AI zagraża zatrudnieniu Amerykanów. Czy dochód podstawowy mógłby stanowić zabezbieczenie?

Kiedyś wyśmiewana idea dochodu podstawowego odradza się w momencie, kiedy AI staje się rosnącym zagrożeniem dla amerykańskich pracowników. zamrznutitonovi/iStockphoto/Getty Images

Mimo dorastania na podwórku Big Tech, Ameryka, w której wychowywał się Tubbs, była naznaczona przez „niedostatek i biedę” – jak powiedział CNN. Matką, dziś trzydziestotrzyletniego Tubbsa, była nastolatka, której jak twierdzi, nigdy nie widywał, kiedy był młodszy, ponieważ „zawsze pracowała – a i to nigdy nie wystarczało”.

Michael Tubbs, były burmistrz Stockton, pozuje do fotografii w swoim biurze w Stockton w Kalifornii 7 lutego 2020 roku. Nick Otto/AFP/Getty Images

Jego własne doświadczenia skłoniły go do zastanowienia się nad różnymi sposobami, poprzez które najbogatszy kraj na świecie mógłby pomóc w walce z ubóstwem. Gdy w 2016 roku Tubbs został pierwszym czarnoskórym burmistrzem swojego rodzinnego miasta, trzy lata później stanął na czele programu pilotażowego dotyczącego bezwarunkowego dochodu podstawowego, który przyniósł coś prostego, lecz radykalnego: dawał pieniądze bez żadnych warunków. 

Pomysł dochodu podstawowego ponownie zaczął cieszyć się zainteresowaniem, jako że AI stało się narastającym zagrożeniem dla źródeł utrzymania Amerykanów. 

Światowi decydenci i liderzy biznesu coraz częściej ostrzegają, że rozwój sztucznej inteligencji prawdopodobnie wywrze przemożny wpływ na rynek pracy i może w przyszłości pozbawić zatrudnienia miliony ludzi (jednocześnie tworząc nowe i inne stanowiska pracy). Międzynarodowy Fundusz Walutowy ostrzegał na początku bieżącego roku, że około 40% zawodów na świecie może zostać dotkniętych przez rozwój AI, a także, że ten trend prawdopodobnie pogłębi i tak już ogromną przepaść pomiędzy bogatymi i biednymi.  

Podczas gdy coraz więcej zawodów staje w obliczu rosnącego zagrożenia AI, Tubbs i inni zwolennicy dochodu podstawowego twierdzą, że może on stać się jednym z rozwiązań mogących zapewnić wsparcie i złagodzić spodziewany wypływ AI na rynek pracy.

„Tak naprawdę nie radzimy sobie zbyt dobrze z opracowywaniem strategii lub podejmowaniem działań w czasach kryzysu” – powiedział Tubbs w wywiadzie dla CNN. Stwierdza, że należy pilnie rozpocząć planowanie programów dochodu podstawowego, zanim 40% światowych miejsc pracy zostanie przejętych przez sztuczną inteligencję.

Rzeka San Joaquin przecinająca tereny mieszkalne, przemysłowe i rolnicze w Stockton w Kalifornii, USA, 26 stycznia 2023 r. Nathan Frandino/Reuters

Od 2019 roku, przez dwa lata, Stockton dawało po 500 dolarów 125 losowo wybranym mieszkańcom w dzielnicach z małym przychodem, bez względu na stan zatrudnienia i bez wytycznych dotyczących sposobu zagospodarowania pieniędzmi. Wstępne wyniki programu pilotażowego wykazały, że biorcy drastycznie poprawili swoje perspektywy zatrudnienia i stabilność finansową oraz odnotowali lepsze wyniki w zakresie zdrowia fizycznego i psychicznego. „Zamocujmy poręcze teraz” – powiedział. „Wtedy, gdy będziemy musieli poradzić sobie ze zwolnieniami, będzie nam łatwiej ruszyć do przodu".

Zauroczenie Doliny Krzemowej bezwarunkowym dochodem podstawowym

Idea dochodu podstawowego nie jest niczym nowym. Tubbs powiedział, że do jej realizacji zainspirowała go lektura dzieł lidera praw obywatelskich Martina Luthera Kinga, który opowiadał o nim w swojej książce z 1967 roku "Where Do We Go From Here: Chaos or Community?". 

„Jestem teraz przekonany, że najprostsze podejście okaże się najefektywniejsze – rozwiązaniem na biedę jest zlikwidowanie jej bezpośrednio za pomocą obecnie szeroko dyskutowanego środka: dochodu podstawowego" – napisał wówczas King.

