Zdaniem Daniela Hlinki państwo powinno przyczynić się do prewencyjnego zamrażania jaj. | Fot. Aktuálně.cz/Archiv Daniel Hlinka
Trzydzieści procent par, które przychodzą do klinik in vitro, nie mogą zajść w ciążę z powodów psychologicznych – mówi z rozmowie z Aktuálně.cz embriolog Daniel Hlinka. Są pod presją, ponieważ czekają na ten odpowiedni moment, a kiedy im się nie uda według planu, stresują się. Rozwiązaniem miałoby być według niego zapobiegawcze zamrożenie komórek jajowych i nasienia w młodym wieku, dzięki czemu para zyska spokój ducha.
W ciągu ostatnich piętnastu lat nie zauważyliśmy żadnego wyraźnego wzrostu, są to setki kobiet rocznie. Myślę, że ma na to wpływ nastawienie społeczeństwa, w którym żyjemy. Kobiety, które decydują się na prewencyjne zamrożenie komórek jajowych, postrzegamy jako karierowiczki, które za wszelką cenę chcą dostać się na szczyt. Przez to mogą wstydzić się poddania się procedurze. Zresztą nie jest to prawdą, poddają się jej zazwyczaj kobiety, które chcą mieć pewność, że gdy przyjdzie odpowiedni czas na posiadanie dziecka, będą mieć większe szanse. Częstym powodem jest to, że w czasie, kiedy chcą zajść w ciążę, nie mają stabilnego zaplecza i partnera, z którym chciałyby założyć rodzinę. W ten sposób się zabezpieczają.
Czy powodem nie jest również wysoka kwota, która waha się od 35 do 40 tysięcy (koron czeskich – przyp. tłum.)? Mało która kobieta ma odłożone dziesiątki tysięcy koron w wieku około 25 lat...
Tak, sprawa finansów odgrywa dużą rolę. Drugim powodem jest stymulacja hormonalna, która trwa w przybliżeniu czternaście dni. Kobiety muszą aplikować sobie zastrzyki i nie chcą doświadczać wielu efektów ubocznych, takich jak przybranie na wadze, wahania nastroju albo rozregulowanie cyklu menstruacyjnego. Pobranie komórek najczęściej przebiega pod znieczuleniem ogólnym.
Nie doceniamy siły podświadomości
Firmy takie jak Facebook albo Apple zapewniają social egg freezing jako benefit dla pracowników. Co myśli pan o takim kroku?
Przyjmuję go z otwartymi ramionami, jest przyjazny kobietom. Mogą dzięki niemu pracować w spokoju i nie stresować się tym, że zegar biologiczny tyka. Podczas gdy dziecko może urodzić się bez komplikacji czterdziestoletniej parze, to komórki jajowe starzeją się biologicznie i płodność maleje.
Jednakże social egg freezing jako benefit pracowniczy był też krytykowany. Mówiono, że taki benefit narzuca ideę, że kobiety powinny dawać pierwszeństwo karierze, a nie macierzyństwie i nie stawać się matkami w młodym wieku.
Nie zgadzam się z tym, nie sądzę, że jest to jakieś wykorzystywanie. Przeciwnie, w social egg freezingu widzę duże zalety. Piętnaście lat temu oferowałem swoim pracownicom, żeby za darmo zamroziły komórki. Ofertę przyjęło dziesięć kobiet, a ani jedna końcowo nie wykorzystała komórek. Spontanicznie zaszły w ciążę ze swoimi partnerami. Dlaczego? Ponieważ miały spokój ducha i nie stresowały się. Wiedziały, że mają zabezpieczenie, więc nie wywierały na sobie presji. Bardzo nie doceniamy siły naszej podświadomości.
Żyjemy w ZOO
Jak mocno jej nie doceniamy?
Najczęstszą przyczyną niepłodności jest tzw. niepłodność idiopatyczna, która ma podłoże psychosomatyczne. Trzydzieści procent par, które przychodzą do klinik in vitro, nie może zajść w ciążę z powodów psychologicznych. W obecnych czasach często czekamy z zajściem w ciążę, a kiedy nie uda się to w planowanym momencie, stresujemy się i czujemy presję. Przez to często dzieje się tak, że pary, które pierwszy raz zaszły w ciążę z pomocą in vitro, kolejne dzieci płodzą drogą naturalną. Ponieważ biegają wokół pierwszego dziecka, nie mają czasu martwić się niczym innym, a wszystko układa się samo.
Może pan wyjaśnić ten mechanizm stresowy konkretniej?
