Dlaczego warto mówić „osoby w ciąży” oraz używać innych inkluzywnych wyrażeń

Posługiwanie się inkluzywnym językiem pomaga w budowaniu akceptującego społeczeństwa, twierdzą eksperci. Il. Alberto Mier/CNN

Osoby oraz instytucje używające tego neutralnego płciowo języka robią to, ponieważ są świadome, że płeć nie zawsze pokrywa się z tożsamością płciową, tłumaczy psychiatra dr Jack Drescher, były przewodniczący stowarzyszenia Group for Advancement of Psychiatry oraz profesor kliniczny psychiatrii na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. Jest to najprostszy i najbardziej inkluzywny sposób odnoszenia się do każdego, kto niezależnie od swojej tożsamości płciowej ma pewną anatomię lub zdolności biologiczne.

„Powinniśmy lepiej edukować ludzi, zwłaszcza w kwestii tego, że płeć oraz tożsamość płciowa to w zasadzie trochę spektrum… i że nie zawsze są ze sobą tożsame” – mówi Keygan Miller, dyrektor ds. szkoleń publicznych w The Trevor Project, organizacji zajmującej się zapobieganiem samobójstwom i interwencją kryzysową dla młodzieży LGBTQ+.

Oto co eksperci mają do powiedzenia na temat tych zmian językowych i obaw, które wywołują.

Płeć kontra tożsamość płciowa – o co tak właściwie chodzi? 

Płeć danej osoby odnosi się do tego, jak została sklasyfikowana przy narodzinach na podstawie biologicznych wyznaczników męskości lub kobiecości takich jak chromosomy, gonady, hormony oraz genitalia. 

Tożsamość płciowa zaś, zdaniem Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, to konstrukt społeczny, jak i społeczna tożsamość charakteryzowana pewnymi postawami, uczuciami i zachowaniami, które kulturowo kojarzone są z konkretną płcią biologiczną.

W Stanach Zjednoczonych żyje co najmniej 1,6 miliona dorosłych oraz młodzieży w wieku od 13. do 17. roku życia, którzy identyfikują się jako osoby transpłciowe, co stanowi 0,6% wszystkich mieszkańców powyżej 13. roku życia, jak podaje Instytut Williamsa Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles, zajmujący się badaniami nad legislaturą i polityką publiczną związaną z orientacją seksualną oraz identyfikacją płciową. 

Według Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego tożsamość płciowa to ten aspekt płci, który opisuje psychologiczne odczuwanie płciowości, które może, ale nie musi, być zgodne z kategorią nadaną przy urodzeniu. Osoby, których tożsamość płciowa jest zgodna z tym, co kulturowo powiązane jest z płcią, którą nadano im przy urodzeniu, nazywa się cispłciowymi, podczas gdy osoby, których tożsamość nie jest z tym zgodna, mogą być transpłciowe albo niebinarne (oznaczające kogoś, kto nie identyfikuje się w całości z żadną z tradycyjnych płci binarnych).

Trudno stwierdzić, kiedy dokładnie rozpoczęły się te odchodzące od koncentrowania się wyłącznie na osobach cispłciowych zmiany językowe, wiemy jednak, że zdecydowanie nasiliły się one w ciągu ostatnich dwóch dekad, a zwłaszcza w ciągu ostatnich pięciu lat, mówią Miller oraz dr Dennis Baron, emerytowany profesor języka angielskiego i językoznawstwa na Uniwersytecie Illinois w Urbana-Champaign.

„Nasze rozumienie płci ewoluowało, rozwinęło się też nasze rozumienie potrzeby inkluzywności, więc naturalnie spotykamy się z coraz częstszym stosowaniem tych terminów” – dodaje Miller.

Inkluzywność płciowa – dlaczego ważna jest także w gabinecie lekarskim 

Poza akcentowaniem różnicy między tożsamością płciową i płcią, używanie fraz takich jak „osoby w ciąży” uwzględnia również osoby interpłciowe (takie, których anatomia reprodukcyjna lub geny nie pasują do binarnego podziału mężczyzna-kobieta, co często jest odkrywane zaraz po urodzeniu), jak i osoby różnorodne płciowo, afirmujące swoją tożsamość na wiele różnorodnych sposobów, kontynuuje Miller. 

