Jak zwierzęta przekazują sobie władzę

Tutaj pokazano szympansa wschodniej części Parku Narodowego Gombe Stream w Tanzanii. Według Michaela Wilsona, profesora nadzwyczajnego z University of Minnesota, samiec alfa zazwyczaj utrzymuje swoją pozycję na szczycie, budując więzi z innymi samcami szympansów w grupie społecznej. | Źródło: CNN /Martin Grimm/dpa/picture-alliance 

(CNN) - Pszczoły, szympansy, błazenki i hieny żyją w grupach z przywódcą lub dominującym osobnikiem. Podobnie wiele innych zwierząt. Jak władza przenosi się z jednego zwierzęcia na drugie? - przekazanie władzy czasami nie jest takie proste.

Brutalna siła

Dla szympansów, naszych najbliższych żyjących krewnych, zmiana samca alfa może być dość brutalną sprawą.

„Tak więc w ludzkich społeczeństwach, zwłaszcza w liberalnych demokracjach, mamy ideę przywódcy, który patrzy poza własne interesy, kogoś, kto myśli o interesie grupy jako całości, i myślę, że przywództwo w wielu, może większości, zwierzęta żyjące w grupach to nie to” – powiedział Michael Wilson, profesor nadzwyczajny na wydziałach antropologii i ekologii, ewolucji i zachowania na University of Minnesota w Saint Paul.

„Zwłaszcza u szympansów jest to bardziej kwestia jednostek, które zastraszają sobie drogę na szczyt hierarchii i zdobywają to, czego chcą”.

Wilson pracował w Parku Narodowym Gombe w Tanzanii, gdzie prymatolog Jane Goodall wcześniej badała szympansy. Tam zaobserwował Froda, szczególnie przerażającego i agresywnego samca alfa. Wilson powiedział, że niektóre samce, takie jak Frodo, są w stanie „utrzymać władzę, będąc dużymi i podłymi, ale w społeczeństwie szympansów zazwyczaj samce potrzebują wsparcia politycznego ze strony innych samców.

„To jest coś, co zrobił brat Froda, Freud, kiedy był u władzy – spędzał więcej czasu na pielęgnowaniu innych mężczyzn i budowaniu koalicji, aby utrzymać się przy władzy”.

Samiec alfa jest zwykle w stanie utrzymać tę pozycję przez trzech do pięciu lat. W tym momencie młodszy samiec prawdopodobnie podjąłby wyzwanie, takie jak potrząśnięcie drzewem, na którym alfa może spać i ogólnie zachowywałby się agresywnie. Czasami wyzwanie jest brutalne; w rzadkich przypadkach kończy się śmiercią.

„Samice szympansów, które zostały pokonane, czasami wpadają w furię. Tego rodzaju zachowania obserwuje się u dorosłych mężczyzn, którzy mają problem z zaakceptowaniem sytuacji. Wpadają w depresję lub nie jedzą” – powiedział Frans de Waal, emerytowany profesor na Uniwersytecie Emory w Atlancie i autor książki „Polityka szympansów”.

Jednak większość ostatecznie akceptuje nową alfę, w tym Frodo, który na emeryturze wydawał się w dużej mierze niezainteresowany interakcjami społecznymi i spędzał prawie cały swój czas na poszukiwaniu pożywienia.

Gra generacji

W niektórych grupach zwierząt zdominowanych przez samice występują inne zachowania.

Hieny cętkowane, jedne z czołowych afrykańskich drapieżników, zajmują pozycje społeczne po swoich matkach. Kiedy umiera królowa lub samica alfa, jej najmłodsza córka po prostu przejmuje jej pozycję, zwykle bez żadnych sporów w grupie, powiedziała Jenn Smith, profesor biologii i przewodnicząca wydziału biologii w Mills College w Oakland w Kalifornii.

W przypadku konfliktów kobiety wykorzystują swoje niezwykłe pseudopenisy – powiększone genitalia – do rozstrzygania bójek podczas zrytualizowanych ceremonii powitalnych. Hieny stoją obok siebie i wąchają się nawzajem, co wzmacnia więzi społeczne przed potencjalnie ryzykownym zadaniem.

Tymczasem na rafach i lagunach z ciepłą wodą błazenki przenoszą moc w szczególnie niezwykły sposób. Samica jest największą rybą w grupie. Kiedy umiera, największy samiec w grupie zmienia płeć, stając się nową samicą hodowlaną. To przejście władzy jest wbudowane w ich kod biologiczny i jest nieodwracalne.

