Dlaczego ludzie kontrolują swój głos dużo lepiej niż inne naczelne

Nowe badanie wskazuje na to, że ludzka zdolność mowy może częściowo wynikać z tego, że straciliśmy element krtani posiadany prze dziesiątki innych gatunków naczelnych. Zdjęcie: 10'000 Hours/DigitalVision/getty images plus

Płaczące niemowlę, krzyczący dorosły, nastolatek o łamiącym się głosie – nowe badanie wskazuje, że ludzie mogliby brzmieć tak przez cały czas, gdyby nie pewien przełomowy moment w naszej ewolucji.

To to, czego nam brakuje, stanowi różnicę. Ludzie są wyposażeni w struny głosowe, mięśnie znajdujące się w naszej krtani, które wibrując wydają dźwięki. Jednak w przeciwieństwie do wszystkich innych przebadanych naczelnych, brakuje nam niewielkich fragmentów tkanki powyżej strun głosowych, znanych jako membrany głosowe. Ta charakterystyczna cecha pomaga ludziom kontrolować swój głos wystarczająco dobrze, żeby wytwarzać dźwięki, na których opiera się język mówiony, donoszą naukowcy w numerze „Science” z 12 sierpnia.

Membrany głosowe zachowują się jak stroik klarnetu, ułatwiając niektórym zwierzętom wydawanie donośnych krzyków i pisków. Na myśl przychodzą chociażby przeszywające okrzyki wyjców.

Gdy badacze zastosowali rezonans magnetyczny i tomografię komputerową, żeby znaleźć błon głosowe u 43 różnych gatunków naczelnych, zaskoczyło ich to, co zobaczyli: tkankę posiadały wszystkie naczelne z wyjątkiem ludzi.

Utrata membran głosowych mogła być „bardzo ważnym, bardzo przełomowym wydarzeniem w ewolucji człowieka,” mówi Takeshi Nishimura, prymatolog z japońskiego Kyoto University.

Wyjcom, wyjącym również na tym zdjęciu, w byciu głośnym pomagają membrany głosowe obecne w ich krtaniach. Zdjęcie: Jacob C. Dunn

Naczelne przeważnie wydają odgłosy w ten sam sposób: wypychają powietrze z płuc, jednocześnie wprawiając w wibracje mięśnie w swojej krtani, by wytworzyć fale dźwiękowe. Żeby zrozumieć, jaką rolę grają membrany głosowe, zespół Nishimury przeanalizował nagrania przedstawiające ich działanie u szympansów, makaków królewskich i sajmiri. Badacze uzyskali również krtanie makaków i szympansów, które umarły z przyczyn naturalnych, albo zostały poddane eutanazji i – jak często postępuje się w tej dziedzinie – zatknęli ich elementy na rurkach i przedmuchiwali powietrze przez krtanie, żeby zobaczyć w jaki sposób zareagują struny i membrany głosowe.

W obu przypadkach krtanie wydawały odgłosy, których częstotliwość gwałtownie się zmieniała. Zespół Nishimury odkrył, że dzieje się tak jedynie wtedy, gdy zwierzę jest wyposażone w zarówno membrany, jak i struny głosowe.

U ludzi takie piski pojawiają się, gdy wkładamy w nasz głos niezwykle dużo siły, na przykład podczas krzyku, lub u nastolatków przechodzących mutację, którzy nie radzą sobie z kontrolowaniem swoich rosnących strun głosowych. To jednak rzadkie przypadki. Ponieważ ludzie nie są wyposażeni w membrany głosowe, dźwięki, które wydajemy, są przeważnie stabilniejsze niż u innych naczelnych, doszedł do wniosku zespół. Koncepcja opiera się na tym, że nasze usta i języki mogą zmienić te stabilne tony w skomplikowane dźwięki, na których opiera się język.

„To naprawdę zgrabne wyjaśnienie,” mówi Sue Anne Zollinger, fizjolożka zwierzęca z brytyjskiego Manchester Metropolitan Univerity, która nie brała udziału w badaniu. Jak mówi, to prawie wbrew intuicji: „Tracisz złożoność, żeby być w stanie wytwarzać bardziej złożone dźwięki.”

Utrata membran głosowych nie jest jedynym, co czyni ludzi bardziej elokwentnymi niż inne naczelne. Poza różnicami anatomicznymi, jesteśmy wyposażeni w konkretne geny, które mogły pomóc w rozwoju ewolucji języka. Co być może ważniejsze, ludzkie mózgi są zbudowane inaczej niż u innych naczelnych, w sposób, który może dawać nam więcej kontroli nad naszą mową.