Mongolia: migracje „wieś-miasto”, „miasto-wieś”

Migracja jest naturalnym procesem przemieszczania się ludności. Na całym świecie migracja ze wsi do miast przewyższa migrację z miast do wsi, a urbanizacja wzrasta we wszystkich krajach. W krajach biednych i rozwijających się występuje tendencja do wzmacniania roli miast, dlatego z pewnych względów istnieje potrzeba uregulowania tego procesu.

Mieszkańcy Mongolii potrzebują publicznej dyskusji na takie tematy jak: jaka jest teraz sytuacja migracyjna? Jakie są konsekwencje i rozwiązania tego problemu? Na co należy zwrócić uwagę? Dyskusja jest konieczna do osiągnięcia porozumienia, które przyczyni się do skutecznej pracy władz i obywateli w tym kierunku.

Migracja „wieś-miasto” 

W związku z rosnącym napływem mieszkańców wsi do Ułan Bator (UB), do końca 2019 roku prawie połowa (47,6%) całej ludności Mongolii była skoncentrowana w stolicy. Liczba ta w 1990 roku wynosiła 27,2%; w 2000 r. – 33,1%; w 2010 r. – 45,1%. W ciągu ostatnich 20 lat liczba mieszkańców Gobi-Ałtaj, Zabkhan, Arkhangai, Srednegobi i Central Aimags znacznie się zmniejszyła. Istnieje szereg czynników stymulujących migracje wewnętrzne, do których należą: zmniejszona zdolność przezwyciężania klęsk żywiołowych na obszarach wiejskich; chęć zdobycia wykształcenia i pracy; dostępność wysokiej jakości infrastruktury.

Migracje wewnętrzne przyspieszają proces urbanizacji, jednocześnie powodując negatywne skutki w postaci gwałtownego skoku liczby ludności miejskiej; rosnące zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby; wzrost poziomu hałasu; zatłoczenie infrastruktury.

W latach 2017–2020 administracja UB wielokrotnie wprowadzała zakaz przemieszczania się do stolicy Mongolii, co jednak powodowało spadek liczby legalnych migrantów wewnętrznych, a nie nielegalnych. Badania wykazały, że środek ten nie miał wpływu na 83% nielegalnych migrantów. (IOM, 2021) W 2017 roku 
25 000 obywateli Mongolii otrzymało zezwolenie na pobyt w stolicy, w 2019 – 6800. Niezarejestrowani obywatele są narażeni na ryzyko społeczno-ekonomiczne, nie mogą korzystać z usług społecznych i narażają swoje zdrowie.

Chiny wprowadziły system rejestracji „hukou” w 1958 r., który od 2014 r. został zniesiony w miastach poniżej 3 mln mieszkańców. „Hukou” w dużych miastach jest przyznawany chińskim migrantom tylko wtedy, gdy spełniają określone kryteria. Obejmuje to: „uiszczenie opłaty rejestracyjnej; posiadanie wysokiego poziomu dochodów, umiejętności w zakresie przedsiębiorczości i zagranicznego wykształcenia; krewni z miejskim »hukou«”. (Chan i Buckingham, 2008).

Konstytucja demokratycznego państwa mongolskiego gwarantuje „prawo obywatela do wyboru rodzaju działalności oraz do stałego lub czasowego miejsca zamieszkania”. Wydawać by się mogło, że nasze władze, po zapoznaniu się z doświadczeniami południowego sąsiada, doszły do ​​wniosku, że migracje wewnętrzne są bardziej problemem ekonomicznym niż administracyjnym. Jednak ostatnio burmistrz UB D. Sumyaabazar zaproponował, aby kwestię wydawania zezwoleń na pobyt w stolicy Mongolii do 2027 r. skierować do rozpatrzenia przez Państwowy Wielki Churał (VGH). Churał przedstawicieli cywilnych nie poparł tej inicjatywy. Problemów jest coraz więcej, ale rozwiązań brak.

Powrotna migracja miejsko-wiejska 

Jedną z metod ograniczania koncentracji ludności w UB może być odpływ mieszkańców miast na wieś, czyli migracja wsteczna. W latach 2015-2020 z miast do województw przeniosło się 43 478 osób, ponad 3000 przeniosło się odpowiednio do Celag Central i Selengi, Orkhon. Każda rodzina ma swoją własną historię przesiedleń i istnieją ich udane przykłady.

