Symbole Palestyny: co przedstawiają keffiyeh, gałązka oliwna, handala i arbuz w kontekście palestyńskiej tożsamości i oporu

Zdjęcie: Getty Images

Demonstranci niosą ze sobą duże klucze, rysunek przedstawiający dziecko odwrócone plecami, a nawet wizerunek arbuza, z których każdy reprezentuje inny sposób wspierania sprawy palestyńskiej.

Oto osiem symboli, które reprezentują palestyńską tożsamość i opór wobec izraelskiej okupacji.

Keffiyeh

Keffiyeh, pisane również jako kuffiya, to bawełniane nakrycie głowy w kształcie kwadratu z charakterystycznym kraciastym wzorem, noszone w wielu częściach świata arabskiego.

Czarno-biały wariant, noszony przez palestyńskich mężczyzn i kobiety, stał się symbolem palestyńskiej walki o niepodległość, sprawiedliwość i wolność. 

• wzór liści oliwnych reprezentuje wytrwałość, siłę i odporność;
• wzór sieci rybackiej symbolizuje palestyńskich rybaków i ich związek z Morzem Śródziemnym;
• grube linie reprezentują szlaki handlowe przecinające terytorium kraju.

Ten fragment garderoby, pierwotnie używany do ochrony przed słońcem na Bliskim Wschodzie, zyskał popularność podczas arabskiej rewolty przeciwko brytyjskim rządom kolonialnym w latach trzydziestych XX wieku. Keffiyeh była również osobistym znakiem rozpoznawczym Yassera Arafata, nieżyjącego już palestyńskiego przywódcy. Nosił ją złożoną w kształt trójkąta i przewieszoną przez ramiona, zakrywając głowę. Od nazwiska polityka pochodzi także polska nazwa chusty - arafatka. Dziś kuffiya została przyjęta na całym świecie przez osoby prywatne, aktywistów i organizacje wspierające sprawę palestyńską.

Gałązka oliwna

Gałęzie drzewa oliwnego od wieków kojarzone są z pokojem i dobrobytem. Są wytrzymałe, radzą sobie z suszą, ujemnymi temperaturami, mrozem, a nawet ogniem. Są symbolem palestyńskiej odporności na izraelską okupację i ich związku z ziemią. Uprawa oliwek odgrywa kluczową rolę w palestyńskiej gospodarce poprzez produkcję oliwy, marynat i mydła. W ten sposób utrzymuje się od 80 000 do 100 000 palestyńskich rodzin. Zbiory odbywają się co roku między październikiem a listopadem. Ten sezon, tradycyjnie, jest czasem celebracji i radości, lecz przyćmiewają go ciągłe izraelskie ograniczenia i ataki osadników. Według ONZ ponad 5 000 drzew oliwnych należących do Palestyńczyków na Zachodnim Brzegu zostało uszkodzonych w ciągu pierwszych pięciu miesięcy 2023 roku.

W 1974 roku Yasser Arafat, ówczesny przywódca Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP), powiedział w przemówieniu skierowanym do Zgromadzenia Ogólnego ONZ:

"Dzisiaj przychodzę z gałązką oliwną w jednej ręce i bronią bojownika o wolność w drugiej. Proszę nie pozwolić, by gałązka oliwna wypadła mi z ręki. Powtarzam, proszę nie pozwolić, by gałązka oliwna wypadła z mojej ręki".

Zdjęcie ogólnodostępne

Tatreez

Sztuka haftu palestyńskiego, czyli tatreez, to dekoracyjna praktyka szwalnicza od pokoleń przekazywana palestyńskim kobietom.

Różne regiony opracowały własne, unikalne style tatreez, odzwierciedlające różne aspekty palestyńskiego życia i lokalnych doświadczeń. Każdy wzór ma odrębne znaczenie lub historię, a wzory wahają się od motywów inspirowanych naturą, takich jak drzewa, po geometryczne kształty. Najpopularniejszym, misternie zdobionym strojem jest tradycyjna thobe, luźna sukienka. Jest zazwyczaj wykonana z lnu, bawełny, wełny lub jedwabiu; tkana ręcznie, w dużych manufakturach. Dominującym kolorem jest czerwony, odcień zaś różni się w zależności od miejsca powstania i artysty. W 2021 r. UNESCO wpisało tradycyjny haft palestyński na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Zdjęcie ogólnodostępne

Klucz palestyński

W 1948 r. syjonistyczne siły zbrojne wypędziły co najmniej 750 000 Palestyńczyków z ich ziemi w ramach czystki etnicznej, znanej jako Nakba ("katastrofa" w języku arabskim). Ludzie ci zabrali ze sobą klucze - symbol ich nadziei i determinacji, że pewnego dnia wrócą do swoich domów. Klucze te były przekazywane przez kilka pokoleń i są przechowywane jako dowód, że Palestyńczycy są prawowitymi mieszkańcami swojej ojczyzny, a także mają prawo do powrotu do niej - według zasady zapisanej w prawie międzynarodowym.

