Czym jest fobia matematyczna i jak możemy ją leczyć?

Zdjęcie: Monstera from Pexels | Nie ma mierzalnej różnicy w zdolnościach matematycznych mężczyzn i kobiet.

Czym jest fobia matematyczna?

Fobia matematyczna charakteryzuje się odczuwaniem lęku, napięcia i smutku w zetknięciu z trudnościami matematycznymi, albo z koniecznością dokonania obliczeń. Jest związana z wynikami w nauce oraz związanymi z nimi oczekiwaniami i może doprowadzić do unikania zajęć z przedmiotu, co ma znaczący wpływ na umiejętności matematyczne.

Wielu psychologów i neurobiologów badało negatywne efekty fobii matematycznej. Spróbujmy dowiedzieć się na czym ona polega i jaką rolę w jej diagnozowaniu pełni neuroobrazowanie.

Po czym poznać, że cierpi się na fobię matematyczną

Jeżeli z frustracji wypisaliście się z zajęć z matematyki i/lub drżycie przed wejściem na jej lekcję, ewidentnie macie problemy z liczeniem. Na to, że cierpicie na fobię matematyczną, może wskazywać wiele innych czynników. Na przykład to, że przejmujecie się sprawdzianem z matematyki bardziej niż z jakiegokolwiek innego przedmiotu, albo obawiacie się, że zostaniecie wywołani do tablicy.

Istnieją pewne fizyczne i psychiczne objawy wskazujące na ile poważny jest poziom lęku. Do objawów fizycznych zalicza się mdłości, pocenie się, przyspieszone bicie serca, trudności w oddychaniu i podwyższone ciśnienie krwi.  Psychiczne obejmują utratę pewności siebie, problemy z pamięcią i skupieniem się, unikanie matematyki i wmawianie sobie, że jest się do niczego.

Skutki fobii matematycznej

Fobia matematyczna może oczywiście stanowić przeszkodę w nauce matematyki. Kiedy uczniowie zaczynają odczuwać lęk i stres myśląc o zadaniach matematycznych, padają jej ofiarami. Schar (2001) stwierdza, że obawa przed arytmetyką może prowadzić do unikania jej, kreując dylemat empiryczny.

Uczeń cierpiący na fobię matematyczną nie ma problemów z liczeniem, ale lęk powstrzymuje go przed osiągnięciem swojego pełnego potencjału. Lęk ma różnorakie skutki fizyczne, psychiczne i behawioralne, a także wpływa na stan pamięci.

Kilka mitów dotyczących matematyki

Matematyka zajmuje w edukacji ważne miejsce. Wiele dotyczących jej poglądów ma w sobie ziarnko prawdy, ale nie jest w pełni poprawnych. To głównie mity i mogą skrzywdzić dzieci. Powodują również zwiększenie lęku. Omówmy trzy najpopularniejsze, które zwracają na siebie uwagę.

Mit numer 1: nie każdy może być dobry z matematyki

Uważa się, że nie każdy może być dobry z matematyki i istnieje pewien rodzaj uczniów, którzy dobrze radzą sobie na zajęciach z niej. Nicole Joseph, adiunktka wykładająca edukację matematyczną, stwierdziła, że według wielu osób matematyka jest czymś wrodzonym i jedynie elitarna grupa uczniów jest w stanie ją opanować.

Joseph powiedziała również, że jako nauczycielka tego przedmiotu wierzy, iż każdy uczeń jest w stanie nauczyć się matematyki, a jeżeli zostanie odpowiednio pokierowany i dostarczymy mu skuteczne strategie, każdy uczeń jest w stanie osiągać w matematyce doskonałe wyniki. Różnica polega na stylach uczenia się różnych osób, jako że nie każdy uczy się w ten sam sposób.

Mit numer 2: matematyka nie jest dla dziewczyn

Sama go doświadczyłam. Pewnie chcecie wiedzieć w jaki sposób! Kiedy aplikowałam do college’u, zdecydowałam się na matematykę, zamiast przedmiotów przygotowujących do studiów medycznych. Oto co powiedział członek mojej rodziny: „Oszalałaś? Matematyka nie jest dla ciebie; jesteś dziewczyną i decyduj się na to, co dla ciebie odpowiednie.” Badacze udowodnili, że między zdolnościami matematycznymi mężczyzn i kobiet nie ma różnicy. Mam nadzieję, że ten mit wkrótce zniknie.

Mit numer 3: matematyka nie jest kreatywnym zajęciem

Matematykę uznaje się za przedmiot z ustalonymi zasadami i strukturą, ale jest też czymś więcej. Rzadko jednak dostrzega się ją w pełnym wymiarze. Na tradycyjnych zajęciach z matematyki zadania są zapisane na tablicy, albo ekranie, a nauczyciel rozwiązuje je, wyjaśniając jednocześnie szczegółowo, co robi. Po zrozumieniu procesu rozwiązywania zadania, uczniowie zastosują te same kroki w swoich własnych równaniach.

Takiej metodzie nauczania brakuje kreatywności. W ostatnich latach nauczyciele zaczęli rozumieć, że matematyka może być twórcza. Żeby to osiągnąć, stosują różne style nauczania i zmieniają tradycję „dobrych i złych” odpowiedzi, dając uczniom wolną rękę, żeby tworzyli swoje własne zadania.

