Oto co wysokie temperatury robią z ciałem

Ostatnie tygodnie przyniosły rekordowe upały na trzech kontynentach. Stany Zjednoczone odnotowały największą liczbę ostrzeżeń przed upałami, obszary Chin się prażyły w tym samym czasie, natomiast w Europie temperatury wzrosły tak wysoko, że mieszkańcy nieoficjalnie nazwali falę upałów Cerberus, od potwora z Piekła Dantego. Przez zmiany klimatu, te płonące rekordy – w tym najgorętszy dzień na świecie, który przypadł 3 lipca – prawdopodobnie zostaną wkrótce przekroczone, dlatego ważne jest aby zrozumieć w jaki sposób upały szkodzą ludzkiemu ciału i zdrowiu oraz jak im zapobiegać, mówi Kurt Shickman, dyrektor ds. inicjatyw związanych z ekstremalnymi upałami w Adrienne Arsht-Rockefeller Foundation Resilience Center w Waszyngtonie. „Upał jest niezwykle niebezpieczny, a zmiany klimatyczne sprawią, że coraz więcej obszarów będzie na nie narażonych”, mówi. To czy ekstremalne temperatury mogą zaszkodzić – a czasami nawet zabić – zależy od wielu czynników. Termometr jest oczywiście kluczowy, ale ważna jest także wilgotność, ponieważ ludzie głównie ochładzają swoje ciało poprzez odparowywanie potu. Pomimo, że ta technika sprawdza się dobrze na suchych afrykańskich sawannach, gdzie ludzkość wyewoluowała, jest ona znacznie mniej skuteczna w podmokłym Waszyngtonie, subtropikalnej południowej Florydzie i wielu innych częściach Stanów Zjednoczonych, mówi W. Jon Williams ekspert ds. ochrony zdrowia przed upałami w Narodowym Instytucie Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w USA. Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom (wilgotność jest uwzględniana w indeksie ciepła lub w temperaturach odczuwalnych w aplikacjach pogodowych). Wysoka temperatura może spowodować uszczerbek na zdrowiu w bardzo krótkim czasie, dlatego rozpoznawanie objawów przegrzania – i jakie kroki należy podjąć – może uratować życie. 

Pokrzywka cieplna rozwija się w ciągu kilku godzin w wilgotne dni
Pokrzywka cieplna znana również jako pokrzywka fizykalna, to małe pęcherze, które pękają gdy pot uwięziony pod ciasnym ubraniem nie może odparować, przez co pory się zatykają. Pokrzywka głównie występuje na klatce piersiowej, szyi i/lub pod pachami gdy koszulka jest zbyt ciasna, wokół piersi lub pachwin, jeśli biustonosz, szorty lub bielizna bardzo przylegają do ciała. Pokrzywka cieplna różni się od oparzenia słonecznego, gdyż nie wymaga kontaktu ze słońcem, a pęcherze zwykle nie są niebezpieczne. W momencie kiedy pokrzywka zostanie zauważona, należy przejść do chłodniejszego otoczenia i zdjąć sprawiającą dyskomfort odzież. Przykładanie chłodnych kompresów do ciała może przyspieszyć proces gojenia. W większości przypadków ten stan mija w ciągu kilku godzin, jeżeli natomiast zaczerwienienie lub ból utrzymuje się, bądź gdy pojawi się gorączka może to oznaczać, że obszar został zainfekowany i wymaga leczenia antybiotykami. 

Skurcze cieplne mięśni występują podczas wysiłku fizycznego
Skurcze cieplne to bolesne, niezależne od nas kurcze po intensywnej aktywności fizycznej. Są to wczesne sygnały, że twoje ciało nie radzi sobie z upałem, mówi Kristopher Paultre, lekarz medycyny sportowej na Uniwersytecie w Miami. Skurcze występują gdy nadmierna potliwość prowadzi do utraty ważnych elektrolitów: nagły spadek sodu, potasu i wapnia może spowodować mimowolne skurcze. Mięśnie najbardziej narażone na skurcze to te, które są zaangażowane podczas aktywności fizycznej danej osoby. „Jeśli biegasz w upale, najbardziej prawdopodobnym jest, że złapiesz skurcze w nogach”, mówi Williams. Każdy skurcz trwa kilka minut. Zakończenie skurczy – i upewnienie się, że nie rozwiną się one w poważniejsze choroby spowodowane przegrzaniem – wymaga przerwania wysiłku fizycznego i przejścia do chłodniejszego miejsca. Braki sodu najlepiej jest uzupełnić poprzez spożywanie słonych pokarmów, takich jak chipsy ziemniaczane. Odpowiednie nawodnienie może zapobiec skurczom cieplnym. Picie samej wody jest wystarczające, jeśli aktywność na świeżym powietrzu jest planowana na dwie godziny lub krócej, ponieważ organizm sam reguluje poziom elektrolitów w tym czasie (w tym poprzez wychwytywanie wydzielanych minerałów w pocie i zwracanie ich do krwi). Po tym czasie powinny być spożywane napoje dla sportowców, które posiadają te minerały. 

