Zdjęcie: AJ Watt/Getty Images
Nowe badanie wykazało, że niektórzy ludzie z zaburzeniem hiperaktywności i deficytem uwagi (ADHD) najlepiej radzą sobie w okresach wzmożonego stresu. Maggie Sibley, psycholog kliniczny i profesor psychiatrii na Uniwersytecie Waszyngtońskim, będąca główną autorką badania, początkowo chciała zbadać, czy możliwe jest wyleczenie osób dorosłych z ADHD. W poprzednim badaniu, opublikowanym w 2022 roku, analizowała dane z National Institute of Mental Health, które badały 600 pacjentów z ADHD na przestrzeni 16 lat, począwszy od dzieciństwa. „Odkryliśmy pewien wzorzec fluktuacji ADHD, gdzie większość osób, których objawy poprawiły się, po jakimś czasie wracały do punktu wyjścia”, powiedziała.
W niedawno opublikowanym na łamach „Journal of Clinical Psychiatry” badaniu Sibley ponownie przeanalizowała ten sam zestaw danych, aby zrozumieć, jakie okoliczności mogą prowadzić do złagodzenia objawów ADHD. Sibley zakładała, że pacjenci z ADHD będą doświadczać największej ulgi w okresach niskiego stresu. Wyniki były jednak mniej intuicyjne.Jej badanie wyodrębniło trzy różne grupy pacjentów z ADHD: osoby, które przeżyły okresy pozornego pełnego powrotu do zdrowia, osoby doświadczające częściowej remisji oraz tych, u których objawy ADHD utrzymywały się na stałym poziomie.
Osoby, które doświadczały tymczasowego pełnego wyzdrowienia, najczęściej przechodziły przez to w okresach „wysokich wymagań środowiskowych”, czyli, mówiąc prościej, podczas stresujących sutuacji. Osoby, u których występowały okresy częściowej remisji, częściej również miały współistniejącą diagnozę lęku. Arij Alarachi, doktorantka psychologii na Uniwersytecie McMaster, która badała ADHD i lęk w szpitalu St. Joseph’s w Hamilton w Kanadzie, uważa, że to logiczne, iż ADHD zachowuje się inaczej w różnych okolicznościach.
Mózg osób z ADHD może nie zmieniać się aż tak bardzo – mówi Alarachi – ale ludzie mogą dostosowywać swoje okoliczności, aby lepiej radzić sobie z ADHD. Jak pokazuje badanie Sibley, nawet wśród osób z ADHD te strategie mogą wyglądać różnie, ponieważ „ADHD występuje w wielu różnych formach”, dodała Alarachi.„Pacjenci dotknięci ADHD mogą radzić sobie najlepiej, gdy muszą sprostać jakiemuś wyzwaniu. Widzimy to na poziomie mikro... terminy [mogą wydawać się] pomocne, albo kiedy coś jest pilniejsze, możesz być najbardziej produktywny i w pełni się skoncentrować”, stwierdziła Sibley.
Jednakże nie da się dokładnie obliczyć, w jakim stopniu wynika to z tego, że osoby z ADHD decydują się na większy stres, gdy ich objawy są pod kontrolą.Sara Vranes, u której zdiagnozowano ADHD w wieku 36 lat, utożsamia się z tymi wnioskami. Mówi, że jej zdolność do hiperkoncentracji pod presją to jej „supermoc”. Vranes obecnie pracuje z osobami bezdomnymi, ale wcześniej przez 15 lat była położną i doulą. Twierdzi, że największy spokój czuła się w sytuacjach kryzysowych. „Nie chcę, żeby ktoś cierpiał, ale potrafiłam sobie z tym poradzić, bo mój mózg potrafi się hiperfokusować. Wszystko widziałam jasno, miałam w głowie proces i działałam systematycznie”.
Jednak podczas spokojniejszych okresów często odczuwa niepokój i trudno jej się skupić.Ponad połowa dorosłych z ADHD doświadcza również lęku. Badanie Sibley pokazuje, że nie zawsze musi to być coś negatywnego.„Nazywamy to czynnikiem ochronnym w ADHD”, powiedziała, wyjaśniając, że liczne badania wykazały, iż dzieci z ADHD i lękiem reagują na terapię behawioralną (np. na terapię poznawczo-behawioralną) lepiej niż dzieci zdiagnozowane wyłącznie z ADHD. Alarachi stwierdziła, że w toku swoich badań spotkała także osoby z ADHD, które twierdzą, że lęk pomaga im kontrolować impulsywność.
Mówią: „Mój lęk w pewnym sensie pomógł mi powstrzymać się od działania w odpowiedzi na niektóre z tych impulsów lub sprawił, że łatwiej mi przemyśleć konsekwencje”.„Pomyśl o tym, jak o gazie i hamulcach w samochodzie. ADHD może być gazem, a lęk działa jak hamulce, które skłaniają ludzi do pewnego powstrzymania się”, wyjaśniła Sibley.Lęk i impulsywność mogą przejawiać się z większą intensywnością u osób z ADHD, „ale w jakiś sposób wzajemnie się znoszą, co sprawia, że żaden z tych procesów nie jest tak problematyczny, jak mógłby być samodzielnie, co jest dość interesującym odkryciem”, dodała Sibley.
Alarachi i Sibley są zgodne co do tego, że osoby z ADHD powinny spojrzeć w głąb siebie, aby ustalić, jak najlepiej zrelaksować się i utrzymać lęk na rozsądnym poziomie, co czyni go użytecznym. Vranes ma trudności z relaksowaniem się przed telewizorem, ale mówi, że jednoczesne granie w gry na telefonie i oglądanie telewizji może pomóc jej powstrzymać od utraty skupienia. Sibley spotkała pacjentów z ADHD, którzy najbardziej się relaksują podczas ćwiczeń i spotkań towarzyskich.„Zawsze mówię osobom z ADHD, że muszą nauczyć się pisać własny podręcznik użytkownika”, zdradziła Sibley. „Musisz ustalić, co to znaczy dla ciebie relaksować się. Czy masz swój własny sposób na odreagowanie nadmiaru stresu?”.