Niepokój pierwszego dnia wakacji: opuszczenie sieci społecznościowych, ustawienie "mailowej zwrotki" i nauka o tym, jak uspokoić umysł

Luis jest dyrektorem ds. marketingu w firmie technologicznej. Jego praca jest wymagająca, a dni wypełnione są spotkaniami i terminami do dotrzymania.  Luis w dużej mierze wiąże swoją samoocenę i wartość osobistą ze swoją wydajnością w pracy. Choć kocha swoją pracę, tęskni też za wakacjami. Mimo to, kiedy nadchodzi ich czas, odczuwa niepokój. Podczas pierwszych kilku dni urlopi czuje się niespokojny i rozdrażniony. Chociaż fizycznie jest z dala od pracy, mentalnie wciąż jest tam, kompulsywnie sprawdzając pocztę elektroniczną. Brak planu dnia jest dla niego niepokojący i ma trudności ze zrelaksowaniem się. Czuje się winny, że „nie robi nic produktywnego”, a to wywołuje u niego stres. Jego przykład przytacza Isabel Aranda, psycholożka i Chief Content Officer w TherapyChat: Luis jest wysoce zaangażowanym i oddanym pracownikiem walczącym z syndromem czasu wolnego: „Jego umysł jest tak przyzwyczajony do ciągłej pracy, że ma trudności z przestawieniem na czas wolny i brakiem określonego rozkładu dnia, które wiążą się z wakacjami. Chociaż pragnie odpoczynku, jego własny umysł przeszkadza mu w pełnym korzystaniu z urlopu”- wyjaśnia psycholożka.

„Po pierwsze należy zaznaczyć, że nie jest to problem psychiczny, ale zjawisko związane z przystosowaniem do zmiany rytmu życia. To tak zwany syndrom czasu wolnego i występuje, gdy mamy do czynienia z nagłą zmianą codziennej rutyny. Kiedy pracujemy, nasze ciało i umysł przyzwyczajają się do stałego poziomu stresu i aktywności. Kiedy nadchodzą wakacje, poziom ten zostaje zachwiany, co może wywoływać niepokój. Z psychologicznego punktu widzenia dzieje się tak, ponieważ umysł ludzki szuka przewidywalności i uporządkowania; nagła zmiana może powodować niepewność, a w konsekwencji niepokój. Ponadto niektórzy ludzie mogą czuć się winni, że nie pracują, gdyż ich poczucie własnej wartości jest powiązane z produktywnością. Podsumowując, początkowy niepokój podczas wakacji jest naturalną reakcją na zmianę codziennej rutyny. Z czasem większość ludzi dostosowuje się do nowego rytmu dnia, a objawy lękowe słabną.”

Objawy „syndromu czasu wolnego” mogą się różnić w zależności od osoby, ale jak objaśnia ekspertka, zwykle obejmują one niepokój, trudności z rozluźnieniem, drażliwość, bezsenność, a nawet uczucie pustki lub braku celu. „Możesz złapać się na kompulsywnym sprawdzaniu swojej skrzynki służbowej lub zamartwianiu się o niedokończone zadania” - mówi Isabel Aranda.

„Nie znam wielu typów osobowości, które potrafią zostawić laptopa w domu, i które nie pakują swoich zmartwień do torby plażowej” - zgadza się Alejandra Nuño, socjolożka i ekspertka od rozwoju biznesu oraz konsultantka ds. zrównoważonego rozwoju, zdrowia i zadowolenia w zakładach pracy. „Przychodzi mi do głowy wiele profili osób, które mają trudności z odcięciem się od myśli o logistyce, opiece zdrowotnej, zwłaszcza jeśli chodzi o osoby samozatrudnione. To osoby, które nie mogą pozwolić sobie na to pozwolić, ponieważ czas wolny jest dla nich dobrem luksusowym. Stąd też kumulujące się wyczerpanie będące przyczyną dolegliwości, która jednak stopniowo przechodzi. Nie ma wątpliwości, że pracujemy w szybkim tempie”- rozważa. W systemie, w którym ważna jest ilość, a nie jakość, oraz w kontekście społecznym, pracowniczym, gospodarczym oraz w systemie wartości, tak wymagającym, jak i zmiennym: „Radzenie sobie z tym nagromadzeniem niepewności jest oczywiście wyczerpujące. Taki poziom stresu powoduje stan ciągłej czujności, skumulowanego napięcia i stanowi poważne ryzyko dla zdrowia fizycznego i psychicznego” - dodaje. „Jeśli te stymulanty nagle przestaną na nas oddziaływać, ciało może nie wiedzieć, jak prawidłowo zinterpretować taką sytuację. To sprawia, że jesteśmy zdezorientowani, zagubieni wobec nagłego zwolnienia tempa, czujemy się wewnętrznie rozdarci, z czym trudno się pogodzić”. Pierwszą sytuacją, którą wymienia jako możliwy zapalnik, jest wyczerpanie z powodu braku spójności w systemie pomiarowym naszego modelu produkcyjnego.

