Lalki Daruma są jedną z najpopularniejszych pamiątek w Japonii. Skąd się one wzięły?

Źródło grafiki: Wikimedia Commons

Kultowe japońskie lalki mają od kilku centymetrów do kilku metrów wysokości i są ich tysiące w 1 300-letniej świątyni, położonej w odległości około godziny drogi od centrum Osaki w Parku Narodowym Minoh.

Według świątyni, Katsuo-ji stała się znana jako „świątynia Daruma” około 100 lat temu, mniej więcej w tym samym czasie, gdy obiekt zaczął sprzedawać lalki — talizman szczęścia w Japonii oraz symbol determinacji i ambicji, które stały się również jedną z najbardziej rozpoznawalnych i popularnych pamiątek w kraju.

Katsuo-ji od ponad tysiąca lat kojarzy się z sukcesem i zwycięstwem, a wielu cesarzy i szogunów odwiedzało świątynię w celu uzyskania błogosławieństwa. Dziś jest ona odwiedzana przez mieszkańców przed egzaminami lub ważnymi spotkaniami biznesowymi.

Marco Fasano, włoski przewodnik mieszkający w Japonii i założyciel Tanuki Stories, odwiedził Katsuo-ji kilka razy — wliczając w to wizytę mającą przynieść szczęście przed przystąpieniem do testu znajomości języka japońskiego.

„Istnieje cały proces, który należy wykonać, gdy kupujesz Darumę”, wyjaśnia Fasano, który po raz pierwszy odkrył świątynię podczas poszukiwania miejsc na trasy swoich wycieczek. „Musisz pomyśleć o czymś, co chcesz osiągnąć, napisać na nim życzenie, pomalować jedno oko, oczyścić Darumę kadzidłem, a następnie zabrać ją ze sobą”.

W przeciwieństwie do innych talizmanów szczęścia lub rytuałów, lalki Daruma nie polegają jedynie na wypowiedzeniu życzenia i nadziei na jego spełnienie, mówi Fasano.

„Za każdym razem, gdy spojrzysz na swoją Darumę, musisz przypomnieć sobie to życzenie i zadać sobie pytanie: »Co zrobię dzisiaj, aby osiągnąć ten cel?«. To przypomina ci, że musisz nad tym pracować”.

Drugie oko jest uzupełniane dopiero po osiągnięciu celu — w tym momencie lalka Daruma może zostać zwrócona do świątyni.

„Kiedy odwiedzasz to miejsce i widzisz, że wszystkim innym spełniło się życzenie, jest to dowód na to, że ty również możesz coś zrobić w kierunku spełnienia swojego życzenia” - mówi Fasano.

„Symbol wytrwałości”

Okrągłe i czerwone lalki z ponurym wyrazem twarzy przedstawiają Bodhidharmę (lub po japońsku „Daruma”), mnicha z V wieku, stwórcy buddyzmu zen.
Zwolennicy wierzą, że mnich medytował tak długo, że stracił kończyny, co ilustruje zaokrąglony kształt lalki, która jest obciążona u podstawy, dzięki czemu po upadku zawsze się podniesie.
„Stał się symbolem wytrwałości” - mówi Fasano. „Według buddyzmu zen, odpowiedzi są już w tobie. Nie jest to coś, co przychodzi nagle niczym prezent, ale coś, nad czym trzeba gorliwie pracować i co trzeba w sobie odnaleźć”.
W innej legendzie mówi się, że mnich odciął sobie powieki, aby uniknąć zaśnięcia podczas medytacji, co jest jednym z wyjaśnień szeroko otwartych oczu lalki.

Darumy są bogate w pomyślne elementy, od szczęśliwego czerwonego koloru po gęste brwi i brodę, które reprezentują żurawie i żółwie, dwa zwierzęta kojarzone ze szczęściem i długowiecznością w Japonii.

