Pomimo zysków finansowych niektórzy samotni rodzice nadal popadają w „stan paniki”

Liczba gospodarstw domowych samotnych rodziców szybko rośnie. Niektórzy radzą sobie finansowo lepiej niż kiedykolwiek. Nie dotyczy to wszystkich. Zdjęcie: BBC

„Konsekwencja tendencji wzrostowej we wszystkich krajach OECD jest niezwykła, a większość prognoz do 2030 r. sugeruje, że liczby prawdopodobnie wzrosną o 22-29%” - napisali autorzy raportu. Na przykład liczba gospodarstw domowych z samotnymi rodzicami w Kanadzie stale rosła przez ostatnie półtorej dekady, a Australijskie Biuro Statystyczne podało w 2021 r., że rodziny niepełne są najszybciej rozwijającym się typem rodziny w kraju.

Zdaniem ekspertów, czynników wpływających na tę sytuację jest wiele: na całym świecie liczba samotnych rodziców rośnie wraz ze wzrostem wskaźnika rozwodów w wielu krajach, szczególnie w niektórych krajach Europy i Azji. Badania wskazują na kilka innych czynników, w tym zmieniony krajobraz społeczno-ekonomiczny związany ze zwiększonym udziałem kobiet w rynku pracy i zmniejszeniem piętna wokół samotnego rodzicielstwa.

Dlatego, że samotni rodzice stanowią obecnie dużą - i rosnącą - część rynku pracy, sytuacja finansowa wielu z tych rodzin poprawiła się do najlepszego poziomu od dziesięcioleci. Jednak korzyści te nie są uniwersalne - aby wesprzeć tę dużą grupę rodzin na całym świecie, nadal pozostaje wiele do zrobienia.

Dobra wiadomość - z haczykiem

Opieranie się na jednym dochodzie jest prawie zawsze trudne, ale dane wskazują na pewną poprawę. W USA niedawny przegląd badań Rezerwy Federalnej dotyczących finansów konsumenckich pokazuje, że w ciągu ostatnich trzydziestu lat dochody samotnych rodziców w USA wzrosły: wzrosło zarówno posiadanie domów, jak i oszczędności emerytalne: a ogólna wartość netto gospodarstw domowych samotnych rodziców rosła w znacznie szybszym tempie niż w przypadku innych Amerykanów.

„Jeśli spojrzymy ściśle na wzrost, w ciągu ostatnich 30 lat sytuacja gospodarstw domowych z samotnymi rodzicami przeszła długą drogę” - mówi Elizabeth Renter, analityk danych w amerykańskiej firmie NerdWallet z branży finansów osobistych (i sama jest samotną mamą), która wykorzystała dane amerykańskiej Rezerwy Federalnej do sporządzenia styczniowego raportu na temat finansów samotnych rodziców.

Samotni rodzice stanowią obecnie dużą - i rosnącą - część światowego rynku pracy. Zdjęcie: Getty Images

W latach 1992-2022 - roku, w którym przeprowadzono najnowsze Badanie Rezerwy Federalnej - stwierdziła, że ​​średni roczny dochód w domach niepełnych wzrósł o 45% w porównaniu z 27% w przypadku generalnie amerykańskich gospodarstw domowych. Liczba właścicieli domów wzrosła z 43% do 50%. Najbardziej dramatyczne liczby dotyczą majątku netto: podczas gdy amerykańskie gospodarstwa domowe ogółem odnotowały wzrost o 89%, majątek netto gospodarstw niepełnych wzrósł o 189%.

Jednak korzyści nie są powszechne w całym kraju. Dane Rezerwy Federalnej odzwierciedlają ogromną grupę Amerykanów. Renter jest w pełni świadoma, że ​​chociaż liczby zawarte w jej raporcie świadczą o ogólnej poprawie sytuacji finansowej, nie odzwierciedlają one doświadczeń każdego samotnego rodzica.

„Myślę, że te duże zagregowane liczby krajowe maskują pewne nierówności strukturalne - dodaje Vicki L Bogan, profesor ekonomii w szkole polityki publicznej w Sanford na Duke University - jeśli spojrzysz na gospodarstwa domowe samotnych rodziców według pochodzenia, zobaczysz zupełnie inne statystyki”.