Psycholodzy są zgodni co do tego, że istnieją czynniki zwiększające szanse na wystąpienie tego rodzaju niepokoju, a które działają jak katalizator: od wspomnianej zmiany w codziennej rutynie (funkcjonujemy lepiej w przewidywalnych warunkach, a nagła zmiana może wywołać u nas poczucie dezorientacji), aż do braku stałego planu dnia czy celu, a także samego odcięcia się od pracy (w szczególności osoby, które silnie identyfikują się ze swoją pracą mogą mieć wrażenie, że coś ich omija, lub że nie są produktywne), a także mało realistyczne oczekiwania (“jeżeli ktoś oczekuje wakacji idealnych i całkowicie relaksujących, jakakolwiek przeciwność losu czy stres może spowodować niepokój”- przestrzega Isabel Aranda). To normalne, że potrzeba trochę czasu na dostosowanie się do trybu wakacji, a po tym czasie niektóre ze wspomnianych wyzwalaczy lęku ulegają złagodzeniu.

Jeśli masz taką możliwość, planuj swoje urlopy z wyprzedzeniem

Zmniejszenie początkowego niepokoju związanego z wakacjami jest jak najbardziej możliwe i istnieją strategie mogące w tym pomóc. Isabel Aranda zaleca, w miarę możliwości, stopniowe przechodzenie na urlop. „Zamiast przeskakiwać z pełnego tygodnia pracy do pełnego wypoczynku, najlepiej jest stopniowo zmniejszać obciążenie pracą”. A przede wszystkim nie zapomnieć o ustawieniu „out of office” na skrzynce mailowej, aby uniknąć niepotrzebnych telefonów i wiadomości, które mogą przeszkodzić w odcięciu się od pracy.

Zorganizuj swój czas

„Ustal codzienną rutynę: nawet jeśli jesteś na wakacjach, posiadanie określonej struktury może być pomocne. Chodzi o proste czynności, jak wstawanie i chodzenie spać codziennie o tej samej porze lub zaplanowanie relaksującej aktywności na każdy dzień”- radzi psycholożka.

Medytacja, "mindfulness"... i ćwiczenia fizyczne

„Obie techniki mogą być przydatne w radzeniu sobie z niepokojem” - zapewnia Isabel Aranda. „Postaraj się poświęcić kilka minut dziennie, by skupić się na chwili obecnej i uwolnić się od zmartwień i napięć”. Ponadto zaleca ćwiczenia fizyczne: „to świetny sposób na złagodzenie lęku. Niezależnie od tego, czy jest to spacer na łonie natury, czy zajęcia jogi, ruch może być niezwykle korzystny”.

Warto się ponudzić - chociaż przez chwilę

„W obliczu nudy, stresu czy z braku bodźców, uciekamy się do ekranów” - powiedziała w rozmowie z  El País  psychiatra Marian Rojas, autorka bestsellera Jak Przyciągać Dobre Rzeczy. „Nuda wcale nie jest zła: jest źródłem kreatywności i ciekawości. A jeśli nie jesteśmy w stanie poradzić sobie ze stresem i lękiem, mamy zerową tolerancję dla frustracji”. Urządzenia elektroniczne mogą odgrywać ważną rolę w utrzymywaniu się uczucia niepokoju i negatywnie wpływać na naszą zdolność do radzenia sobie z nim.  

To zaś prowadzi nas do kolejnej kwestii.