Lider praw obywatelskich USA Marthin Luter King macha do zwolenników w centrum handlowym w Waszyngtonie podczas "Marszu na Waszyngton", gdzie King wygłosił słynne przemówienie "I Have a Dream" 28 sierpnia 1963 roku. AFP/Getty Images

Dekady po śmierci Kinga, idea dochodu podstawowego doczekała się odrodzenia w poparciu, które tym razem wypłynęło z Doliny Krzemowej. Pomysł ten stał się swego rodzaju modnym hasłem wśród wielu elit Doliny Krzemowej – w tym Elona Muska, Marka Zuckerberga i Sama Altmana – jeszcze zanim pod koniec 2022 roku oficjalnie uruchomienie ChatuGPT ponownie wywołało ogólnoświatową debatę na temat automatyzacji powodującej zawirowania na rynku pracy. 

„Dochód podstawowy z czasem stanie się koniecznością jeśli AI przejmie większość zawodów wykonywanych przez ludzi” – napisał na Twitterze w 2018 roku dyrektor generalny Tesli, Musk. Pod koniec ubiegłego roku, w wywiadzie z premierem Wielkiej Brytanii Rishim Sunakiem, Musk powiedział, iż myślał, że AI przyniesie z czasem „wysoki dochód podstawowy", nie ujawniając jednak żadnych szczegółów na temat tego, jak mogłoby to wyglądać. 

Tymczasem dyrektor generalny Meta, Mark Zuckenberg, podczas przemówienia inauguracyjnego na Harvardzie w maju 2017 roku nawoływał do eksploracji „idei takich jak bezwarunkowy dochód podstawowy po to, aby każdy miał zabezpieczenie przed wypróbowaniem nowych pomysłów”. Później, w poście na Facebooku, Zuckenberg celebrował dywidendę Stałego Funduszu Alaski – czy też coroczne dotacje przyznawane mieszkańcom Alaski z części dochodów z ropy naftowej – jako „nowatorskie podejście do dochodu podstawowego”, które „raczej wywodzi się z konserwatywnych zasad mniejszego rządu, niż z postępowych zasad większej siatki bezpieczeństwa”. 

Altman, dyrektor generalny jednej z najpotężniejszych firm AI na świecie, Open AI, również otwarcie wypowiadał się o tym, co można nazwać potrzebą jakiejś formy dochodu podstawowego, ponieważ wiele miejsc pracy jest coraz częściej traconych na rzecz automatyzacji. 

W 2016 roku, gdy Altman był prezesem akceleratora startupów technologicznych YCombinator, ogłosił, że poszukuje uczestników do pomocy w uruchomieniu badań na temat dochodu podstawowego (lub, jak to wówczas opisał, „dawania ludziom wystarczającej ilości pieniędzy na życie bez dodatkowych zobowiązań”). 

„Jestem całkiem pewien, że kiedyś w przyszłości, gdy technologia będzie w dalszym ciągu eliminowała tradycyjne zawody i tworzyła ogromne nowe bogactwo, zobaczymy jakąś wersję tego na skalę krajową” – napisał Altman we wpisie na blogu YCombinator z 2016 roku. 

Od tego czasu opuścił swoje stanowisko w YCombinator, aby skupić się na OpenAI, mimo to Altman nadal przewodniczy zarządowi OpenResearch – laboratorium non-profit, które jest w trakcie przeprowadzania badań na temat dochodu podstawowego, które pomógł uruchomić.

Dyrektor Generalny OpenAI, Sam Altman, przemawia podczas wydarzenia OpenAI DevDay 6 listopada 2023 roku w San Francisco w Kalifornii. Justin Sullivan/Getty Images

Elizabeth Rhodes, dyrektorka ds. badań w OpenResearch, powiedziała CNN, że tego lata mają nadzieję opublikować wstępne ustalenia z trzyletniego badania dotyczącego bezwarunkowego dochodu podstawowego obejmującego około 3000 osób z dwóch stanów. 

„Postrzegamy to jako rodzaj podstawowego badania rozpoznawczego, aby zrozumieć, co dzieje się, kiedy dajesz ludziom bezwarunkową gotówkę” – powiedziała CNN. 

Chociaż podkreśliła, że nie może zagłębiać się w szczegóły badań swojego zespołu, dopóki one są w toku, ma nadzieję, że ich wyniki mogą ostatecznie dostarczyć dane, które odpowiedzą na niektóre z najczęstszych pytań dotyczących tego, w jaki sposób wypłaty pieniężne wpłyną na chęć ludzi do pracy i jej szersze potencjalne korzyści lub wady w społecznościach.

Inni potentaci branży technologicznej, w tym współzałożyciel Twittera Jack Dorsey, również udzielili ogromnego wsparcia finansowego programom dochodu podstawowego. (W 2020 roku Dorsey przekazał około 18 milionów dolarów na rzecz „Mayors for a Guaranteed Income”, organizacji założonej przez Tubbsa). 

W ostatnich latach dziesiątki miast w całych Stanach Zjednoczonych rozpoczęły już eksperymenty z programami dochodu podstawowego, z których większość jest finansowana przez organizacje non-profit, ale organizowana przez lokalne władze. Tubbs powiedział, że ostatecznie uważa, iż finansowanie tych programów powinno pochodzić od rządu federalnego, ale zachęcił ustawodawców do bycia kreatywnymi w poszukiwaniu sposobów na zwiększenie przychodu. 