Wyczerpanie cieplne może uderzyć w ciągu kilku godzin
Wyczerpanie cieplne następuje, gdy wysiłki organizmu mające na celu utrzymanie standardowej temperatury ciała 36,6°C zaczynają słabnąć. Podczas epizodu wyczerpania cieplnego temperatura ciała może wzrosnąć do 39°C, a objawy stają się znacznie poważniejsze niż skurcze mięśni. Niektóre objawy wyczerpania cieplnego wynikają z coraz bardziej intensywnych prób obniżenia temperatury przez organizm: wzmożone pocenie się i zmniejszone wydalanie moczu w celu gromadzenia płynów. Pojawia się intensywne zmęczenie, a nawet omdlenia, które wymuszają odpoczynek. „Jeśli ciężko pracujesz w gorącym środowisku, zaczynasz generować dużo ciepła metabolicznego spowodowanym wysoką temperaturą otoczenia. Jeśli zabierzesz jeden z czynników twoje ciało odczuje, że nie jest aż tak rozgrzane”, wyjaśnia Williams. Ponadto elektrolity są bardziej wyczerpywane, co powoduje bóle i zawroty głowy, a wyższa temperatura ciała sprzyja nudnościom i rozdrażnieniu. Postępowanie w przypadku wyczerpania cieplnego obejmuje natychmiastowe przejście do chłodnego miejsca – najlepiej klimatyzowanego – popijanie wody i szybkie obniżenie temperatury ciała poprzez chłodne prysznice lub kąpiele lub umieszczenie okładów z lodu na tułowiu. Jak mówi Paultre, podczas wielu uczelnianych turniejów lekkoatletycznych na Florydzie, wanny z lodem stoją w przygotowaniu gdyby przegrzani zawodnicy musieli dać nura. Gdy temperatura wewnętrzna zostanie przywrócona, większość osób nie wymaga opieki medycznej. Williams doradza żeby osoby z chorobami serca udały się na SOR aby upewnić się, że nie doszło do żadnych urazów. Jedna na 10 osób, które cierpią z tego powodu niezależnie od tego czy kontynuują aktywność fizyczną, czy też okoliczności uniemożliwiają im złagodzenie objawów, ich stan szybko przechodzi w udar cieplny, mówi Williams. 

Udar cieplny następuje bezpośrednio po wyczerpaniu cieplnym
Udar cieplny następuje gdy ciało nie może już kontrolować swojej wewnętrznej temperatury, która wzrasta do 40°C lub wyżej. Skóra staje się czerwona i gorąca w dotyku, a pocenie ustaje. „W tym momencie ciało przestaje próbować się ochłodzić, poddało się”, mówi Paultre. 65 procent osób, które doświadczyły tego stanu umierają. Klasyczne przypadki dotyczą starszych osób nie posiadających klimatyzacji, które umierają z powodu nieustającego upału i duchoty, bądź dzieci pozostawionych w zamkniętych samochodach, które umierają w ciągu kilku minut. Robotnicy pracujący na zewnątrz i sportowcy mogą doświadczyć wysiłkowego udaru cieplnego. W tym przypadku organizm zmuszony do wyboru między utrzymaniem pracy serca i mięśni, a obniżeniem wysokiej temperatury ciała zazwyczaj wybiera to pierwsze. Mężczyźni, którzy są bardziej skłonni do pracy na zewnątrz stanowią ponad dwie trzecie ofiar śmiertelnych spowodowanych upałem w Stanach Zjednoczonych. Naukowcy niedawno stwierdzili, że zeszłego lata europejska fala upałów zabiła 61,000 osób, w większości młodych mężczyzn i starsze kobiety. Wysoka temperatura ciała oddziałuje na centralny układ nerwowy powodując majaczenie, drgawki i często utraty przytomności. W układzie sercowo-naczyniowym tworzą się skrzepy, a stan zapalny rozprzestrzenia się po całym organizmie, uszkadzając nerki, serce i inne narządy. Osoba doświadczająca udaru cieplnego nie jest w stanie sama sobie pomóc. Przeżyje tylko wtedy, gdy osoby w jej otoczeniu zadzwonią na 112, przesuną ją z ciepła i obleją jej ciała lodem z/lub zimną woda (przymuszanie takich osób do picia jest nierozsądne, podkreśla Williams, poziom płynów musi zostać oceniony przez wykwalifikowany personel). Ci, którym udaje się wyzdrowieć najczęściej doznają trwałego uszkodzenia narządów. „Ktoś, kto doświadczył udaru cieplnego spędzi dużo czasu w szpitalu”, mówi Williams. Co więcej, ich ciała prawdopodobnie będą miały trudności z regulacją temperatury przez miesiące lub dłużej, czyniąc działania ochronne przed przyszłymi upałami jeszcze ważniejszymi. 

Ogólne środki zachowania bezpieczeństwa 
Można się chronić przed upałem spędzając przynajmniej część dnia w klimatyzowanym otoczeniu (władze lokalne często otwierają klimatyzowane centra dla mieszkańców bez dostępu do klimatyzacji); pozostając w cieniu podczas przebywania na dworze; unikanie wysiłku fizycznego (w pracy lub podczas uprawiania sportu) w najgorętszych porach dnia; oraz zapewnienie odpowiedniego nawodnienia.