Media społecznościowe pomagają młodym, a jednocześnie ich krzywdzą. Nowy raport pokazuje w jaki sposób

Nowy raport szczegółowo analizuje jakie wady i zalety młodzi ludzie widzą w mediach społecznościowych oraz sposoby, na jakie sobie z nimi radzą. Fot. Cavan Images/Getty Images

Według raportu opublikowanego we wtorek przez Common Sense Media i Hopelab, laboratorium innowacji społecznych oraz inwestora społecznego mającego na celu wspieranie dobrobytu młodych ludzi, wśród zalet znajdują się takie aspekty jak łatwe nawiązywanie kontaktów społecznych, możliwość wyrażania siebie oraz zdobywania informacji, natomiast wśród wad wymieniane są negatywny wpływ mediów społecznościowych na koncentrację, pewność siebie oraz ogólne samopoczucie. 

„Większość konwersacji czy nagłówków gazet na temat wpływu mediów społecznościowych na zdrowie psychiczne młodzieży koncentruje się wyłącznie na szkodach, przedstawiając młodych ludzi jako biernych konsumentów. Te badania pokazują jednak, że ta kwestia jest o wiele bardziej złożona” – powiedziała Amy Green, kierowniczka badań w Hopelab, w komunikacie prasowym. „Jeśli naprawdę chcemy poprawić samopoczucie młodych ludzi, musimy słuchać, co mówią na temat swoich doświadczeń, abyśmy byli pewni, że nieumyślnie nie odbieramy im dostępu do istotnych korzyści”. 

Według autorów jednym z powodów powstania tych badań jest ogólnokrajowy kryzys zdrowia psychicznego młodzieży, charakteryzujący się postępującą liczbą diagnoz zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia lękowe czy depresja, myśli oraz prób samobójczych, a także przypadków przepisywania młodzieży leków antydepresyjnych. Media społecznościowe konsekwentnie znajdują się w centrum uwagi w dyskusjach na temat tego zjawiska, chociaż problemy ze zdrowiem psychicznym mogą mieć wiele różnych przyczyn. 

W badaniu przeprowadzonym przez NORC – wcześniej National Opinion Research Center – na Uniwersytecie w Chicago wzięło udział 1 274 nastolatków (w wieku od 14 do 17 lat) i młodych dorosłych (w wieku od 18 do 22 lat) zrekrutowanych online między październikiem a listopadem 2023 roku. Zgodnie z komunikatem prasowym, młodzi ludzie „podzielili się uwagami oraz wskazówkami na temat treści ankiety”, uczestniczyli też w grupach fokusowych i wywiadach, aby pomóc zespołowi badawczemu w interpretacji wyników oraz ustaleniu priorytetów w badaniu. Raport jest trzecim w serii śledzącej wpływ mediów społecznościowych na samopoczucie młodzieży. 

Naukowcy odkryli, że częstotliwość występowania objawów depresyjnych wśród młodzieży spadła o około 10% w porównaniu z olbrzymim poziomem z czasów pandemii, jednak nadal pozostaje wysoka i porównywalna z podwyższonymi wynikami z 2018 roku. Niemal połowa młodych ludzi zgłaszała objawy depresji w jakimkolwiek stopniu, a prawie jedna trzecia (28%) stwierdziła, że doświadcza objawów od umiarkowanych do ciężkich.

Ponadto około połowa młodzieży LGBTQ+ zgłaszała umiarkowane lub ciężkie objawy depresji, w porównaniu do około jednej czwartej ich rówieśników nie-LGBTQ+.

Osoby cierpiące na depresję częściej porównywały się do innych i były bardziej podatne na presję społeczną, aby pokazać się w mediach społecznościowych z jak najlepszej strony. Byli jednak również bardziej skłonni do szukania rozwiązań, które poprawiałyby ich samopoczucie, w tym selekcjonowania postów wyświetlanych na ich social mediach, co robili poprzez stosowanie przycisku „niezainteresowany” na zawartości, która im się nie podobała, zgłaszanie nieodpowiednich lub obraźliwych treści oraz blokowanie osób, których kontent im nie odpowiadał. Te same osoby dostosowywały też wyświetlające im się treści w pozytywny sposób, poprzez „lajkowanie” i poświęcanie większej ilości czasu zawartościom, które im się podobały, jako że wiele mediów społecznościowych ma algorytmy, które dostarczają zwiększone ilości konkretnych treści w oparciu o poziom zaangażowania w konkretne tematy.

Było to szczególnie ważne dla młodzieży LGBTQ+, która wraz z czarnoskórymi oraz latynoskimi młodymi ludźmi była bardziej narażona na nękanie i stres w Internecie.