Podczas ostatniej ofensywy Izraela w Strefie Gazy co najmniej 1,5 miliona Palestyńczyków zostało przymusowo wysiedlonych, co stanowi dwukrotność ofiar podczas Nakby. Dla Palestyńczyków Katastrofa nie jest odrębnym wydarzeniem historycznym, a ciągłym procesem eksterminacji, który nigdy się nie zakończył.

Zdjęcie ogólnodostępne

Historyczna mapa Palestyny

Mapa konturowa historycznej Palestyny przedstawia obszar geograficzny związany z regionem przed powstaniem państwa Izrael w 1948 roku. Służy ona jako wizualna reprezentacja palestyńskich roszczeń do ich terytoriów. Po 1948 roku, nowo utworzony rząd izraelski zaanektował 78 procent powierzchni Palestyny. Pozostałe 22 procent zostało podzielone na okupowany Zachodni Brzeg i oblężoną Strefę Gazy.

7 milionów zarejestrowanych palestyńskich uchodźców żyje w obozach rozlokowanych w całym regionie Lewantu, co stanowi najdłużej nierozwiązany problem uchodźczy na świecie. Koszulki, naszyjniki i różne przedmioty z wizerunkiem mapy Palestyny są wykonywane z dbałością o najdrobniejsze szczegóły i noszone w geście solidarności.

Zdjęcie ogólnodostępne

Al-Aqsa

Świątynia Al-Aqsa znajduje się w Jerozolimie, spornej stolicy w sercu konfliktu izraelsko-palestyńskiego.

Ma ona powierzchnię 14 hektarów (35 akrów); obejmuje on dwa meczety: Al-Qibli (szarą kopułę) i Kopułę na Skale (złotą kopułę) i jest niezwykle istotna w kontekście religijnym, kulturowym i politycznym dla Palestyńczyków. Muzułmanie wierzą, że to właśnie z Al-Aqsy, prorok Mahomet dokonał wniebowstąpienia podczas Nocnej Podróży (Isra' i Mi'raj). W związku z tym, meczet jest uważany za jedno z najświętszych miejsc w islamie po Kaabie w Mekce i Meczecie Proroka w Medynie. Kompleks ten znany jest muzułmanom jako al-Haram ash-Sharif, a Żydom jako Wzgórze Świątynne. Miejsce jest nieustannym punktem zapalnym zamieszek i brutalnych interwencji sił izraelskich.

Zdjęcie ogólnodostępne

Handala

Handala to postać z historyjki rysunkowej stworzonej przez palestyńskiego rysownika Naji al-Ali, która odzwierciedla jego własne doświadczenia z dzieciństwa i trudną sytuację przesiedlonych Palestyńczyków. Pierwsza wersja rysunku pojawiła się w kuwejckiej gazecie w 1969 roku, narysowana przodem do widza. Jednak w 1973 roku, po wojnie październikowej, al-Ali zaczął rysować Handalę odwróconego plecami, aby odzwierciedlić to, jak świat sam odwrócił się od sprawy palestyńskiej.

Handala jest bosy i nosi poszarpane ubrania, podobnie jak dzieci z obozu dla uchodźców, które al-Ali pamięta, gdy jako 10-letni chłopiec został zmuszony do opuszczenia swojej wioski. Nazwa Handala pochodzi od słowa handhal, gorzkiej dyni piżmowej, która rośnie na pustynnych obszarach Palestyny. Roślina jest trudna do wyplenienia, odrasta po ścięciu i ma głębokie korzenie.

W 1987 r. Naji al-Ali został zamordowany w Londynie. Nikt nie został oskarżony o jego zabójstwo.

Zdjęcie ogólnodostępne

Arbuz

Arbuz jest prawdopodobnie najbardziej kultowym owocem reprezentującym Palestynę. Uprawiany od Dżeninu po Gazę, owoc ten ma te same kolory co palestyńska flaga - czerwony, zielony, biały i czarny - więc jest używany do protestowania przeciwko tłumieniu palestyńskiej tożsamości. Po tym, jak Izrael przejął kontrolę nad Zachodnim Brzegiem Jordanu i Strefą Gazy oraz zaanektował Wschodnią Jerozolimę, rząd zakazał używania flagi na okupowanym terytorium. Arbuz stał się symbolem oporu. Pojawia się w sztuce, na koszulkach, graffiti, plakatach i wszechobecnym emoji 🍉 w mediach społecznościowych. W styczniu 2023 r. policja została poinstruowana, aby konfiskować palestyńskie flagi z miejsc publicznych. W czerwcu wprowadzono ustawę zakazującą umieszczania barw w instytucjach finansowanych przez państwo. W odpowiedzi Zazim, oddolna, arabsko-izraelska organizacja pokojowa, umieściła palestyńską flagę - w formie arbuza - na kilkunastu taksówkach w Tel Awiwie.

W obecnym konflikcie ludzie używają emoji arbuza jako sposobu na uniknięcie "shadowbana" w mediach społecznościowych podczas publikowania postów na temat bieżących wydarzeń w Strefie Gazy.