Zdjęcie: CC BY
Na początku tegorocznego sezonu narciarskiego warunki pogodowe były kiepskie. Był to „biały dzień” – gęsta mgła spowijała zbocza, ograniczając widoczność do zaledwie kilku metrów. Słaba widoczność przez mgłę sprawiła, że rozróżnienie kształtów było prawie niemożliwe, poza okazjonalnym słupem bramy. Granica między śniegiem a niebem zniknęła, zaburzając moją orientację przestrzenną i utrudniając określenie kierunku, prędkości i kąta względem ziemi.
Gdy kontynuowaliśmy zjazd, moi koledzy mieli mdłości, a ja czułem się osłabiony i wielokrotnie traciłem równowagę. Nawet po zejściu ze stoku zawroty głowy i zmęczenie utrzymywały się przez kilka godzin. Doświadczyliśmy choroby narciarskiej, fizjologicznej reakcji podobnej do choroby lokomocyjnej. Dlaczego niektórzy narciarze doświadczają tych objawów?
Choroba narciarska: forma choroby lokomocyjnej
Ważne jest, aby odróżnić chorobę narciarską od ostrej choroby górskiej, stanu spowodowanego zmniejszoną dostępnością tlenu na dużych wysokościach, niezależnie od warunków pogodowych.
Choroba narciarska jest odmianą kinetozy, medycznego terminu określającego chorobę lokomocyjną i chorobę morską. Jej objawy obejmują zawroty głowy, senność i bladość (tzw. objawy „neurowegetatywne”), które mogą przejść do nudności i, w ciężkich przypadkach, wymiotów.
Podatność na kinetozę – a tym samym na chorobę narciarską – różni się znacznie w zależności od osoby.
Przyczyny choroby narciarskiej
Dwie główne teorie pomagają wyjaśnić to zjawisko: zaburzenie sensoryczne i niestabilność postawy.
Pierwsza teoria sugeruje, że kinetoza wynika z zaburzenia neuronalnego. Centralny układ nerwowy stale integruje i przetwarza informacje sensoryczne z oczu, ucha wewnętrznego i tkanek proprioceptywnych (które pomagają wykryć pozycję i ruch ciała). Przetwarzając te dane i porównując je z wcześniejszymi doświadczeniami, mózg szacuje pozycję ciała, ruch i orientację w przestrzeni.
Jednakże, gdy informacje sensoryczne są ograniczone lub nietypowe, wewnętrzne oszacowanie ruchu przez mózg może nie być zgodne z rzeczywistymi siłami działającymi na ciało. Ten konflikt sensoryczny powoduje, że mózg ma trudności z dokładną interpretacją ruchu. Jeśli konflikt się utrzymuje, może prowadzić do objawów kinetozy.
Z czasem, gdy mózg dostosowuje się do tej niezgodności, objawy choroby lokomocyjnej zwykle ustępują.
Druga teoria sugeruje, że powtarzająca się niestabilność postawy wywołuje kinetozę. Kiedy równowaga zostaje zachwiana, ciało dokonuje szybkich odruchowych korekt – takich jak wyciągnięcie nogi, aby zapobiec upadkowi – w celu odzyskania stabilności. Jeśli jednak równowaga jest wielokrotnie tracona, na przykład podczas jazdy na nartach lub żeglowania, mózg może postrzegać te strategie jako nieskuteczne, co prowadzi do objawów choroby lokomocyjnej.
Chociaż badania kliniczne nad chorobą narciarską są ograniczone, obie teorie oferują cenne spostrzeżenia i obie sugerują, że przyczyną jest zaburzona percepcja ruchu, co utrudnia orientację i równowagę.
Zniekształcone percepcyjne sprzężenie zwrotne podczas jazdy na nartach powoduje niedopasowanie oczekiwanych i rzeczywistych bodźców sensorycznych, zwiększając ryzyko kinetozy i potencjalnej utraty równowagi.
Jazda na nartach w nieprzewidywalnym terenie, takim jak muldy lub nierówne stoki, potęguje trudności – szczególnie we mgle, gdzie słaba widoczność dodatkowo zakłóca percepcję. Narciarze z wadami wzroku (takimi jak krótkowzroczność, nadwzroczność lub astygmatyzm) mogą być szczególnie podatni na chorobę narciarską.
Dodatkowo, unieruchomienie stóp i kostek w butach narciarskich zmniejsza świadomość somatosensoryczną (percepcję ruchów ciała).