„W grupach fokusowych czarnoskóra młodzież powiedziała nam, że ich doświadczenia z nękaniem w codziennym życiu obniżyły ich tolerancję na podobne zachowania w sferze mediów społecznościowych, przez co byli oni bardziej skłonni zrezygnować z oferowanych przez nie korzyści, aby uniknąć nienawistnych komentarzy” – powiedziała w e-mailu główna badaczka Amanda Lenhart, kierowniczka badań w Common Sense Media.

Te odkrycia tylko potwierdzają to, co wielu badaczy zaobserwowało już zarówno naukowo, jak i anegdotycznie, powiedział dr Mitch Prinstein, dyrektor naukowy American Psychological Association, za pośrednictwem poczty elektronicznej. Prinstein nie był zaangażowany w badanie.

Media społecznościowe a zdrowie psychiczne

Wielu uczestników badania wspominało również o korzyściach, jakie oferują im media społecznościowe. Platformy internetowe stanowiły dla nich miejsce do szukania wsparcia oraz porad; odstresowania; utrzymywania kontaktu z bliskimi oraz osobami, z którymi mogą się utożsamić w kwestiach doświadczeń, zainteresowań lub tożsamości; zdobywania informacji; oraz bycia na bieżąco ze swoimi ulubionymi influenserami i twórcami.

„Kolejnym ważnym odkryciem jest to, jak duże znaczenie media społecznościowe mają dla czarnoskórej młodzieży, dla której często służą jako przestrzeń do nawiązywania relacji, wyrażania kreatywności i znajdowania możliwości zawodowych” – powiedziała Lenhart.

Dr Douglas Gentile, wybitny profesor psychologii na Uniwersytecie Stanowym Iowa, zachęca jednak do „ostrożności w interpretowaniu takiego rodzaju danych (podawanych metodą samooceny)”, jak powiedział za pośrednictwem poczty elektronicznej.

„Wbrew pozorom, ludzie nie są zbyt dobrzy w ocenianiu faktycznego wpływu, jakie korzystanie z mediów ma na nich samych” – dodał Gentile, który nie był zaangażowany w badania. „Nie chodzi mi o to, że ktokolwiek kłamie. Po prostu sami jesteśmy w stanie zauważyć jedynie niewielką część tego, jak media na nas wpływają”.

Prawie jedna czwarta uczestników badania deklarowała, że każdego dnia korzysta z mediów społecznościowych niemal bez przerwy, co stanowi wzrost o 7% w stosunku do wskaźnika stwierdzonego przez autorów w raporcie z 2018 roku. Wielu młodych ludzi zgłaszało, że ma trudności z kontrolowaniem tego, jak często używają social mediów, że odciągają one ich uwagę od innych czynności i że automatycznie sięgają po media społecznościowe, gdy się nudzą. Aby przeciwdziałać tym zachowaniom, oprócz dostosowywania zawartości na swoich tablicach, wiele osób decydowało się na przerwy od używania mediów społecznościowych, aby uniknąć pokus, lub trwale usuwało swoje konta.

„Media społecznościowe mogłyby oferować (więcej) korzyści dla młodych, gdyby zostały zaprojektowane z naciskiem przede wszystkim na ich dobre samopoczucie, a nie na utrzymywanie ich uwagi tak długo, jak to tylko możliwe, aby czerpać jak największe zyski” – powiedział Prinstein.

Podczas lub zaraz po korzystaniu z mediów społecznościowych spróbujcie dokonać emocjonalnej samooceny, radzi Lenhart. „Zadajcie sobie pytanie: Jak się teraz czuję? Czy widziałem coś, co mnie zasmuciło?”

Lenhart dodaje, że zrobienie sobie tymczasowej lub stałej przerwy od treści powodujących największy dyskomfort może być pomocne, zwłaszcza jeśli ktoś już zmaga się z depresją.

Jeśli jesteś rodzicem lub opiekunem zastanawiającym się, jak najlepiej zarządzać korzystaniem z mediów społecznościowych przez nastolatka, jedną z najistotniejszych rzeczy, które możesz zrobić to „utrzymywać otwarte kanały komunikacji” – mówi Lenhart.

Udział rodziców jest ważny, zwłaszcza że niektórzy młodzi dorośli wyrażali żal, że ich rodzice pozwalali im korzystać z mediów społecznościowych w tak młodym wieku. Chcieliby móc cofnąć czas i powiedzieć rodzicom, żeby nie ulegali ich żądaniom, powiedział Prinstein.

Zapytajcie nastolatków w swoim życiu, co im się podoba w tych platformach i jakie rodzaje relacji lub czynności wpływają pozytywnie na ich zdrowie psychiczne, kontynuuje Lenhart. Upewnijcie się, że wiedzą, że mogą na was liczyć i że pomożecie im, jeśli media społecznościowe ich przygnębiają lub przeszkadzają im w innych obowiązkach.

Szanujcie jednak „to, że każda młoda osoba jest ekspertem w zakresie własnych doświadczeń” – zaznacza Lenhart. „Młodzi ludzie także potrafią być cennymi nauczycielami”.