Warunki wewnętrzne i zewnętrzne działają przeciwko nam. Zdjęcie: triloks/Getty Images
Twarz jest jak balon na imprezie. W szczycie zabawy jest pulchny i jędrny, napięty i gładki. Promieniuje zdrowiem. Jednak po zakończeniu zabawy i zjedzeniu tortu, odczuwalne jest wiotczenie: jędrność spada, struktura obwisa, powierzchnia matowieje i marszczy się.
Twarz, jako najbardziej narażony obszar ludzkiej skóry, jest podatna na zmarszczki. To tutaj wszystkie czynniki wpływające na ich powstawanie spotykają się w jednym miejscu. Istnieje szereg wewnętrznych zmian, które powodują, że skóra staje się cieńsza, słabsza i mniej elastyczna, podczas gdy mięśnie, kości i tłuszcz zmniejszają się. Dochodzi do tego starzenie zewnętrzne spowodowane uszkodzeniami słonecznymi, paleniem tytoniu, złą dietą i zanieczyszczeniem, które przyspieszają zanikanie tkanki. Ponadto odczuwany jest wpływ wysiłku fizycznego: kiedy unosimy i marszczymy brwi, uśmiechamy się i śmiejemy się, na naszych twarzach pojawiają się zmarszczki. W młodym wieku, gdy twarz odpoczywa, przestają być widoczne ale wraz ze starzeniem się skóry linie te stają się trwałe.
Pierwsze drobne zmarszczki mogą pojawić się na twarzy w wieku 20 lat. Często są to poziome linie, które przecinają czoło, gdy podnosimy brwi. Więcej zmarszczek pojawia się po trzydziestce, są to na przykład kurze łapki wokół oczu,które pojawiają się nie tylko z powodu uśmiechu i śmiechu, ale także z powodu uszkodzeń słonecznych i mrużenia oczu w jasnym świetle słonecznym. "Jeśli poprosisz znajomych o zmarszczenie brwi, niektórzy będą mieli pojedynczą linię na środku czoła, a inni podwójną, ponieważ anatomia każdego z nas jest nieco inna" - mówi prof. Rachel Watson, dyrektor wykonawczy w A*Star Skin Research Labs i Skin Research Institute of Singapore.
W wieku 40 i 50 lat pojawia się jeszcze więcej zmarszczek pod oczami i wokół ust, a w miarę pogłębiania się ich stają się jeszcze bardziej widoczne. W wieku 60 lat i starszym na całej twarzy mogą pojawić się zmarszczki, z których najbardziej widoczne mają głębokość ponad 2 mm. Zmarszczki nie powstają tylko w wyniku mimiki. Jeśli śpisz na boku lub brzuchu i każdej nocy znajdujesz się w tej samej pozycji, nacisk na twarz może powodować powstawanie kolejnych zmarszczek. Wskazówka: śpij na plecach, jeśli możesz.
Na samym szczycie zmarszczek spowodowanych fizyczną aktywnością znajdują się zmarszczki, które odzwierciedlają bardzo delikatny wzór widoczny na skórze od młodości. Skóra ma naturalne "mikrowsparcie", a ponieważ tkanka traci grubość i elastyczność wraz z wiekiem, wzór ten staje się bardziej widoczny. "Z wiekiem staje się on coraz bardziej podkreślony" - mówi Michael Sherratt, profesor biochemii na Uniwersytecie w Manchesterze. "Zwiększa się głębokość linii widocznych na młodej, zdrowej skórze".
Zrozumienie anatomii zmarszczek nie jest prostym zadaniem. Zbadaj kawałek pomarszczonej skóry pod mikroskopem, a zobaczysz, że niewiele różni ją od skóry bez zmarszczek. Usunięta z otaczających ją tkanek i napięć, zmarszczka po prostu znika. Ale za tymi wzorami kryją się zmiany biologiczne. Wraz z wiekiem zmniejsza się dopływ świeżych komórek do naskórka, przez co wierzchnia warstwa skóry staje się cieńsza. W leżącej poniżej skórze właściwej zmiany w kolagenie, elastynie i substancjach takich jak kwas hialuronowy zmniejszają wytrzymałość, elastyczność i zdolność skóry do zatrzymywania wilgoci. W międzyczasie więź między dwiema warstwami słabnie, przez co naskórek staje się jeszcze bardziej kruchy.
Podczas gdy zmarszczki są cechą charakterystyczną procesu starzenia się, niektórzy naukowcy podejrzewają, że mogą one również powodować starzenie się całego ciała. Teoria ta opiera się na odkryciu, że starzejąca się skóra zawiera więcej niedziałających, niczym zombie, lub starzejących się komórek. Te stare komórki są czymś więcej niż biologicznym bałaganem: uwalniają substancje chemiczne, które napędzają stan zapalny, który z kolei jest powiązany z wieloma schorzeniami - od wysokiego ciśnienia krwi i cukrzycy po stwardnienie tętnic i raka. Obecnie prowadzone są badania mające na celu sprawdzenie, czy pomarszczona skóra pełna starzejących się komórek jest czynnikiem wpływającym na pogorszenie funkcji poznawczych związanych z wiekiem.
Większość zmarszczek tworzy się na odsłoniętych obszarach skóry: twarzy, szyi, dłoniach i ramionach, ponieważ promienie ultrafioletowe zawarte w świetle słonecznym przyspieszają rozpad białek skóry i powodują jej przedwczesne starzenie się. Palenie tytoniu również napędza proces starzenia, zmniejszając ilość kolagenu w skórze. Badania na bliźniętach pokazują wyraźne różnice w zmarszczkach na twarzy, gdy jedno z nich pali, a drugie nie. Wiele szkód przypisuje się toksycznym związkom zawartym w dymie tytoniowym, a zmarszczki na skórze są widoczną oznaką szkód wyrządzonych tkankom do niej podobnych, takim jak naczynia krwionośne, występujących w całym ciele. Nie jest to jedyny sposób, w jaki palenie powoduje zmarszczki. Fizyczna czynność palenia papierosa powoduje powstawanie zmarszczek na skórze, a u palaczy często pojawiają się linie wokół ust, w tym charakterystyczne pionowe linie nad górną wargą.
Pamiętasz ten imprezowy balonik? Nie tylko zmiany w samej skórze prowadzą do powstawania zmarszczek. Tak jak ciśnienie powietrza w balonie sprawia, że jest on napięty, tak tłuszcz, mięśnie i kości twarzy sprawiają, że jest ona jędrna i gładka. Z wiekiem tracimy wszystkie podstawowe tkanki: mięśnie słabną, poduszki tłuszczowe kurczą się, kości ulegają naturalnej resorbcji. Grawitacja również odgrywa rolę, a jej pomoc zmniejsza się. "Kiedy myślimy o starzeniu się twarzy, nie chodzi tylko o skórę, ale także o zmiany w podskórnej tkance tłuszczowej, mięśniach i kościach. Skóra na zewnątrz nadal istnieje, nie mniej jednak elementy, które utrzymują jej sztywność starzeją się razem z nią " - mówi Watson. "Wszystko zaczyna się pogarszać".