„Brakujący element układanki”: Glasgow ma nadzieję, że bezpieczne miejsce do iniekcji ograniczy liczbę zgonów z powodu przedawkowania

Zdjęcie: Jeff Chiu/AP Photo

Glasgow zostało pierwszym miastem w Wielkiej Brytanii, które na początku tego miesiąca otworzyło ośrodek, w którym ludzie mogą otwarcie używać nielegalnych narkotyków, w ramach najnowszej próby Szkocji, aby pozbyć się tytułu stolicy śmierci narkotykowej w Europie.

Inne miasta europejskie eksperymentują z tak zwanymi pokojami do konsumpcji narkotyków od dziesięcioleci, ale nabrały rozpędu w ostatnich latach, ponieważ decydenci przyjęli podejście polegające na redukcji szkód w odniesieniu do nadużywania narkotyków, pomimo trwających kontrowersji dotyczących najlepszego sposobu walki z uzależnieniem.

Nowe bezpieczne miejsce do iniekcji w Glasgow powstawało przez lata, po tym jak wybuch epidemii HIV zmobilizował opinię publiczną pośród doniesień, że szacunkowo 400 do 500 osób regularnie wstrzykiwało sobie narkotyki w centrum miasta, a porzucone igły i inne przybory często pozostawiano na ulicy. Glasgow, obok Dundee, jest epicentrum kryzysu narkotykowego w Szkocji.

W kraju odnotowano 833 podejrzenia zgonów z powodu narkotyków w pierwszych dziewięciu miesiącach 2024 r. w porównaniu z 900 w tym samym okresie rok wcześniej. Jednak planowana sala do konsumpcji narkotyków była uwikłana w wieloletnie debaty prawne i polityczne, zanim rada miasta zatwierdziła ją w 2023 r., mając na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych i liczby przedawkowań narkotyków.

W nowym obiekcie, znanym jako Thistle, ludzie mogą przynosić narkotyki, takie jak heroina i kokaina, i zażywać je w cichym miejscu, w pobliżu personelu medycznego w razie nagłego wypadku. Mogą również uzyskać leczenie ran spowodowanych zażywaniem narkotyków, testy na obecność wirusów przenoszonych drogą krwi oraz otrzymać inną opiekę medyczną, a także wsparcie mieszkaniowe, a nawet dostęp do pralek. Rząd Szkocji przeznaczy 2,3 miliona funtów (2,8 miliona euro) rocznie na trzyletni projekt pilotażowy, w którym w pierwszym tygodniu stycznia odbyło się 131 wizyt.

„To był największy brakujący element układanki, ponieważ osoby, które będą korzystać z bezpiecznego ośrodka iniekcyjnego, to te, do których najtrudniej dotrzeć” — powiedział Euronews Health Allan Casey, członek rady miejskiej Glasgow, który poparł ten plan. „Jeśli uda nam się zapewnić im dostęp do tego typu ośrodka o niskim progu, myślę, że będzie to furtka do innych form leczenia, jeśli rzeczywiście tego chcą”. Thistle jest jednym z ponad 100 — i ciągle rośnie — bezpiecznych ośrodków iniekcyjnych, które otwarto w Europie od lat 80. XX wieku.

W ostatnich latach zyskują na popularności, a Irlandia i Bruksela otworzyły swoje pierwsze ośrodki w zeszłym roku. „To jeszcze nie jest całkowicie powszechne” — powiedział Euronews Health Alexis Goosdeel, dyrektor wykonawczy Europejskiej Agencji ds. Leków (EUDA). „Ale coraz więcej krajów decyduje się na otwarcie pokoi do przyjmowania narkotyków”.

Krytycy pokoi do przyjmowania narkotyków twierdzą, że sprzyjają one nadużywaniu narkotyków i odwracają zasoby od zapobiegania i leczenia. Jednak zwolennicy twierdzą, że ograniczają one liczbę zgonów z powodu przedawkowania, pomagają ludziom nawiązać kontakt z leczeniem i zmniejszają liczbę brudnych igieł pozostawionych na ulicach.

Wpływ pomieszczeń do konsumpcji narkotyków

W całej Europie ośrodki iniekcyjne przyjmują średnio 81 osób dziennie, ale niektóre zgłosiły nawet 700 wizyt dziennie. Badania wskazują, że w miastach, w których zostały uruchomione, liczba hospitalizacji związanych z narkotykami i ryzykownych praktyk samoiniekcyjnych spadła, podczas gdy liczba przyjmowanych leków narkotycznych jest wyższa, a liczba przestępstw z użyciem przemocy nie wzrosła w pobliżu pomieszczeń do iniekcji. Na przykład po otwarciu ośrodka w Vancouver w Kanadzie liczba śmiertelnych przedawkowań spadła o 35 procent w promieniu 500 metrów.

