Duński vloger: „Moje poczucie winy z powodu wymiany irańskich więźniów”

Wydawało się, że gdziekolwiek Thomas Kjems podróżował w zeszłym roku, szybko popadał w konflikt lub kryzys.

28-latek wyruszył w podróż autostopem z Danii na Ukrainę w styczniu 2022 roku. Ale wkrótce po przybyciu na Ukrainę rozpoczęła się rosyjska inwazja.

Następnie postanowił udać się do Armenii, gdzie jego zainteresowanie wzbudził sąsiedni Iran. We wrześniu ambasada Iranu w Erywaniu przyznała mu wizę turystyczną.

Jednak jego przybycie do Iranu zbiegło się w czasie ze śmiercią w areszcie Mahsy „Zhiny” Amini, 22-letniej Kurdyjki zatrzymanej przez policję za rzekome naruszenie surowego kodeksu ubioru obowiązującego w Islamskiej Republice.

Jej śmierć wywołała ogólnokrajowe protesty, z którymi pan Kjems spotkał się w niemal każdym odwiedzonym przez siebie mieście.

„Miałem te zasady, aby unikać konfliktów i czegokolwiek politycznego w Iranie. Powiedziałem sobie: nie zbliżaj się do obiektów wojskowych ani budynków rządowych, nie rób im zdjęć ani filmów. A potem dodałem, że nie powinienem zbliżać się do żadnych demonstracji” – powiedział Kjems BBC.

Nie uniknął jednak wzroku irańskich sił bezpieczeństwa. Na początku października agenci wywiadu aresztowali Kjemsa w jego hostelu w Teheranie. Został przewieziony do osławionego więzienia Evin, znanego z przetrzymywania wielu protestujących i więźniów politycznych.

„Nie powiedzieli mi, dlaczego zostałem zabrany. Zapytali mnie: «Dlaczego cię zabraliśmy?». Byłem trochę zdezorientowany i powiedziałem: «Zrobiłem kilka filmów, nie wiem dlaczego»”.

Następnie prokurator zmusił go do podpisania dwóch dokumentów napisanych w języku perskim.

„Nie wiedziałem, co podpisuję. [Ale] w zasadzie zgadzałem się, że te oskarżenia są prawdziwe”.

Pan Kjems został oskarżony o udział w protestach i ich filmowanie, co zostało uznane za działanie przeciwko bezpieczeństwu narodowemu Iranu.

W Evin przebywał wraz z kilkoma Irańczykami również zatrzymanymi podczas zamieszek. Przygotował się na wyczerpującą mękę, ale doświadczył nieoczekiwanej życzliwości.

Jednym z jego współwięźniów był ajatollah Abdolhamid Masoumi-Tehrani, duchowny krytyczny wobec najwyższego przywódcy Iranu, który został aresztowany w październiku w Teheranie.

„Mieliśmy nadzieję, że Thomas nie będzie osądzał Iranu na podstawie działań tych, którzy przetrzymywali go w więzieniu” – powiedział BBC w rozmowie wideo.

Pan Kjems powiedział, że ajatollah codziennie dawał mu porcję własnego jedzenia. „To był mały gest, ale w więzieniu to bardzo duży gest” – dodał.

Innym z jego współwięźniów był Mohammad Boroughani, 20-letni protestujący, który w listopadzie został skazany przez sąd rewolucyjny w Teheranie za „wrogość wobec Boga” i skazany na śmierć.

Boroughani został oskarżony o zaatakowanie ochroniarza i podpalenie budynku rządowego. Amnesty International stwierdziła, że jego proces był „niesprawiedliwą fikcją”.

Pan Kjems powiedział, że był w celi w dniu, w którym Boroughani został poinformowany o wyroku śmierci. „Kiedy zapytałem, dlaczego jest zdenerwowany, koledzy z celi powiedzieli mi, że jego areszt został przedłużony o kolejny miesiąc. Próbowałem dodać mu otuchy”.

Kilka dni później dowiedział się prawdy. „Byłem po prostu zszokowany. Pamiętam, że powiedział mi, że próbował uderzyć jednego z tych policjantów, ale mu się nie udało. W więzieniu byli też inni ludzie, którzy dostali wyrok śmierci za jedną historię na Instagramie”.

Pan Kjems powiedział, że agenci wywiadu nie skrzywdzili go fizycznie, ale słyszał niepokojące relacje o prokuratorach poddających współwięźniów brutalnym torturom.

W czerwcu, po siedmiu miesiącach spędzonych w areszcie, pan Kjems został poproszony przez funkcjonariuszy więziennych o spakowanie swoich rzeczy i opuszczenie celi. Został odwieziony na lotnisko Mehrabad w Teheranie i wsiadł na pokład prywatnego samolotu lecącego do Omanu.

Został zwolniony przez Iran w wyniku mediacji rządu Omanu. Dwóch podwójnych obywateli irańsko-austriackich, Massud Mossaheb i Kamran Ghaderi, oraz belgijski pracownik organizacji pomocowej, Olivier Vandecasteele, również zostali uwolnieni w ramach wymiany więźniów. Trzej mężczyźni odsiadywali wyroki więzienia po tym, jak zostali skazani za szpiegostwo, czemu zaprzeczali.

W tym samym czasie irański dyplomata Asadollah Assadi został zwolniony przez Belgię, gdzie odbywał karę 20 lat więzienia za spiskowanie ataku bombowego na wiec wygnanej irańskiej grupy opozycyjnej we Francji w 2018 roku.

Pan Kjems powiedział, że „poczuł się winny” po tym, jak dowiedział się, że Assadi został uwolniony, dodając: „Cała ta wymiana to dylemat etyczny”.

Jego duński prawnik, Sam Jalaei, powiedział, że jest niewinny, ale takich spraw nie da się rozwiązać wyłącznie na drodze prawnej w Iranie.

„Od samego początku wiedzieliśmy, że jest to kwestia polityczna.Dlatego byliśmy w stałym kontakcie z duńskim ministerstwem spraw zagranicznych i duńskim wywiadem”.

Pan Kjems powiedział, że po siedmiu miesiącach spędzonych w więzieniu chciał tylko wrócić do domu i skosztować kawy swojej matki.

Popijając espresso w kawiarni w Kopenhadze, powiedział: „Teraz, gdy wiem, jak działa system w Iranie, jak wykorzystują obcokrajowców jako walutę do wymiany lub pieniądze, nigdy przenigdy bym tam nie wrócił”.