Neuroobrazowanie a fobia matematyczna

Używanie różnorakich metod w celu zobrazowania budowy i funkcji systemu nerwowego jest znane jako neuroobrazowanie. W ciągu ostatnich dwudziestu lat nastąpił gwałtowny rozwój neurobiologii. Dostępnych jest wiele narzędzi służących neuroobrazowaniu, takich jak magnetoencefalografia (MEG), elektroencefalografia (EEG), NIRS (ang. near-infrared spectroscopy) i funkcjonalne obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (fMRI).

Jak elektroencefalografia (EEG) pomaga zmierzyć poziom fobii matematycznej

EEG nagrywa aktywność mózgu i wykrywa jej nieregularności, używa się go do obrazowania aktywności mózgu w stanach czujności, stresu lub senności. Badanie stosuje się żeby zdiagnozować choroby takie jak guz mózgu, uszkodzenia mózgu wynikające z wypadków głowy, zapalenie mózgu, zaburzenia snu i udar.

EEG opisuje aktywność różnych pasm (delta, alfa, beta, gamma, theta), odnoszących się do zakresu częstotliwości aktywności mózgu. W przypadku obliczeń w pamięci, pasmo częstotliwości opisuje jak klasyfikowane są fale mózgowe. Aktywność pasma mierzy się za pomocą metod EEG. Klasyfikacja częstotliwości przedstawia się w ten sposób:

• Delta waha się od 0,5 do 3,5 Hz
• Teta waha się od 3,5 do 7 Hz
• Alfa waha się od 7,5 do 13 Hz
• Beta waha się od 13 do 22 Hz

Badania wskazują, że kiedy zwiększa się obciążenie pracą, albo poziom skomplikowania zadania, rośnie częstotliwość fal delta. Nie ma jednak wielu badań analizujących fobię matematyczną z użyciem metod EEG.

Elektroencefalografię wynalazł Hens Berger – niemiecki psychiatra. To technika używana do nagrywania aktywności elektrycznej mózgu opisywanej jako fale mózgowe.

Zastosowanie przeramowania

Zmianę sposobu postrzegania doświadczeń i bodźców nazywa się przeramowaniem. Według transakcyjnej teorii stresu, ocena poznawcza jest definiowana tym, w jaki sposób dana osoba reaguje na obecne w jej życiu stresory.

Przeramowanie jest strategią regulacji emocji, a stosująca ją osoba musi przemyśleć i zmienić swoje postrzeganie czegoś, przed czym odczuwa lęk, żeby postawić to „w nowym świetle”.

Według nowego badania przeprowadzonego przez Rachel G. Pizzie (2020), uczniowie cierpiący na fobię matematyczną mogą wpłynąć na swoje obawy z pomocą przeramowania. Skutkuje ono wzrostem aktywności mózgu odpowiadającej za arytmetykę. Badanie wykazało, że u większości uczniów zmagających się z tą fobią jest ona obniżona.

Uznaje się, że strategia najlepiej działa u osób zmagających się z największą fobią matematyczną. Poprawia wyniki uczniów, stymulując aktywność mózgu w rejonach powiązanych z arytmetyką.

Z badania Lyonsa i Beilock z 2012 roku wynika, że osoby, u których następowała większa aktywacja płata ciemieniowego mózgu przed rozpoczęciem rozwiązywania zadania matematycznego, dobrze radziły sobie na zajęciach. Powiązali ten obszar z przeramowaniem.

Zmiana nastawienia polega na rozpoznaniu negatywnych emocji i przekształceniu ich w bardziej konstruktywne. Przeramowanie reguluje również pobudzenie i zmniejsza długoterminowe skutki lęku.

Użycie funkcjonalnego obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (fMRI)

fMRI mierzy aktywność mózgu wykrywając zmiany w przepływie krwi. Według badania przeprowadzonego przez University of Chicago istnieje silna zależność pomiędzy fobią matematyczną, a obszarami w płacie czołowym i ciemieniowym mózgu.

W celu przeprowadzenia badania naukowcy wybrali grupę studentów cierpiących na silną fobię matematyczną i przeskanowali ich mózgi za pomocą fMRI. U studentów, których fobia była mocniejsza, następowała mniejsza aktywacja obszarów odpowiedzialnych za rozwiązywanie problemów matematycznych.

Naukowcy doszli do wniosku, że sama świadomość, iż cierpi się na fobię nie wystarczy – trzeba się za nią wziąć. Badanie może również pomóc zobrazować w jaki sposób osoby, które robią się nerwowe, kiedy muszą rozwiązać zadanie matematyczne, mogą opanować swój lęk na co dzień. Badacze twierdzą, że jeżeli rozwiązywanie zadania was stresuje, przede wszystkim musicie się uspokoić i pozwolić swojemu mózgowi na zabranie się do pracy.

Inne ciekawostki:

• Według badań niemal 17% amerykańskich uczniów w jakimś stopniu cierpi na fobię matematyczną.
• Według organizacji National Numeracy, Wielka Brytania stoi w obliczu kryzysu matematyki, a czterech na pięciu dorosłych ma problemy z matematyką.
• Badacze odkryli, że dzieci osiągające wysokie wyniki na testach z matematyki mogą cierpieć na dużą fobię matematyczną. Ponieważ dobrze radzą sobie w szkole, ich stres pozostaje niezauważony.