Casey ma nadzieję na taki wynik w Glasgow, gdzie będą śledzić, czy ośrodek wpłynie na liczbę śmiertelnych przedawkowań, wizyt na pogotowiu, porzuconych igieł i innych śmieci związanych z narkotykami oraz zgłoszeń dotyczących przestępstw. Chce również otworzyć dodatkowe pokoje do przyjmowania narkotyków w innych częściach Glasgow i powiedział, że rozmawiał z obrońcami praw człowieka w innych miastach Wielkiej Brytanii, którzy chcą otworzyć własne punkty.

Redukcja szkód kontra powrót do zdrowia

Nawet jeśli Casey i inni obrońcy pokonają przeszkody prawne w Wielkiej Brytanii, aby otworzyć więcej placówek, nie ma gwarancji, że społeczeństwo – lub szersza społeczność osób uzależnionych i powracających do zdrowia – będzie na pokładzie. Na przykład Annemarie Ward, która kieruje organizacją charytatywną Faces & Voices of Recovery UK, wolałaby, aby rząd priorytetowo traktował programy zapobiegania uzależnieniom i powrotu do zdrowia, takie jak edukacja w szkole i społeczności, wczesna interwencja dla osób wykazujących oznaki uzależnienia, programy detoksykacyjne, wsparcie rówieśnicze i „znaczne inwestycje” w stacjonarne usługi rehabilitacyjne.

„Nieproporcjonalne skupienie się na redukcji szkód, co jest ważne dla zarządzania bezpośrednimi czynnikami ryzyka, stworzyło ogromną lukę w usługach zorientowanych na powrót do zdrowia” – powiedziała Ward dla Euronews Health, dodając, że działania na rzecz redukcji szkód „nie rozwiązują podstawowych przyczyn uzależnienia”. Rząd Szkocji zamierza zapewnić 650 łóżek w ośrodkach rehabilitacyjnych do 2026 r., co stanowiłoby wzrost o 50% w stosunku do 2021 r.

Jednak biorąc pod uwagę skalę problemu narkotykowego w Szkocji – i trwający charakter leczenia uzależnień – „to zdecydowanie za mało”, powiedziała Ward. „Skazujemy ludzi na życie w zależności, nie mogąc wyrwać się z tego cyklu, ponieważ po prostu nie ma wystarczającego wsparcia”.

„To nie jest cudowne rozwiązanie”

Marie Jauffret-Roustide, socjolog i pracownik naukowy francuskiego Narodowego Instytutu Zdrowia i Badań Medycznych (Inserm), oceniła pomieszczenia do przyjmowania narkotyków w Paryżu i Strasburgu. Powiedziała Euronews Health, że aby społeczeństwo zaakceptowało posiadanie w pobliżu punktu iniekcji, powinien on znajdować się w obszarze, w którym istnieje już otwarta scena narkotykowa.

Osoby wstrzykujące narkotyki na ulicy nie będą się oddalać od swoich granic, aby dostać się do bezpiecznego pokoju iniekcyjnego, powiedziała. „Niektórzy sąsiedzi myślą, że kiedy pokój iniekcyjny zostanie otwarty, osoby wstrzykujące narkotyki znikną, ale… nadal będą w okolicy”, powiedziała. Większość odwiedzających oceniane przez nią miejsca to starsi mężczyźni, a wielu z nich to osoby bezdomne.

„Musimy znaleźć sposób na poprawę życia osób korzystających z pokoju iniekcyjnego, aby mieć pewność, że ludzie nie będą zbyt głośni, na przykład, ani nie będą mieli epizodów przemocy” w pobliżu. Jauffret-Roustide i inni obrońcy twierdzą, że pokoje iniekcyjne nie są panaceum na kryzys narkotykowy i że powinny być połączone z szerszymi działaniami mającymi na celu wsparcie osób uzależnionych, takimi jak programy mieszkaniowe i dotyczące zdrowia psychicznego.

Programy powinny być również dostosowane do „lokalnej diagnozy”, powiedziała Goosdeel, na przykład poprzez utworzenie placówki, która będzie obsługiwać narkotyki z wyboru w danym rejonie. Tymczasem Ward powiedział, że Szkocja potrzebuje „holistycznego, zrównoważonego podejścia, takiego, które inwestuje nie tylko w utrzymanie ludzi przy życiu, ale także w pomoc im w odbudowie ich życia”.

Gdzie indziej w Europie niektóre miasta zamknęły swoje pokoje do przyjmowania narkotyków po uruchomieniu innych programów mających na celu walkę z uzależnieniem. Na przykład w Holandii inicjatywa mieszkaniowa zmniejszyła potrzebę publicznego miejsca do wstrzykiwania, a w Szwajcarii i Hiszpanii liczba odwiedzających pokoje zmalała wraz ze spadkiem spożycia heroiny, zgodnie z raportem EUDA.

W Glasgow Casey powiedział, że kierownictwo Thistle będzie regularnie spotykać się z lokalnymi mieszkańcami, aby upewnić się, że miejsce do wstrzykiwania nie wpłynie negatywnie na okolicę – i że osoby, które przychodzą do pokoi, otrzymują odpowiednie wsparcie, gdy wychodzą. „To dopiero początek podróży”, powiedział Casey.