Na przykład dane ze spisu powszechnego Stanów Zjednoczonych pokazują, że dzieci rodziców ciemnoskórych i Indian amerykańskich najprawdopodobniej żyją w gospodarstwach domowych samotnych rodziców. Chociaż wskaźnik ubóstwa w przypadku ogółu samotnych rodziców pozostaje wyższy od średniej krajowej - w 2022 r. prawie 23% gospodarstw domowych kobiet i 11,5% gospodarstw domowych mężczyzn samotnie wychowujących dzieci żyło poniżej amerykańskiej miary ubóstwa - bycie ciemnoskórym lub Indianinem podnosi jeszcze bardziej ryzyko życia w ubóstwie. Prawie jedna trzecia rodzin ciemnoskórych i jedna trzecia gospodarstw domowych w Ameryce Łacińskiej, na których czele stoi samotny rodzic, żyje w biedzie. W przypadku gospodarstw domowych prowadzonych przez samotnego rodzica z plemienia Indian amerykańskich liczba osób żyjących w ubóstwie wzrosła do 43%. Dwadzieścia sześć procent pozostałych gospodarstw domowych prowadzonych przez samotnego rodzica żyło na granicy ubóstwa.

„Poza Stanami Zjednoczonymi rozwój samotnego rodzicielstwa ma podwójny wpływ: rosnącą akceptację ‘różnorodności rodzin’, a w niektórych miejscach wpływa na ulepszoną politykę - mówi Catherine Jones, wykładowca psychopatologii rozwojowej w King's College w Londynie -  niektórych częściach Europy istnieją wspaniałe placówki opieki nad dziećmi i urlopy rodzicielskie, natomiast w krajach skandynawskich można zaobserwować naprawdę pozytywną politykę rodzinną”.

„Każdego dnia staram się zrobić jak najwięcej i wywrzeć jak największy wpływ” - Crystal King

Te polityki społeczne mają ogromny wpływ na stabilność finansową rodzin. Badacze z UCLA przyjrzeli się ponad 370 000 gospodarstwom domowych z dziećmi w 45 krajach. Ustalili, że chociaż poziom ubóstwa wśród samotnych rodziców jest wysoki niezależnie od położenia geograficznego, w krajach, które zapewniają urlop macierzyński, ubóstwo uległo znacznemu zmniejszeniu.

Inna, bardziej bezpośrednia pomoc ma jeszcze większy wpływ. W artykule z 2022 r. badaczy z Uniwersytetu w Antwerpii stwierdzono, że ,,jest oczywiste, że możliwe jest zapewnienie, aby pracujący samotni rodzice mieli minimalnie odpowiednie dochody’’. Spośród ponad dwudziestu zbadanych krajów samotni rodzice w połowie krajów mogliby osiągnąć lub przekroczyć próg ubóstwa, głównie dzięki pakietom świadczeń na dzieci.

Jednakże w przypadku braku tych programów zapewniających stałe wsparcie, nawet w krajach o najsilniejszych systemach opieki społecznej, samotni rodzice są narażeni na większe ryzyko ubóstwa. Chociaż sytuacja uległa poprawie - mówi Jones - ważne jest, aby nie odwracać uwagi od prób dalszego ulepszania polityki dla samotnych rodziców”. 

„Pracuj tak, jakby każdy dzień był twoim ostatnim”

Ostatecznie pozostaje jeszcze wiele do zrobienia, aby poprawić sytuację finansową samotnych rodziców, co jest koniecznością w miarę powiększania się tej grupy.

Jedną z największych przeszkód jest to, co Rense Nieuwenhuis - profesor socjologii w Szwedzkim Instytucie Badań Społecznych Uniwersytetu w Sztokholmie, nazywa „potrójnym wiązaniem”. „Samotni rodzice i ich rodziny znajdują się w nieproporcjonalnym położeniu pomiędzy niedoborami zasobów, zatrudnieniem i polityką” - napisał w wydanej w 2018 r. książce na ten temat, której był współredaktorem.

Niektórzy samotni rodzice twierdzą, że pomimo pewnych korzyści ich sytuacja finansowa jest niepewna. Zdjęcie: Getty Images

Kiedy Crystal King - specjalistka ds. HR (zasobów ludzkich) mieszkająca na Florydzie w USA, zdecydowała się zostać matką, wiedziała, że ​​jej powiększająca się rodzina będzie całkowicie zależna wyłącznie od jej dochodów. „Jestem samotną mamą z wyboru - mówi King - skończyłam 35 lat, a mój ówczesny partner nie chciał mieć dzieci. Ostatecznie więc moim wyborem było zostanie samotną mamą i poszłam pełną parą, wiedząc, że będę jedyną żywicielką dzieci”.

