Mężczyzna pierze dywan na dzień przed Nowruz, czyli perskim Nowym Rokiem, w pobliżu wioski Kohna Deh w Afganistanie. Znany jako khāne-takānī, ten wiosenny rytuał czyszczenia odpędza zło, dzięki czemu ludzie mogą wnieść świeżą, nową energię w nowy rok. Zdjęcie: KIANA HAYERI, NATIONAL GEOGRAPHIC IMAGE COLLECTION
Gdy półkula północna rozpoczyna nowy sezon, pojawia się zaraźliwa chęć odkurzenia pajęczyn i uprzątnięcia bałaganu. Wiosenne porządki, gruntowne czyszczenie domu, to tradycja zakorzeniona w społeczeństwach na całym świecie, której korzenie sięgają czasów starożytnych. Ma ona również znaczenie symboliczne. Postrzegana jako nowy początek, tradycja ta symbolizuje przejście od uśpionego sezonu zimowego do tętniącego życiem okresu wiosennego. Oczyszczając dom z nagromadzonych śmieci i porządkując jego wnętrze, ludzie tworzą czystsze środowisko życia oraz poczucie jasności umysłu i świeżości.
,,Z każdym zamachem miotły i polerowaniem powierzchni czcimy tradycję, która wykracza poza ramy czasu, łącząc nas z minionymi pokoleniami we wspólnym dążeniu do odnowy i odrodzenia" - mówi Danielle Patten, dyrektor ds. programów kreatywnych i kolekcji w Muzeum Domu w Londynie.
Korzyści z wiosennych porządków
Cykle natury mają ogromny wpływ na ludzkie zachowanie. W chłodniejszych miesiącach mamy mniej energii na obowiązki takie jak intensywne sprzątanie. Nie jesteśmy leniwi; ograniczona ilość światła dziennego wyzwala hormon melatoniny, który czyni nas sennymi.
,,Melatonina sprawia, że czujemy się mniej skłonni do porządkowania naszej przestrzeni. Kiedy pory roku zaczynają się zmieniać, uczucie ospałości zmniejsza się, a my odzyskujemy energię i czujemy się zainspirowani do gruntownego oczyszczenia naszego środowiska życia" - mówi autorka i psychoterapeutka Eloise Skinner. ,,Kiedy odświeżamy nasze otoczenie, możemy doświadczyć poczucia nowego początku lub odnowionego zapału i ambicji".
Badania wykazały również, że sprzątanie może być terapeutyczne, co widać na przykładzie nowej generacji ,,cleanfluencerów", którzy podbijają media społecznościowe. Miliony ludzi obserwują, jak przeczesują brudne domy i dzielą się poradami dotyczącymi sprzątania.
,Kiedy sprzątamy, często musimy koncentrować się na wykonywanym zadaniu, co może przenieść nas do chwili obecnej, sprawiając, że czujemy się bardziej świadomi, zaangażowani i uważni. Powtarzalność może być również kojąca" - mówi Skinner.
Pochodzenie religijne i kulturowe
Jedno z najwcześniejszych znanych odniesień do wiosennych porządków można znaleźć w żydowskiej tradycji Paschy, która obchodzona jest corocznie w marcu lub kwietniu. Ludzie usuwają wszelkie ślady chamecu lub chleba na zakwasie, który jest zabroniony w okresie poprzedzającym święto. Jego usunięcie symbolizuje pośpiech, z jakim Izraelici opuścili Egipt, nie mogąc czekać, aż ich chleb wyrośnie przed podróżą do wolności.
Podobnie katolicy czyszczą ołtarze w kościołach w Wielki Czwartek przed Wielkim Piątkiem, który odbywa się co roku wiosną w marcu lub kwietniu. Nowruz, obchodzony w okolicach równonocy wiosennej w marcu, wiąże się z tradycją zwaną khāne-takānī lub ,,przetrząsaniem domu". Ludzie piorą ubrania, koce i tekstylia w ramach przygotowań do tego liczącego około 3000 lat święta, którego korzenie sięgają zoroastryzmu, jednej z pierwszych na świecie religii monoteistycznych.
Przed Księżycowym Nowym Rokiem w Chinach powszechne jest oczyszczanie domu z pecha i nieszczęścia. Znane jako ,,zamiatanie kurzu", sprzątanie robi miejsce dla noworocznego szczęścia i dobrobytu, mówi Patten. Sprzątanie musi być wykonane przed świętem, zazwyczaj w styczniu lub lutym, ponieważ zamiatanie po uroczystościach jest postrzegane jako usuwanie szczęścia. W Tajlandii, podczas Songkran w kwietniu, zwyczajowo głęboko sprząta się domy, szkoły i przestrzenie publiczne, aby oczyścić je przed tajskim Nowym Rokiem. Ludzie oblewają się wodą na ulicach, aby zmyć z siebie pecha z poprzedniego roku, a także nad posągami Buddy, aby zapewnić sobie szczęście w nadchodzącym roku.
Podczas gdy koncepcja wiosennych porządków sięga czasów przed nowoczesną technologią, postępy takie jak elektryczność i urządzenia gospodarstwa domowego wpłynęły na jej praktykę. Na przykład, przed pojawieniem się oświetlenia elektrycznego, ludzie polegali na ogniu pochodzącym ze spalania węgla, oleju i drewna, aby oświetlić i ogrzać domy, co pozostawiało po sobie znaczną ilość sadzy. Okna były bezpiecznie zamknięte, aby zapobiec przedostawaniu się śmiercionośnych przeciągów.
Wiosną pragmatycznie było otworzyć okna, aby przewietrzyć duszne domy, usunąć brud i naprawić wszelkie szkody powstałe w miesiącach zimowych. Wynalazki takie jak odkurzacze, pralki i środki czyszczące sprawiły, że proces ten stał się bardziej wydajny i wygodny, umożliwiając głębsze i dokładniejsze czyszczenie przestrzeni mieszkalnych.