Jak rasizm wpływa na zdrowie

Brak prywatności, brak zatrudnienia i doświadczanie dyskryminacji – w schroniskach dla uchodźców szczególnie cierpi zdrowie psychiczne. Zdjęcie: Jens Büttner/dpa/picture alliance

Meryan Schouler-Ocak zna te spojrzenia doskonale. ,,Ostatnio w pociągu siedziałam naprzeciwko dwóch starszych pań, które cały czas mnie oceniały od stóp do głów.” Na początku Schouler-Ocak myślała, że ma gdzieś plamę, otwarty guzik czy coś w tym stylu. Jednak nie było nic takiego. Ona po prostu ma ciemne włosy i jest tureckiego pochodzenia.

Schouler-Ocak nazywa takie formy rasistowskiej dyskryminacji ,,mikro agresjami”. ,,Wiele osób z migracyjnym dowodem, ciemną skórą lub włosami doświadcza ich prawie codziennie”, mówi profesor psychiatrii międzykulturowej, specjalista psychiatra, psychoterapeuta i neurolog z Uniwersyteckiej Kliniki Charite w Szpitalu św. Jadwigi w Berlinie.

Pogardliwe spojrzenia, głupie uwagi czy zaczepki – tego rodzaju rasistowskie dyskryminacje mogą się kumulować i prowadzić do chorób. ,,To może prowadzić aż do zespołu stresu pourazowego i innych zaburzeń psychicznych”, mówi Schouler-Ocak.

Depresje i zaburzenia lękowe z powodu rasizmu

Tak jak każda forma dyskryminacji – czy to seksizm czy antysemityzm – rasizm ma na celu skrzywdzenie. W przypadku rasizmu ludziom przypisuje się niższą wartość i wyklucza ich ze społeczeństwa ze względu na ich pochodzenie, kolor skóry czy inne ogólne przypisywane cechy.

Osoby dotknięte tym doświadczają nie tylko w międzyludzkich relacjach poprzez pogardliwe lub agresywne zachowania innych. Tzw. strukturalny i zinstytucjonalizowany rasizm naraża ludzi na nierówności na przykład podczas poszukiwania mieszkania cz na rynku pracy. Ci, którzy mają ciemną skórę, noszą chustę lub mają obco brzmiące imię, są bardziej narażeni na trudności - mówi Schouler-Ocak.

Stałe doświadczanie krzywd pozostawia trwałe skutki dla dotkniętych osób: ,,Rasistowska dyskryminacja ma znaczący wpływ na zdrowie”, mówi Meryam Schouler-Ocak. Osoby, które doświadczają tego rodzaju dyskryminacji, cierpią na zaburzenia psychiczne dwa razy częściej niż ludzie bez takich doświadczeń.

Zaburzenia lękowe, depresje, zespół stresu pourazowego, uzależnienia czy psychozy – ryzyko wystąpienia tych chorób wzrasta. To dlatego, że rasistowskie dyskryminacje wpływają ma aktywność mózgu - mówi Schouler-Ocak. ,,Następuje deregulacja w określonych obszarach mózgu, podobnie jak w przypadku chorób psychicznych.”

Wysokie ryzyko zdrowotne w schroniskach

Osoby, które na przykład po ucieczce z rodzinnego kraju trafiają do schronisk, narażone są na szczególnie duże ryzyko, twierdzi psychiatra, zajmujący się m. in. badaniami nad opieką interkulturową w zakresie migracji.

Do traumy związanej z ucieczką i rozstaniem się z przyjaciółmi i rodziną dochodzą dodatkowe czynniki stresogenne: brak zatrudnienia, brak prywatności i doświadczanie dyskryminacji. ,,Takie doświadczenia, które następują po ucieczce, mają kumulatywny efekt”, mówi Schouler-Ocak. Im więcej, tym gorzej.

Psychiatra uważa, że częstotliwość i rozmiary chorób psychicznych są generalnie niedoceniane. W przypadku osób uchodzących, problem jest jeszcze większy.

Przy tym zaburzenie psychiczne rzadko występuje samoistnie. Stres związany z doświadczaniem dyskryminacji ze względu na rasizm może prowadzić także do problemów fizycznych: nadciśnienie i nadwaga są częstymi objawami, mówi Schouler-Ocak. Cukrzyca i choroby sercowo-naczyniowe mogą być konsekwencjami. ,,Kobiety w ciąży mają większe ryzyko przedwczesnych porodów, a dzieci niskiej masy przy narodzinach”, mówi psychiatra o dodatkowych skutkach rasistowskiej dyskryminacji.

Wyższa śmiertelność z powodu dyskryminacji

Wszystko to prowadzi do zwiększonej śmiertelności wśród dotkniętych, jak opisuje również aktualne badanie w czasopiśmie ,,Lancet Psychiatry”. Badacze zbadali, w jaki sposób rasizm wpływa na zdrowie psychiczne czarnych ludzi w Stanach Zjednoczonych.

Chociaż dane są jeszcze dość skąpe, istnieją również wskazówki, że rasistowska dyskryminacja szkodzi nie tylko zdrowiu bezpośrednio dotkniętych, ale również może wpływać na zdrowie ich dzieci i wnuków. Epigenetyka zajmuje się tym wpływem czynników środowiskowych na aktywność genów.

,,Rasizm i rasistowskie struktury są wynikiem procesów historycznych i dlatego ściśle związane z funkcjonowaniem społeczeństw”, mówi Schouler-Ocak. W organizacji praw człowieka Amnesty Internacional czytamy: ,,Zamierzone czy nie - większość białych ludzi działa na co dzień w sposób rasistowski.” Dlatego ważne jest, aby być świadomym różnych form rasizmu, aby móc dostosować zachowanie i język odpowiednio.