Niektórzy ludzie myślą pewnie, że transpłciowi mężczyźni nie mogą zajść w ciążę, zakładając, że wszyscy przeszli chirurgiczne zabiegi korekty płci, które usunęłyby, dodały lub zmieniły wygląd niektórych cech płciowych, takich jak pochwa lub piersi. Jednakże każda osoba transpłciowa czy niebinarna różni się pod względem tego, jakich zabiegów chce dokonać, jeśli w ogóle jakichś, mówi Miller. Więc transpłciowy mężczyzna, który nie poddał się jeszcze tym zabiegom, nadal może zajść w ciążę. Czasami zdarza się to nawet gdy taki mężczyzna przyjmuje testosteron. 

W kontekście opieki zdrowotnej „nie chodzi tylko o bycie inkluzywnym czy uprzejmym, chodzi o medyczną precyzję”, mówi Baron. 

Dotyczy to różnych scenariuszy medycznych, w tym czegoś tak prostego jak przepisywanie antybiotyków, które mogą zmniejszać skuteczność antykoncepcji. Jeśli ktoś, kto został przypisany do płci żeńskiej przy urodzeniu, ale wygląda jak mężczyzna, przyjmuje antykoncepcję i hormony, to przepisanie mu antybiotyków, ponieważ lekarz założył, że pacjent ma penisa na podstawie jego wyglądu i tożsamości, może skończyć się niechcianą ciążą.

Opisywanie ludzi za pomocą ich anatomii czy funkcji biologicznych pozwala specjalistom medycznym „być bardziej inkluzywnymi, ale także mieć na uwadze wpływ kliniczny tych różnych czynników”, dodaje Miller. 

Oprócz Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychologicznego, kilka innych stowarzyszeń medycznych uznało różnicę między płcią a tożsamością płciową i popiera stosowanie neutralnych płciowo terminów – w tym Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne, Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatryczne i Narodowe Instytuty Zdrowia.

„Zakłada się, że takie praktyki sprawiają, że pacjent czuje, że jest dostrzegany, że zwraca się na niego odpowiednią uwagę” – powiedział Baron, autor książki „What's Your Pronoun? Beyond He and She”.

Istnienie tej otwartości u specjalistów medycznych często może decydować o tym, czy osoby różnorodne płciowo w ogóle zgłoszą się do nich po pomoc, mówi Drescher.

Czy osoby cispłciowe są spychane na margines?

Częstą krytyką inkluzywnego języka jest to, że „wymazuje kobiety”. Istnieją jednak także współrzędne eufemizmy dla genitaliów lub funkcji biologicznych osób sklasyfikowanych po urodzeniu jako mężczyźni – po prostu zwroty takie jak „osoby w ciąży” lub „osoby z macicą” zostały uwidocznione w dyskursie publicznym ze względu na ciągłe dyskusje polityczne na temat praw reprodukcyjnych, twierdzą eksperci. 

Biorąc pod uwagę fakt, że „jest tak wiele cispłciowych kobiet i mężczyzn i że w rzeczywistości to oni stanowią zdecydowaną większość, język na pewno ich nie wymaże” – powiedział Drescher.

Eksperci ci nie twierdzą również, że problemy, z którymi borykają się pewne grupy ludzi, są nieistotne – ich zdaniem bardziej inkluzywny język to po prostu sposób na uwzględnienie tych ludzi, którzy wcześniej byli pomijani.

„Nie możemy po prostu machnąć na to ręką i powiedzieć: ‘Och, to są wymyślone terminy, więc są niepotrzebne’ – powiedział Baron. „Cały język jest wymyślony, a wymyślono go, ponieważ mamy potrzebę komunikowania różnych rzeczy.”

I wbrew temu, co niektórym się wydaje, komentarze takie jak „tylko kobiety mogą zajść w ciążę” wykluczają nie tylko osoby interpłciowe lub osoby ze społeczności LGBTQ+, zaznacza Miller. A to dlatego, że takie stwierdzenia mogą również przekazywać, że cispłciowa kobieta, która z jakichś powodów nie może zajść w ciążę, nie jest już w pełni kobietą.

Może się wydawać, że w tej dyskusji o inkluzywnym języku chodzi tylko o coś tak trywialnego jak słowa, ale badania wykazały, że społeczna akceptacja może być kluczowa w ratowaniu życia osobom transpłciowym oraz niebinarnym, zarówno z powodów medycznych jak i psychologicznych, mówi Miller.

Baron dodaje też: „Mówienie o pewnych sprawach na głos jest ważne, ponieważ pozwala ludziom czuć się uwzględnionymi, pozwala im czuć, że ‘tak, istnieją, są tutaj i mogą samych siebie opisać’. Sprawia też, że inni ludzie wiedzą jak mówić do nich i o nich oraz jak z nimi rozmawiać, co wcześniej było trudne albo nawet niemożliwe.”