Jednocześnie powtarzające się zmiany ciśnienia atmosferycznego wynikające z ciągłego wznoszenia i opadania mogą zakłócać postrzeganie ruchu przez ucho wewnętrzne.
Czynniki nasilające chorobę narciarską
Jednak nie wszyscy doświadczają kinetozy w tym samym stopniu. Osoby podatne na chorobę morską lub chorobę lokomocyjną są bardziej narażone na chorobę narciarską, podobnie jak osoby z migrenami, zawrotami głowy lub zaburzeniami ucha wewnętrznego.
Czynniki zewnętrzne również mogą pogorszyć objawy choroby narciarskiej. Na przykład warunki widoczności (rzeźba terenu, stromość stoku i przeszkody) odgrywają kluczową rolę w pomaganiu narciarzom w orientacji w przestrzeni i dostosowywaniu ich postawy w celu utrzymania równowagi. Zmniejszony poziom tlenu na dużych wysokościach może również upośledzać percepcję sensoryczną, powodując zmniejszoną świadomość przestrzenną i trudności z dostosowaniem się do wskazówek wizualnych.
Technika jazdy na nartach również może przyczyniać się do choroby lokomocyjnej: ślizganie się z minimalnym ruchem ciała może wysyłać mieszane sygnały do mózgu, a jazda slalomem może jeszcze bardziej pogorszyć objawy. Gdy powtarzające się skręty (występujące co 0,5 do 5 sekund) mieszczą się w pewnym zakresie częstotliwości (0,2 do 2 Hz), mózg ma trudności z rozróżnieniem ruchu translacyjnego i obrotowego na podstawie sygnałów z ucha wewnętrznego. W niektórych przypadkach mózg błędnie interpretuje te ruchy jako efekt Coriolisa – uczucie niekontrolowanego wirowania. Zjawisko to występuje, gdy głowa porusza się w jednym kierunku, podczas gdy ciało obraca się w innym – jest to powszechna postawa podczas skrętów narciarskich, co utrudnia mózgowi dokładną interpretację rotacji ciała.
Czynniki psychologiczne również mogą zwiększać podatność na chorobę narciarską. Narciarze, którzy czują się zaniepokojeni, zestresowani, obawiają się upadku lub cierpią na lęk wysokości, mogą być bardziej podatni na jej objawy. W takich przypadkach kluczowe jest utrzymanie pewności siebie i pozytywnego nastawienia. Ponadto ważne jest, aby pamiętać, że niekorzystne warunki pogodowe mogą przyczynić się do wystąpienia objawów.
Istnieją spekulacje, że spożywanie alkoholu i palenie tytoniu może również pogorszyć chorobę narciarską poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych, co może zakłócać funkcjonowanie ucha wewnętrznego.
Leczenie choroby narciarskiej
Chociaż wiadomo, że wiele leków na kinetozę są skuteczne, nie ma uniwersalnego rozwiązania. Każda osoba reaguje inaczej na leczenie i chociaż większość ludzi stopniowo dostosowuje się z czasem, niektórzy mogą potrzebować dodatkowych interwencji w celu złagodzenia skutków.
Chorobę narciarską można złagodzić poprzez poprawę propriocepcji, znanej również jako „sensory cueing”. Korekcja wzroku, korygowanie krótkowzroczności, nadwzroczności lub astygmatyzmu za pomocą okularów korekcyjnych lub soczewek kontaktowych może poprawić postrzeganie głębi, a specjalistyczne soczewki gogli narciarskich mogą poprawić widoczność terenu w mglistych warunkach.
Percepcję somatosensoryczną (świadomość ruchów ciała) można poprawić za pomocą opasek akupresurowych, podobnych do tych stosowanych w innych formach kinetozy, które pomagają poprawić propriocepcję.
Chociaż istnieje niewiele rozwiązań dla przedsionkowej percepcji ruchu (równowaga ucha wewnętrznego), badania sugerują, że wibracje przewodzące kości do ucha wewnętrznego mogą spowolnić początek innych rodzajów choroby lokomocyjnej.
Niektóre osoby mogą sięgnąć po leki w celu opanowania objawów. Przedsionkowe środki tłumiące, takie jak skopolamina, są w stanie pomóc zmniejszyć zawroty głowy i migreny ucha wewnętrznego. Ponadto leki przeciwhistaminowe, takie jak dimenhydrynat i cynaryzyna, potrafią łagodzić nudności, ale mogą spowodować efekty niepożądane, takie jak senność lub zamglone widzenie.