Katsuo-ji nie jest jedyną „świątynią Daruma” w Japonii. W pobliskim Kioto świątynia Hōrin-ji „Darumadera” szczyci się kolekcją około 8 000 darum, gdzie wiele z nich znajduje się w specjalnie zbudowanej hali ufundowanej przez wiernych świątyni.
Podczas gdy lalki można znaleźć w całej Japonii, około 80% lalek Daruma jest produkowanych w Takasaki, mieście w prefekturze Gunma w regionie Kanto, gdzie tradycyjny papier-mache można prześledzić około 200 lat wstecz. Świątynia Shorinzan Daruma-ji twierdzi, że zaczęła sprzedawać lalki około 220 lat temu i organizuje coroczny „Daruma Market”. Według świątyni zwiedzający zaczęli umieszczać lalki wokół terenu około 100 lat temu.

Katsuo-ji oferuje odwiedzającym dwa różne rodzaje Darumy: Kachi-Daruma, klasyczną lalkę znaną jako „zwycięska Daruma”, która służy do wyznaczania określonego celu; lub Daruma-Mikuji, znaną jako „Daruma wróżbiarska”, którą można znaleźć tylko w Katsuo-ji.

Zamiast rysować oczy na wróżącej Darumie, odwiedzający zadają pytanie przed wybraniem lalki. Podobnie jak ciasteczko z wróżbą, każde Daruma-Mijuki zawiera maleńki zwój z unikalną pisemną poradą, która ma poprowadzić cię do celu.

„Wielu odwiedzających robi zdjęcia i nagrywa filmy przedstawiające Daruma-Mikuji swobodnie umieszczane przez czcicieli na terenie świątyni oraz Kachi-Daruma zapisane na półkach z ofiarami” - mówi Yusuke Yamada, rzecznik świątyni Katsuo-ji, dodając, że dla wielu odwiedzających świątynia jest doświadczeniem „jedynym w swoim rodzaju”.

W 2024 r. Japonię odwiedziło rekordowe 36,8 mln zagranicznych turystów, co stanowi 15% wzrost w porównaniu z poziomem sprzed pandemii.

Podczas gdy Osaka jest drugą najpopularniejszą prefekturą pod względem noclegów, Katsuo-ji rzadko znajduje się w planie podróży: świątynia przyjmuje od 800 tysięcy do 1 miliona odwiedzających rocznie, z których około 70-80% pochodzi z zagranicy, mówi Yamada. (Dla porównania, świątynia Asakusa Senso-Ji w Tokio przyciąga 30 milionów wiernych rocznie).

„Japońscy goście przyjeżdżają zwykle na jesienne liście i podczas Nowego Roku, z kolei goście z zagranicy przyjeżdżają przez cały rok” - dodaje Yamada.

Fasano, który mieszka w Osace od 2023 roku, uważa, że miasto jest bardzo niedoceniane. „Ludzie mają tendencję do myślenia, że w Osace nie ma nic do roboty. To miasto, które zasługuje na znacznie więcej uwagi” - mówi, dodając, że turyści często nie mają wystarczająco dużo czasu, aby odwiedzić miejsca takie jak Katsuo-ji, do których dotarcie i zwiedzanie może zająć pół dnia.

Aby przyciągnąć więcej odwiedzających, Katsuo-ji wymyśliło kreatywny sposób na zachęcenie turystów do zaangażowania się w lalki Daruma. W maju ubiegłego roku świątynia wprowadziła „rajd pieczątkowy”: turyści odwiedzają kolejno sześć punktów odprawy na terenie świątyni, zbierając pieczątki w celu ułożenia jednego obrazu.

„Rajd pieczątkowy”, podobnie jak Darumas, odzwierciedla proces osiągania celu: tworzenie przemyślanego planu i robienie go krok po kroku, mówi Fasano. Ma on nadzieję, że świątynia zyska większe uznanie i zainspiruje więcej odwiedzających do odkrywania regionu.

„Jeśli chcesz nabyć Darumę, zamiast kupować ją w przypadkowym sklepie, kupując ją w Katsuo-ji da to poczucie większej mocy”, dodaje.