Nie jest to decyzja, której żałuje, ale dzięki niej cała jej mentalność skupiła się na pracy i pieniądzach. King, obecnie matka dwójki dzieci w wieku sześciu i trzech lat, twierdzi, że oszczędza bardziej agresywnie i jest bardziej świadoma swojej płynności finansowej - w mniejszym stopniu trafia na konto emerytalne 401 tys. na wypadek, gdyby potrzebowała natychmiastowego dostępu do oszczędności - pracuje ciężej, aby wyróżniać się w swojej pracy.

„Dzięki temu pracuję inaczej – mówi - każdego dnia staram się zrobić jak najwięcej i wywrzeć jak największy wpływ. Zanim pojawią się dzieci, wykonujesz swoją pracę, rozmawiasz z ludźmi, śmiejesz się i wracasz do tego, co robisz. Teraz posiadam mentalność: ‘pracuj tak, jakby każdy dzień był twoim ostatnim’”.

Zmartwienia finansowe nie pojawiają się w próżni: stres często utrudnia generalne doświadczenie rodzicielstwa. Jak wynika z badania przeprowadzonego w 2023 r. przez Fundację Zdrowia Psychicznego wśród 6000 dorosłych Wielkiej Brytanii, sytuacja ta jest jeszcze gorsza w przypadku samotnych rodziców, którzy już zmagają się z wyższym poziomem lęku niż ogół populacji.

„Często są jedynym dostawcą nie tylko środków finansowych, ale także opieki -  mówi - samotni rodzice często czują ogromną odpowiedzialność za całe rodzicielstwo i za wszystkie pieniądze. To stwarza trudniejsze środowisko dla rodziców i myślę, że ogólnie rzecz biorąc, szerszy obraz nie polega na samotnym rodzicielstwie jako takim: liczą się takie czynniki, jak stres finansowy zamiast bycie samotnym rodzicem samym w sobie”. 

W tym samym badaniu zapytano, co pomogłoby złagodzić niepokój: „41% zaniepokojonych samotnych rodziców stwierdziło, że bezpieczeństwo finansowe, a jedna czwarta (24%) stwierdziła, że ​​pomoc w spłacie zadłużenia” - wynika z raportu.

Nawet w przypadku samotnych rodziców na rynku pracy - w obliczu rosnącej grupy demograficznej - nadal istnieją ogromne przeszkody ekonomiczne, uniemożliwiające im znalezienie równorzędności z rodzinami o dwóch dochodach. „Zatrudnienie z pewnością nie gwarantuje zapobiegania ubóstwu. Przynajmniej w UE zaobserwowaliśmy wzrost zatrudnienia samotnych rodziców, ale nieznaczny spadek względnego ubóstwa dochodowego - mówi Nieuwenhuis - nawet zarabianie większych pieniędzy niekoniecznie zmienia sytuację finansową samotnych rodziców ‘w sensie absolutnym’. To może nie wystarczyć. W społeczeństwach, w których występuje podwójna praca, takich jak Szwecja, osobie samotnie zarabiającej naprawdę trudno jest dotrzymać kroku osobom pracującym podwójnie”.

Samotne rodzicielstwo wiąże się z pewnym niepokojem finansowym, który nigdy nie znika, niezależnie od dochodów - mówi najemca NerdWallet. „Osobiście nadal mnie to dotyka – wspomina - myślę o tym, kim byłam, gdy moja córka była mała, oraz o strachu i niepokoju związanym z moimi finansami osobistymi. To wciąż tam jest, pod powierzchnią i wpływa na to, jak radzę sobie z pieniędzmi i jak o nich myślę, mimo że jestem teraz całkiem bezpieczna”. 

King się zgadza. Chociaż jest szczęśliwa i dobrze czuje się w swojej obecnej pracy, nadal martwi się, że jej sytuacja wisi na włosku, szczególnie w obecnej sytuacji gospodarczej. „Kiedy masz dochody partnera, masz dłuższą drogę do znalezienia [nowej pracy] bez sytuacji, która jest krytyczna lub wyniszczająca. Dla mnie moment, w którym tracę pracę, to stan paniki”.