tym szkolenia z zakresu zatrudnienia, budżetu i porady dotyczące świadczeń.
Problem polega na tym, że obecne teraz podejście, które dominuje w większości NHS, nie sprzyja rozwojowi więzi społecznych.„Musimy wymyślić całkiem nowy system dotyczący zdrowia psychicznego dla młodych ludzi” twierdzi Pan Jones. Tak więc, być może pytanie leżące u podstaw kryzysu zdrowia psychicznego nie dotyczy tego, czy młodzi ludzie są wystarczająco odporni - ale czy mogą uzyskać wystarczające wsparcie, aby się takimi stać.
Dodatkowe informacje zdobyła Tara Mewawalla.