Kiedy nadarza się stresująca sytuacja, jako pierwsze w naszym ciele wyłączają się rzeczy, które nie są niezbędne do funkcjonowania. Dlatego widzimy ogrody zoologiczne pełne zwierząt, które się nie rozmnażają. To znak naszych czasów. Żyjemy w ZOO, które nas we wszystkim ogranicza, jesteśmy zestresowani. Co zrobi przyroda? Wyłączy nas. Dobrą wiadomością jest to, że w momencie, kiedy osiągniemy spokój, nasz organizm się zrestartuje i znów zacznie działać. Macica jest wyściółką, w pewnym sensie glebą, która może rodzić. Kiedy jesteśmy w okresie chłodu i mrozu, możemy wkładać do niej embriony, ale nic się z nich nie urodzi. Nie ma sensu nic sadzić w środku grudnia, bo gleba nie jest na to przygotowana. W czasie stresu dochodzi do tzw. wazokonstrykcji, kiedy naczynia krwionośne kurczą się i krew przepływa tylko tam, gdzie jest to absolutnie potrzebne. I nie jest to macica.
Mężczyzna czterokrotnie opuszczał klinikę
Czy według pana państwo powinno wspierać social egg freezing?
Tak, można by założyć, że jeśli państwo będzie opłacać zamrażenie komórek jajowych, w wielu przypadkach nie będzie musiało dopłacać do zapłodnienia in vitro. Kiedy pary się ustatkują, nie będą musiały z niego korzystać. Oprócz tego istnieje wiele zawodów wysokiego ryzyka, w których zapobiegawcze zamrażanie plemników i komórek jajowych powinno być zasadą. Są to prace w policji, służbie zdrowia czy w straży pożarnej oraz na lotniskach, gdzie może dojść do skażenia substancjami niebezpiecznymi i promieniowaniem.
A co z mężczyznami, czy decydują się na zamrażanie nasienia?
Nie. Jednocześnie wszędzie czytamy o tym, jak spada płodność mężczyzn. Prawdopodobnie będzie to ten sam mechanizm, co u kobiet, co też wyjaśnia przykład mojego kolegi, który dla pewności chciał zrobić spermiogram. Kiedy dowiedział się, że ma zdrowe nasienie, zasugerowałem, żeby je zamroził. Nie rozumiał dlaczego, skoro miał je dobre. Odpowiedział, że kazałby je zamrozić, gdyby coś było z nimi nie tak. Co to za logika? W końcu mięso zamrażamy, gdy jest świeże, a nie wtedy, gdy zaczyna pleśnieć. I być może ego, które objawia się w całym procesie sztucznego zapłodnienia, również ma w tym swój udział. Niektórzy mężczyźni są w tym ze swoją partnerką na 100%, inni opuszczają naszą klinikę czterokrotnie. O ile w domu mogą zaspokoić się pod prysznicem, o tyle tutaj nie mogą tego zrobić.
Pary nie są psychicznie gotowe
Czy spotkał się pan z tym, że jakieś związki zakończyły się podczas procesu sztucznego zapłodnienia?
Tak. Zdarza się, że mamy gotowe zarodki i para więcej nie przychodzi. Wiele par nie jest psychicznie przygotowanych na sztuczne zapłodnienie. Często są już przed startem zestresowani, pod presją, a to tylko się pogłębi. Poza tym kobieta jest bardzo wrażliwa emocjonalnie pod wpływem stymulacji hormonalnej, a każda porażka to duży cios dla psychiki.
Czy pary, które do pana przychodzą, mają ze sobą coś wspólnego?
U zrelaksowanej pary nic nie znajdziesz. Z drugiej strony, już w drzwiach rozpoznaję parę zestresowaną. Gdy już usiądą, zaczynają rozmawiać o tym, jak chcą być leczeni i za ile, bo znaleźli to w Internecie. Są bardzo zorganizowani, chcą, żeby wszystko było uporządkowane i jasne, zgodnie z ich planem. Ale to jest właśnie sytuacja, w której zbyt duże chęci zamykają furtkę. Próbuję więc złamać ich nastawienia. Kiedy zadają mi niewygodne pytania, nie reaguję i pozwalam im dalej je zadawać. Następnie w ciągu piętnastu minut para kłóci się ze sobą. Opowiadają sobie rzeczy, o których w domu z jakiegoś powodu często milczą. Czasami to oczyszcza atmosferę i wtedy ja zaczynam rozmawiać o ich sytuacji. Często jednak okazuje się, że o ile jedno z małżonków pragnie dziecka, drugie obeszłoby się bez niego i w ogóle nie chce poddać się procesowi sztucznego zapłodnienia.