Zdecydowana większość zwierząt jest ostatecznie w stanie zaprojektować pokojową zmianę, powiedział Smith.

„Dobór naturalny faworyzuje mechanizmy sprzyjające pokojowemu przekazaniu władzy. Rozwiązania te różnią się znacznie w poszczególnych społeczeństwach, ale faworyzują te jednostki, które są w stanie najlepiej przetrwać i rozmnażać się. Natura doskonale optymalizuje rozwiązania i sprawia, że ​​procesy takie jak ten są wydajne. Zasadniczo, jeśli zwierzęta zrobią to źle, mogą umrzeć, a to rozwiązanie zostanie odrzucone w czasie ewolucji”.

Klub walki z pszczołami

W społecznościach owadów, w tym wielu mrówek, trzmieli i os, gdy umiera królowa, umiera wraz z nią kolonia, powiedział Francis Ratnieks, profesor w Laboratorium Pszczelarstwa i Owadów Społecznych na Uniwersytecie Sussex w Brighton w Wielkiej Brytanii.

„Nie ma problemu z zastąpieniem królowej. Trzmiele mają kolonię, która trwa całe lato, a kolonia i królowa wymierają w tym samym czasie.

Wyjaśnił, że nie wszystkie królowe panują tak krótko, a niektóre królowe pospolitych gatunków mrówek żyją do 20 lat w idealnych warunkach.

Powiedział, że pszczoły miodne zastępują swoje królowe, jeśli się starzeją i wyczerpują. „Zwykle wychowują tylko jedną królową. A ta młoda królowa będzie się wtedy kojarzyć i często będzie składać jaja obok starej królowej, więc jest to bardzo spokojny proces wymiany matki”. Powiedział również, że w niektórych przypadkach, na przykład gdy kolonia pszczół miodnych dzieli się na dwie części, proces ten może być bardziej napięty.

„Królowa matka, stara królowa, odchodzi z rojem pszczół i zakładają nową kolonię, pozostawiając kolonię bez królowej”.

To pozostawia starą kolonię w stanie ciągłych zmian, z potencjalnymi nowymi królowymi, które wciąż są larwami i poczwarkami.

„Pierwsza królowa, która stała się dorosła, może próbować zabić inne królowe, zanim osiągną dorosłość. To tak, jakby noże się skończyły” – powiedział Ratnieks. „A w niektórych przypadkach robotnicy próbują powstrzymać walki”.

Przywództwo to nie dominacja

Często przywództwo i bycie dominującą kobietą lub mężczyzną w grupie to bardzo różne rzeczy, powiedział Damien Farine, profesor na wydziale biologii ewolucyjnej i badań środowiskowych na Uniwersytecie w Zurychu.

Wyjaśnił, że przywództwo – jeśli chodzi na przykład o to, dokąd zmierza grupa – jest znacznie bardziej płynne w przypadku wielu grup zwierząt, w tym naczelnych, i często kontrastuje z dominacją, która daje priorytetowy dostęp do zasobów, takich jak partnerzy, pożywienie i najlepsze miejsca do spania. Dominacja pozostaje z jedną osobą przez lata, podczas gdy przywództwo zwykle trwa krócej.

„Przekazywanie władzy jest powszechne w kontekście przywództwa, ale często rzadkie w kontekście dominacji” – powiedział Farine, który pracuje również w Instytucie Zachowań Zwierząt im. Maxa Plancka w Niemczech.

Jego zespół badał dynamikę perliczki sępa – charakterystycznego dużego ptaka pochodzącego z sawann Afryki Wschodniej. Współpraca w grupie ma kluczowe znaczenie dla tych ptaków, ponieważ ich jasne upierzenie czyni je łatwym celem dla drapieżników.

Naukowcy odkryli, że jednostki decydujące o tym, gdzie grupa przeniosła się dalej, były zależne od działań dominujących członków grupy. Kiedy dominujące osobniki zmonopolizowały szczególnie bogaty w pożywienie obszar, wykluczeni podwładni pracowali nad odsunięciem grupy od tego miejsca, ostatecznie zmuszając dominujących do porzucenia bogatego źródła pożywienia, tak aby grupa jako całość mogła skorzystać z innego obszaru żerowania.