Ostatnio w UB zorganizowano publiczną dyskusję „Migracje powrotne”, podczas której podkreślano przykłady udanych przesiedleń obywateli. Rodzina Ch. Eruultuvshin i S. Buyantogtokh przeniosła się do życia ze stolicy do Durgun Somon z Kobdo Aimag. Po zorganizowaniu swojego biznesu i dostosowaniu do życia, aktywnie dzielą się swoim doświadczeniem w sieciach społecznościowych. Statystyki pokazują, że mieszkańcy stolicy Mongolii spędzają rocznie w korkach nawet 845 godzin. Młoda rodzina spędza ten czas na doskonaleniu swojej edukacji, nauce języków obcych, organizowaniu kółka języka angielskiego i nauce na odległość dla innych obywateli. 

Takich przykładów jest wiele: G. Amarzaya, po uzyskaniu tytułu magistra w Irlandii, wrócił do ojczyzny w Dzabkhan Aimag i uruchomił własną produkcję wyrobów piekarskich i cukierniczych; B. Tuvshin, chirurg, który przeniósł się do Khubsugul Aimag, operuje pacjentów onkologicznych, uwalniając w ten sposób dziesiątki osób od konieczności ponoszenia wysokich kosztów związanych z leczeniem w stolicy; H. Erdenebulgan, były dziennikarz telewizyjny ORT Mongolia, po powrocie do ojczyzny w Bulgan Aijak rozwija efektywną hodowlę zwierząt; J.Oyunchimeg prowadzi fabrykę odzieży w Uverkhangay Aimag, tworząc miejsca pracy dla lokalnych mieszkańców.

Przesiedleńcy zauważają, że zaletą mieszkania na obszarach wiejskich jest dla nich czyste powietrze, brak korków, brak kompletności szkół, harmonia relacji międzyludzkich, a także fakt, że z punktu widzenia mieszkańca miasta, przedsiębiorczość ma tu nieograniczone możliwości. Podkreślają, że wszystkie amagi i somony w Mongolii mają Internet, prawie wszystkie są połączone asfaltowymi drogami. Ponadto, po raz pierwszy w historii kraju, wszędzie wykształciły się warunki umożliwiające każdemu zakup towarów i usług edukacyjnych z dowolnego miejsca na świecie.

Na prowincji brakuje jednak wykwalifikowanej kadry, mieszkań i obiektów nadających się do produkcji. Zatrzymują się tam studenci studiujący na miejskich uczelniach, zakładają rodziny i zapraszają rodziców do pomocy w wychowaniu dzieci. Ze względu na różne przeszkody w postaci regulaminów, trudno jest uzyskać pomoc z Funduszu Wspierania Zatrudnienia na obszarach wiejskich.

Młodzi ludzie chcieliby przenieść się na wieś, ale brak informacji uniemożliwia im podjęcie ostatecznej decyzji. Przepływ osób powracających do swojej małej ojczyzny może znacznie wzrosnąć, jeśli młodzi specjaliści zostaną skłonieni do podjęcia właściwej decyzji, aby połączyć swoje zawody z pracą na wsi.

Na przykład obiecującym i stabilnym biznesem jest produkcja pięknych, wysokiej jakości, spełniających wymagania norm i uwzględniających lokalne cechy, mundurków szkolnych dla uczniów szkół ośrodków Aimag, czy mundurów dla organów ścigania. W każdym aimagu jest duże zapotrzebowanie na pokrowce na jurty, na elementy strojów narodowych. Organizacja produkcji odzieży, zakup nowoczesnego sprzętu i szkolenie pracowników pozwala na otrzymywanie miesięcznej pensji w wysokości 2–5 mln ₮. Godne pochwały jest to, że przedsiębiorstwa wiejskie są zwolnione z opodatkowania w ramach programu „Nowe Odrodzenie”.

W przyszłości przy obliczaniu płac konieczne jest stosowanie współczynnika nie odwrotnego, ale wprost proporcjonalnego do odległości od centrum, a także należy zwrócić szczególną uwagę na nauczanie języka angielskiego, edukowanie mieszkańców wsi. Podatki i inne instrumenty ekonomiczne powinny być wykorzystywane do stymulowania rozwoju centrów aimag. Na przykład można co roku po kolei organizować narodowe święto Naadam w każdym aimagu, dokonując wyboru zgodnie z zasadą olimpijską. Takie imprezy przyciągają również dużą liczbę turystów.

Rząd mongolski powinien traktować kwestię migracji wewnętrznych nie jako problem trudny do rozwiązania, ale jako źródło wielu możliwości.