Pacific Standard/Shutterstock
Pięć zmysłów bombarduje nas bodźcami środowiskowymi 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Jednym ze sposobów, w jaki nasz mózg nadaje sens tej obfitości informacji, jest łączenie informacji co najmniej dwóch zmysłów, jak na przykład między zapachami i gładkością tekstur, wysokością dźwięku, kolorem i wymiarami muzycznymi. Taka integracja sensoryczna powoduje również, że kojarzymy wyższe temperatury z cieplejszymi kolorami, niższe wysokości dźwięku z mniej wzniosłymi pozycjami, a kolory ze smakiem określonych produktów spożywczych - na przykład smak pomarańczy z kolorem o tej samej nazwie.
Opublikowane w czasopiśmie „Frontiers in Psychology” badanie wykazało również eksperymentalnie, że takie nieświadome crossmodalne skojarzenia ze zmysłem węchu mogą wpływać na nasze postrzeganie kolorów.
„Pokazujemy tutaj, że obecność różnych zapachów wpływa na to, jak ludzie postrzegają kolory” - powiedział główny autor badania - dr Ryan Ward, starszy wykładowca na Liverpool John Moores University z Liverpoolu w Wielkiej Brytanii.
Pomieszczenie pozbawione bodźców sensorycznych
Dr Ward i współpracownicy przetestowali istnienie i siłę skojarzeń zapachowo-kolorystycznych u 24 dorosłych kobiet i mężczyzn w wieku od 20 do 57 lat. Uczestnicy siedzieli przed ekranem w pomieszczeniu pozbawionym niepożądanych bodźców sensorycznych na czas trwania eksperymentów. Uczestnicy nie nosili dezodorantów ani perfum i żaden z nich nie zgłosił, że jest ślepy na kolory lub ma upośledzony zmysł węchu.
Wszystkie zapachy otoczenia w izolatce były oczyszczane za pomocą filtra powietrza przez cztery minuty. Następnie jeden z sześciu zapachów (wybrany losowo spośród karmelu, wiśni, kawy, cytryny i mięty pieprzowej oraz bezzapachowa woda jako kontrola) był emitowany do pomieszczenia za pomocą dyfuzora ultradźwiękowego przez pięć minut.
„W poprzednim badaniu wykazaliśmy, że zapach karmelu powszechnie stanowi crossmodalne skojarzenie z ciemnobrązowym i żółtym, podobnie jak kawa z ciemnobrązowym i czerwonym, wiśnia z różowym, czerwonym i fioletowym, mięta pieprzowa z zielonym i niebieskim oraz cytryna z żółtym, zielonym i różowym” - wyjaśnił Ward.
Uczestnikom zaprezentowano ekran, który pokazywał im kwadrat wypełniony losowym kolorem (z nieskończonego zakresu) i poproszono ich o ręczne dostosowanie dwóch suwaków - jednego dla żółtego do niebieskiego, a drugiego dla zielonego do czerwonego - aby zmienić jego kolor na neutralny szary. Po zarejestrowaniu ostatecznego wyboru, procedura była powtarzana, aż wszystkie zapachy zostały zaprezentowane pięć razy.
Nadmierne korygowanie nieświadomych skojarzeń
Wyniki pokazały, że uczestnicy mieli słabą, ale znaczącą tendencję do ustawiania jednego lub obu suwaków zbyt daleko od neutralnej szarości. Na przykład, gdy zaprezentowano im zapach kawy, błędnie postrzegali „szary” jako bardziej czerwono-brązowy kolor niż prawdziwą neutralną szarość. Analogicznie, gdy pojawił się zapach karmelu, błędnie odebrali kolor wzbogacony o niebieski jako szary. W ten sposób obecność zapachu zniekształcała postrzeganie kolorów przez uczestników w łatwy do przewidzenia sposób.
Wyjątkiem była prezentacja zapachu mięty pieprzowej: tutaj wybór odcienia przez uczestników różnił się od typowego skojarzenia crossmodalnego zademonstrowanego w przypadku innych aromatów. Jak oczekiwano, selekcja uczestników również odpowiadała prawdziwej szarości, gdy prezentowano neutralny zapach wody.
„Wyniki te pokazują, że percepcja koloru szarego zmierzała w kierunku przewidywanych odpowiedników crossmodalnych dla czterech z pięciu zapachów, a mianowicie cytryny, karmelu, wiśni i kawy” - powiedział Ward.
„Ta” nadwyżka kompensacji „sugeruje, że rola skojarzeń międzymodalnych w przetwarzaniu danych sensorycznych jest wystarczająco silna, aby wpływać na sposób, w jaki postrzegamy informacje z różnych zmysłów, tutaj między zapachami i kolorami”.
Pozostają pytania
Naukowcy podkreślają potrzebę zbadania, jak daleko sięgają takie crossmodalne skojarzenia między zapachami i kolorami.
„Musimy dowiedzieć się, do jakiego stopnia zapachy wpływają na odbiór różnych barw. Na przykład, czy pokazany tutaj efekt jest nadal obecny w przypadku rzadziej spotykanych zapachów, czy nawet w przypadku zapachów napotkanych po raz pierwszy?” - powiedział Ward.