Odpuszczanie mediów społecznościowych

„Sieci społecznościowe nie są rozwiązaniem: przeżywanie lata przez filtry innych ludzi nie jest dla nas dobre” - mówi psychiatra. W rzeczywistości odstawienie mediów społecznościowych może przynieść nam więcej spokoju podczas wakacji. Niedawno uniwersytety w Nowym Jorku i Stanford przeprowadziły badanie z udziałem 2844 użytkowników: połowa z nich nie mogła korzystać z Facebooka przez 30 dni; druga połowa korzystała z platformy, kiedy tylko chciała. Wyniki badania były pouczające: w pierwszej grupie złagodzone zostały objawy depresji i lęku oraz polepszyło się ogólne samopoczucie. Główną różnicą, na którą zwrócili uwagę naukowcy, był czas, jaki zyskali użytkownicy, którzy porzucili Facebooka na miesiąc: średnio godzinę dziennie, którą spędzali z przyjaciółmi i rodziną i którą wykorzystywali w zdrowszy sposób, co mogło mieć wpływ na ich nastrój. Interesującym jest fakt, że z reguły użytkownicy, którzy zrezygnowali z Facebooka, nie przenieśli swojej uwagi na inne sieci społecznościowe; w rzeczywistości spędzali mniej czasu na przeglądaniu Internetu.

Alejandra Nuño zwraca uwagę na ciekawy punkt widzenia: przeżywanie wakacji poprzez to, jak staramy się zaprezentować w mediach społecznościowych, jest wyczerpujące. „Pomiędzy wyżej wymienionymi, umieściłabym naszą własną koncepcję odpoczynku. Kwestionowałabym sens czasu wolnego, w powyższym rozumieniu (…) Wydaje mi się niepoważne poddawanie się kolejnej warstwie stresu, gdzie przez czas wolny lub wakacje rozumie się pokazywanie i oglądanie wiecznie młodych ciał, idealnych na reelsy (rolki) hedonistycznych wymogów niektórych platform. Nie ma bardziej wyczerpującego odpoczynku. Wydaje się to pozbawione sensu, podwójne wyczerpanie. Z tego względu wiele osób mówi o potrzebie zatrzymania się i refleksji, która może pozwolić nam na reorganizację naszego życia, począwszy od modelu produkcyjnego i skończywszy na naszym sposobie rozumienia wynagrodzenia, odpoczynku i satysfakcji”, rozważa.

Na zakończenie, jak dodaje ekspertka od zadowolenia w zakładach pracy, nie przestaje dziwić fakt, że jedną z coraz popularniejszych metod współczesnej relaksacji są filmy z kategorii „Oddily Satisfying”, które okazują się być zadziwiająco satysfakcjonujące. „Nowe zjawisko, za sprawą którego popularność zyskują filmy przedstawiające kojące tekstury i kolory, przyciąga naszą uwagę, i stanowi źródło niewinnej przyjemności dla społeczeństwa pochłoniętego przez ekrany.”

Lęk sezonowy a lęk przewlekły

Czy osoba, która odczuwa niepokój w pierwszych dniach wakacji, odczuwa go także przez resztę czasu? „To zależy od osoby i jej związku ze stresem i lękiem” - wyjaśnia Isabel Aranda. Niektórzy ludzie, którzy doświadczają lęku w pierwszych dniach wakacji, mogą mieć ogólną tendencję do lęku w innych sytuacjach w swoim życiu i mogą czuć się zaniepokojeni lub zestresowani w odpowiedzi na różne bodźce, nie tylko podczas wakacji. Ten wzorzec może wskazywać na ogólne zaburzenie lękowe, charakteryzujące się przewlekłym i nadmiernym niepokojem i stresem. „Jednak nie każdy, kto doświadcza niepokoju podczas pierwszych kilku dni wakacji, będzie go odczuwał na wysokim poziomie w swoim codziennym życiu. Niektórzy odczuwają lęk tylko w odpowiedzi na określone zmiany w ich rutynie lub środowisku, tak jak podczas wakacji. Ważne jest, aby pamiętać, że niepokój nie jest „uniwersalny”. Jego objawy i przyczyny mogą się znacznie różnić w zależności od osoby. Początkowy niepokój związany z wakacjami może być po prostu reakcją na tymczasową zmianę rutyny danej osoby, a niekoniecznie wskaźnikiem przewlekłego lęku." 

Jeśli uda nam się uspokoić niepokój pierwszych dni wolnych, odkryjemy, że nasze mózgi czują się wyjątkowo dobrze podczas wakacji, a odpoczynek jest w pewien sposób terapeutyczny, ponieważ najważniejszą rzeczą, jaką porządny urlop może zrobić dla naszego zdrowia psychicznego, jest właśnie zmniejszenie chronicznego poziomu stresu. Podczas relaksu, nasz mózg będzie w stanie odwrócić, przynajmniej tymczasowo, negatywne skutki bycia zestresowanym. Kluczowym jest, by nasze wakacje były naprawdę wolne od stresu związanego z pracą. Jeśli uda nam się to osiągnąć, odpoczynek będzie efektywny.