Jak wychować dzieci które są wytrwałe?

Zdjęcie: Tara Moore, Getty Images

Główne wnioski

• Kiedy dzieci wiedzą, że coś będzie trudne do osiągnięcia, postarają się bardziej, gdy zobaczą jak dorosły odniesie sukces, dzięki swojej ciężkiej pracy.
• Dzieci są bardziej wytrwałe, gdy dorośli praktykują to, co głoszą.
• Aby wychować wytrwałe dzieci, musimy pozwolić im robić rzeczy po swojemu, nawet jeśli oglądanie ich poczynań jest bolesne.

Poranne szykowanie dzieci do szkoły i wychodzenie z domu zawsze jest chaotyczne. Można by pomyśleć, że skoro robimy tę samą rutynę codziennie, nie będziesz musiała przypominać im o założeniu skarpetek, umyciu zębów i zjedzeniu śniadania. Jednak każdego dnia musisz to robić.

Najbardziej frustrujące jest to, gdy musisz z nimi wyjść z domu. Nigdy nie widziałam, by dzieci poruszały się tak wolno, jak wtedy, gdy muszę z nimi dojść gdzieś na czas. Z powodu tego porannego chaosu nie kupiłam im butów ze sznurówkami do wiązania, które dodałyby kolejne kilka minut do naszego dnia. Kiedy w końcu przełamałam się i kupiłam im trampki ze sznurowadłami, często przerywałam ich wysiłki, by samodzielnie zawiązać im buty i po prostu robiłam to za nie, byśmy mogli szybciej ruszyć w drogę.

Na dłuższą metę nie wyszło mi to na dobre. Skończyło się na dwójce dzieci, które odmawiały zawiązania własnych butów.

Jestem pewna, że wszyscy byliśmy w sytuacji, w której obserwujemy nasze dzieci próbujące coś zrobić, a my po prostu jesteśmy sfrustrowani i robimy to za nie. Prawdę mówiąc, robię to cały czas. Badania sugerują jednak, że takie zachowanie może sprawiać, że nasze dzieci łatwo dają za wygraną. Na przykład w jednym z badań rodzice i dzieci wykonywali zadanie logiczne, a następnie rodzice oceniali, jak wytrwałe były ich dzieci. Dzieci, których rodzice mieli tendencję do wyręczania ich w układaniu puzzli, zostały ocenione jako mniej wytrwałe (Leonard i in., 2021).

W kolejnym badaniu ci sami naukowcy odkryli, że ingerowanie w zadania dzieci i wykonywanie ich za nie zmniejsza również wytrwałość dzieci w wykonywaniu innych, niezwiązanych z nimi działań. W tym badaniu, dzieciom w wieku od 4 do 5 lat ponownie przedstawiono naprawdę trudne łamigłówki. Ale tym razem, w przypadku niektórych dzieci, osoba prowadząca eksperyment wkroczyła, aby pomóc w rozwiązaniu zagadek, zadając pytania i udzielając wskazówek, ale nie wykonując zagadek za dzieci ani nawet nie dotykając żadnego z elementów. W przypadku innych dzieci, zamiast pomóc, eksperymentator po prostu wyręczył je, mówiąc „To jest trudne, dlaczego po prostu nie zrobię tego za ciebie?”.

Po ułożeniu puzzli dzieci otrzymały drewniane pudełko z zabawką. Pudełko to było zaklejone i niemożliwe do otworzenia, o czym dzieci nie wiedziały, ale eksperymentator rzucił im wyzwanie, aby mimo to spróbowały wyciągnąć zabawkę.

Dzieci, którym eksperymentator ułożył puzzle, wcześniej poddały się przy otwieraniu drewnianego pudełka niż dzieci, którym eksperymentator pomógł przy układaniu puzzli (Leonard i in., 2021). Sugeruje to, że zrobienie czegoś za dziecko nie tylko sprawi, że zrezygnuje ono z wykonania danego zadania, ale także sprawi, że będzie mniej wytrwałe przy zupełnie innych zadaniach, w które ingerowałaś!

Tak więc ingerencja sprawia, że dziecko szybciej daje za wygraną. Ale jak sprawić, by dziecko było bardziej wytrwałe?

Badania sugerują, że obserwowanie przez dzieci, jak wkładasz wysiłek, może pomóc. W badaniu przeprowadzonym przez tę samą grupę badawczą, dzieci w wieku przedszkolnym otrzymały to samo niemożliwe do otworzenia pudełko użyte w poprzednim badaniu i obserwowały, jak eksperymentator (1) otwiera je bez wysiłku, (2) otwiera je z dużym wysiłkiem, (3) poddaje się bez wysiłku, (4) lub poddaje się po dużym wysiłku.

Dzieci starały się otworzyć je dłużej, gdy dorosły bardzo się starał i odniósł sukces. Najrzadziej postarały się przy wykonywaniu zadania, gdy dorosły poniósł porażkę, niezależnie od tego, czy pokazał wysiłek, czy nie (Leonard i in., 2020). Dalsze badania pokazują, że dotyczy to nawet niemowląt (Leonard i in., 2017). Podsumowując, badanie to pokazuje, że kiedy dzieci wiedzą, że coś będzie trudne do wykonania, wytrwają częściej, gdy widzą, że dorosły bardzo się stara i odnosi sukces. Ale kiedy widzą, że dorośli ponoszą porażkę bez starania się, w ogóle nie próbują wykonać zadania.

Badania pokazują również, że dzieci są bardziej wytrwałe, gdy dorośli praktykują to, co głoszą. Innymi słowy, gdy dorośli mówią coś w stylu: „Wiesz, co najlepiej zrobić, gdy coś jest trudne do zrobienia? Starać się jak najlepiej i nie poddawać się”. W badaniu uzupełniającym, w którym dzieci słyszały, jak dorośli mówią o znaczeniu wytrwałości, a następnie odnieśli sukces w zadaniu z pudełkiem, dzieci wytrwały najczęściej (Leonard i in., 2020).

Morał z tej historii jest taki, że jeśli chcesz wychować dzieci, które wykonują czynności samodzielnie, najpierw musisz pozwolić im robić rzeczy po swojemu, nawet jeśli oglądanie tego jest bolesne. Nie pozwalając moim dzieciom samodzielnie wiązać butów, dałam im do zrozumienia, że nie potrafią (i nie powinny) robić tego samodzielnie, więc przestały próbować. Co więcej, mogłam też dać im do zrozumienia, że nie sądzę, by były w stanie zrobić cokolwiek samodzielnie, przez co łatwiej poddawały się przy innych zadaniach, zwłaszcza jeśli myślały, że wtargnę i zrobię to za nie.

Oprócz pozwalania im na samodzielne wykonywanie zadań, ważne jest również pokazywanie wytrwałości. Gdy dzieci widzą, że wytrwale dążysz do celu i odnosisz sukcesy lub mówisz o tym, jak ważne jest niepoddawanie się, pójdą w twoje ślady, nawet jeśli zajmie im to wieczność.

Źródła wspomniane w artykule:

J. A. Leonard, A. Garcia, L. E. Schulz, How adults’ actions, outcomes, and testimony affect preschoolers’ persistence, „Child Development”, 2020, nr 91(4), s. 1254–1271.

J. A. Leonard, D. N. Martinez, S. C. Dashineau, A. T. Park, A. P Mackey, Children persist less when adults take over, „Child Development”, 2021, nr 92(4), s. 1325–1336.

J. A. Leonard, Y. Lee, & L. E. Schulz, Infants make more attempts to achieve a goal when they see adults persist, „Science”, 2017, nr 357(6357), s. 1290–1294.