Zdjęcie: StepanPopov / Shutterstock
Czasami pojawiają się wcześniej, czasem później, ale zawsze – nieuchronnie – wchodzą na scenę. W obliczu tej niezaprzeczalnej rzeczywistości mamy dwie opcje: zaakceptować starzenie jako kolejny etap życia, wiążący się z fizycznymi i psychicznymi zmianami, albo temu zaprzeczać. Siwe włosy to jeden z tych wyraźnych symboli starzenia – przynajmniej tak zawsze myśleliśmy. Jednak Robert H. Shmerling, redaktor naczelny ds. edukacji w Harvard Health Publishing, ma na ten temat nieco inne zdanie. Po przeanalizowaniu źródeł pojawiania się siwych włosów odkrył, że ich powstawanie nie ma jednej prostej przyczyny.
Aby to zobrazować, Shmerling zaczyna od dość wyrazistego przykładu: fizycznej przemiany byłego prezydenta Obamy przed objęciem urzędu i po jego opuszczeniu. Jeśli porównamy zdjęcia sprzed i po kadencji, zwiększona ilość siwych włosów na jego głowie jest uderzająca. „Wydaje się, że stres związany z rządzeniem krajem posiwiałby każdego,” zauważa Shmerling w artykule na stronie uniwersytetu. „Ale czy to stres jest winowajcą? I dlaczego włosy siwieją nawet u osób, które nie mają tak stresującej pracy jak prezydent Stanów Zjednoczonych?” – pyta. Według doktora stres rzeczywiście może odgrywać rolę, ale siwienie włosów sprowadza się również do genetyki i pewnych chorób, takich jak bielactwo, niedobór witaminy B12 czy łysienie plackowate.
Genetyka – kluczowy czynnik
„Starzenie się włosów zależy zarówno od czynników genetycznych, jak i środowiskowych i ma kluczowy punkt zwrotny w piątej lub szóstej dekadzie życia, kiedy włosy tracą na jakości i objętości, stają się bardziej kruche, tracą pigment, a pojawiają się siwe włosy” – tłumaczy Judith Joseph, psychiatra i ambasadorka Vichy Laboratories. Jej argument współgra z badaniami Shmerlinga. „Czas i stopień, w jakim włosy siwieją, zależy głównie od genów odziedziczonych po rodzicach. Choć stres może mieć wpływ na ten proces, bardziej pomocne byłoby spojrzenie na poprzednie pokolenia, niż na obecne poziomy stresu, aby przewidzieć, kiedy lub czy osiwiejemy. Dotyczy to zarówno prezydenta Stanów Zjednoczonych, jak i osób z mniej stresującymi zawodami”.
Stres – ukryty winowajca
Chociaż intensywny styl życia może przyspieszać starzenie się włosów, nie jest to bezpośrednia przyczyna siwienia – jest to bardziej złożony proces. „U ludzi większość siwych włosów nie jest związana ze stresem. W rzeczywistości włosy wcale nie 'siwieją' w sensie zmiany koloru” – zauważa Shmerling. „Kiedy mieszek włosowy produkuje włos, jego kolor jest stały. Jeśli włos jest brązowy (lub rudy, czarny, blond), nigdy nie zmieni koloru. Mieszki włosowe produkują mniej barwnika wraz z wiekiem, więc gdy włosy przechodzą naturalny cykl obumierania i odrastania, po 35. roku życia jest bardziej prawdopodobne, że odrosną siwe”. Genetyka wpływa na to, kiedy ten proces się zaczyna.
Stres jednak może powodować tzw. telogenowe wypadanie włosów, które przyspiesza ich wypadanie nawet trzykrotnie. „Włosy odrastają, więc ta przypadłość nie powoduje łysienia. Ale jeśli jesteś w średnim wieku i twoje włosy wypadają i odrastają szybciej z powodu stresu, możliwe, że odrastające włosy będą siwe, zamiast mieć swój pierwotny kolor” – wyjaśnia Shmerling. Joseph dodaje: „Kiedy tracimy włosy, stajemy się zestresowani i wydzielamy kortyzol. Ten wzrost kortyzolu może nasilać wypadanie włosów i zmieniać hormony, takie jak estrogen i testosteron, co ostatecznie jeszcze bardziej pogłębia problem. Brzmi to jak klasyczny dylemat 'kura czy jajko', ale ten błędny cykl jest dobrze przebadany: musimy upewnić się, że zajmujemy się obiema kwestiami, zatrzymujemy wypadanie włosów i redukujemy poziom stresu”.
Świadome podejście do starzenia
Badania pokazują, że sposób, w jaki postrzegamy starzenie, ma znaczenie i może przyspieszać lub spowalniać ten proces. „Na przykład osoby, które postrzegają je jako 'coś złego' lub 'utratę' czegoś, co cenili, doświadczają więcej negatywnych objawów fizycznych i emocjonalnych związanych z wiekiem. Z kolei ludzie, którzy traktują je jako naturalny proces i są wdzięczni za to, że żyją dłużej, manifestują mniej problematycznych objawów związanych ze starzeniem” – zauważa psychiatra. Jeśli podejdziemy do tego z wdzięcznością, entuzjazmem i ciekawością, starzejemy się lepiej. Dlaczego więc tego nie robimy? „Społeczeństwo mówi nam, że tracimy wartość wraz z wiekiem. Jednak wiele osób czuje, że zbliżając się do wieku średniego, osiąga szczyt swoich możliwości dzięki umiejętnościom i doświadczeniu. Czują się pewni siebie, kompetentni i dobrze czują się we własnej skórze. Jeśli wsłuchają się w zewnętrzny szum, który często przekazuje im, że powinni obawiać się starzenia, mogą przegapić jedyną w swoim rodzaju okazję: cieszyć się tym procesem – z siwymi włosami lub bez nich”. Wygląda na to, że najlepszym lekarstwem na starzenie może być przestanie się tym martwić – a może nawet zaakceptowanie siwych włosów.