„Na przykład, można by zalegalizować marihuanę na szczeblu federalnym i wykorzystać dochody z tego podatku, można by wprowadzić dywidendę od danych lub jakiś podatek od robotów czy też sztucznej inteligencji” – zasugerował. 

Przeciwnicy programów dochodu podstawowego, z których większość skłania się ku poglądom republikańskim, argumentowali, że takie wysiłki zniechęcają do pracy lub że opodatkowanie odnoszących sukcesy firm technologicznych może stłumić ich innowacyjność.

W Teksasie przeciwnicy dochodu podstawowego kierują swoją walkę do sądu. Na początku tego tygodnia prokurator generalny Teksasu Ken Paxton pozwał hrabstwo Harris w związku z jego programem dochodu podstawowego, który jest finansowany z pieniędzy federalnych pochodzących z Amerykańskiego Planu Ratunkowego z czasów pandemii. „Ten program jest wyraźnie niezgodny z Konstytucją” – powiedział Paxton w oświadczeniu. „Wnoszę pozew, aby powstrzymać urzędników w hrabstwie Harris przed nadużywaniem funduszy publicznych dla korzyści politycznych”. 

W dokumentach sądowych prokurator generalny potępia program jako „bezprawne i nieuzasadnione przekroczenie uprawnień przez rząd”.

„To nie tylko dawanie ludziom pieniędzy, to dawanie im możliwości”

Tomas Vargas Jr., biorca dochodu podstawowego w programie pilotażowym Stockton, powiedział CNN, że słyszał krytyków mówiących, że otrzymywanie dodatkowych wypłat uczyni ludzi „leniwymi”. Jednak on uważa, że finalnie dało mu to możliwość znalezienie lepszej pracy. 

„Kiedy dostałem pieniądze, byłem już nastawiony na ciężką pracę i dalsze ich zdobywanie. Sprawił to więc, że chciałem mieć po prostu jeszcze więcej kasy” – powiedział. „Chcę, aby ludzie zrozumieli, że dochód podstawowy to nie tylko dawanie im pieniędzy, to dawanie im możliwości”. 

Przez wiele lat, jak mówi Vargas, każdego dnia budził się z paraliżującym strachem, który wynikał z tego, że nigdy do końca nie wiedział, jak będzie w stanie utrzymać swoją rodzinę. Żonglował wieloma zajęciami: pracował w UPS, naprawiał samochody, kosił trawniki, dostarczał artykuły spożywcze i podejmował się każdej innej pracy, jaką udało mu się znaleźć. Stwierdził, że prawie nigdy nie widział swoich dzieci. Wyznał, że przez krótki czas otrzymywał pomoc w postaci bonów żywnościowych, ale został „natychmiast wyrzucony”, gdy wziął na siebie więcej pracy. 

„Jest jedna rzecz, której zawsze chciałem jako ojciec, a mianowicie, aby moje dzieci nie przechodziły przez to samo, przez co ja przeszedłem: brak prądu, wody lub jedzenia na talerzach” – powiedział CNN. „Dlatego zawsze starałem się harować”.

Na zdjęciu Tomas Vargas Jr. ze swoją rodziną. Mówi, że udział w programie dochodu podstawowego w Stockton pomógł mu w staniu się lepszym ojcem dla swoich dzieci. Zdjęcie z uprzejmości Tomasa Vargasa Jr.

Vargas powiedział, że dodatkowy przychód, który otrzymywał, pomógł mu skupić się i ubiegać o pracę na pełny etat, na co wcześniej nie miał ani czasu ani energii. Teraz mówi, że uważa, iż dochód podstawowy mógłby być jednym ze sposobów na zapewnienie wsparcia dla ludzi chcących się przekwalifikować lub skorzystać z programów edukacyjnych dla osób, których praca jest zagrożona przez sztuczną inteligencję, w taki sam sposób, w jaki pomogło mu to w znalezieniu lepszego i bezpieczniejszego zatrudnienia.

Vargas, tak jak Tubbs, urodził się i wychował w Stockton. Vargas powiedział, że gdy dorastał, prawie nigdy nie widywał ojca i ostatecznie w wieku 12 lat przeprowadził się do babci. Przed udziałem w programie, Vargas twierdzi, że był „bardzo negatywnym człowiekiem” i że nie widział w sobie osoby, dla której warto się starać.

Jednak dodatkowe zabezpieczenie finansowe pozwoliło mu spędzać więcej czasu z dziećmi i ostatecznie przerwać cykl ubóstwa, który widział w swojej społeczności przez całe życie. 

„Największą rzeczą, która pomógła mi zdać sobie sprawę ze swojego potencjału i tego, że jestem wart inwestowania w siebie, była reakcja moich dzieci” – powiedział Vargas. „Oraz ujrzenie w nich traumy pokoleniowej i jej uzdrawiania”.