Chodzenie po labiryncie: Starożytna aktywność, która może pomóc w złagodzeniu lęków

Labirynt w Chartres jest otwarty do medytacyjnego spaceru w każdy piątek od Wielkiego Postu do Dnia Wszystkich Świętych. Zdjęcie: Getty Images 

Powoli przemierzam łagodnie pochyłe tereny parkowe w miejscu, którego istnienia nie znałem, dopóki nie zacząłem szukać materiału do tego artykułu. Przeszedłem ten park setki razy, zaledwie półtora kilometra od mojego domu, w angielskim nadmorskim mieście Brighton & Hove, nie zdając sobie sprawy, że zawiera on labirynt. Stworzony przez artystę Chrisa Drury'ego w 2006 roku, inspirowany jest zawiłym wzorem gigantycznego, 40-metrowego odcisku palca, oznaczonego kamieniami wbitymi w trawę. Skupiając się na śledzeniu jego wewnętrznej ścieżki, zapominam o biegaczach i spacerowiczach wokół mnie i wpadam w kontemplacyjny stan, przechodząc krętą trasę o długości ponad 600 metrów do jej centrum. Labirynty od wieków są wykorzystywane na całym świecie jako sposób na uspokojenie umysłu, złagodzenie lęków, odzyskanie równowagi życiowej, wzrost kreatywności i poszerzanie perspektyw. W średniowieczu miało je prawie 25% katedr, a w dzisiejszych czasach chodzenie po labiryntach stało się coraz bardziej popularną globalną metodą promowania redukcji stresu poprzez integrowanie umysłu i ciała. Nie należy mylić labiryntów z plątaninami. Plątaniny dezorientują ludzi martwymi zaułkami i ryzykiem zgubienia się. Za to labirynty opierają się na klasycznych wzorach, które, jakkolwiek skomplikowana nie byłaby trasa, gwarantują niezakłócony postęp do i od ich centrum. 

„Labirynt jest pewną ścieżką w nieprzewidywalnych czasach”- mówi ks. dr Lauren Artress, założycielka organizacji non-profit Veriditas w 1996 roku, która ma na celu „zasianie planety labiryntami”. Przykłady klasycznych wizerunków labiryntów sięgają 4000 lat wstecz. W Europie i północnej Afryce wzory labiryntów pojawiały się wyryte na skałach, na malowidłach, a także na inskrypcjach na płytkach i monetach. Natomiast w Azji, Ameryce oraz południowej Afryce były one rzeźbione w skałach lub w piasku, a także zdobiły plecione kosze. Oprócz tych głębokich historycznych korzeni, praktyka chodzenia w labiryncie może mieć inne znaczenie dla współczesnych, zabieganych ludzi. „Wiele osób, takich jak ja, „nie podołało” siedzącej medytacji”,- mówi Artress. „Medytacja podczas chodzenia wymaga tej samej wewnętrznej świadomości”. W ostatnich latach chodzenie po labiryncie znów zyskuje na popularności. Od 2009 roku, pierwsza sobota maja to dzień, w którym ludzie w wielu krajach obchodzą Światowy Dzień Labiryntu, podążając ścieżkami krótkimi i długimi ogromnej liczby labiryntów, które w ostatnich dekadach rozkwitły na całym świecie. 

Więcej nowoczesnych labiryntów godnych uwagi: 

Największy klasyczny labirynt na świecie to Earth and Wild Flower Labirynth o średnicy 130 metrów, zbudowany przez Jima Buchanana w Tapton Park na północy Anglii z użyciem ziemi pochodzącej z prac wykopowych. 

Amerykańska artystka krajobrazu Anne Drefahl buduje lśniące labirynty tymczasowe ze świeżego śniegu w swoim rodzinnym Wisconsin. „Labirynty zachęcają nas do myślenia o naszym środowisku w inny sposób”- mówi. „Oraz do zwolnienia tempa w trakcie”.  

Niedawno ukończony El Santuario de los Pabladores (Sanktuarium Osadników) w Kolorado - największy na świecie ręcznie wykonany labirynt z cegły suszonej na słońcu - został zbudowany z ponad 40 000 glinianych cegieł.  

Światowa Baza Labiryntów należąca do Labyrinth Society obecnie rejestruje około 6,400 labiryntów w ponad 90 krajach. Są tworzone w miejscach bardzo różniących się od mojego lokalnego parku. "Dla osób przebywających w szpitalach i więzieniach, chodzenie po labiryncie jako praktyka integracji ciała i umysłu może być podtrzymujące życie i uzdrawiające, funkcjonując jako dodatek do tradycyjnych form leczenia medycznego lub poradnictwa" - mówi Jocelyn Shealy McGee, adiunkt w Szkole Pracy Socjalnej Diana R Garland na Uniwersytecie Baylor w Teksasie. „Nasze badania wykazały, że chodzenie po labiryncie może sprzyjać poczuciu opanowania oraz innych pozytywnych emocji, redukować stres, rozwijać życzliwość do siebie, poczucie więzi oraz być okazją do refleksji nad własnym życiem i tworzeniem znaczących rzeczy”. To wynika z połączenia pewnego postępu do serca labiryntu, z potrzebą poruszania się powoli i z rozwagą, podążając za zakrętami i zwrotami wbudowanymi we wzór. Na całym świecie można znaleźć niezliczone formy historycznych labiryntów. Wersje z kamienia nordyckiego ciągną się wzdłuż brzegu Morza Bałtyckiego, podczas gdy wzory labiryntów znane jako Chakra Vyuha („Formacja Koła Obrotowego”) są wyryte na ścianach indyjskich świątyń. Sztuka tubylczych plemion Ameryki Północnej obejmuje kultowy wzór Tohono O'odham („Człowiek w Labiryncie”). 

W ostatnich latach spacer po labiryncie zaczął znów zyskiwać na popularności. Zdjęcie: Getty Images. 

Wiele labiryntów jednakże czerpie inspiracje z dwóch klasycznych wzorów. Labirynty kretańskie noszą nazwę od wyspy śródziemnomorskiej, na której, według greckiej mitologii, tworzenia te miały swój początek. Składają się z pojedynczej ścieżki, która oplata się wokół centrum, tworząc siedem obiegów (koncentrycznych ścieżek). Z kolei wzór z Chartres zawiera 11 obiegów, a jego nazwa wywodzi się od wspaniałej francuskiej katedry, w której podłoga wyposażona jest w najbardziej znaną tego typu konstrukcję. Labirynty oparte na wzorze z Chartres stały się popularne w średniowiecznej Europie, częściowo jako forma małej pielgrzymki, która była znacznie łatwiejsza - i bezpieczniejsza - niż podróż do Jerozolimy czy wędrówka do Santiago de Compostela. 

Gigantyczny nowicjusz 

Mój własny pielgrzymkowy labirynt prowadzi do brzegu jeziora pośród dzikiej piękności Bodmin Moor w najbardziej wysuniętym na  zachód hrabstwie Anglii, Cornwall. To tutaj, po kilku latach pracy, kończy się budowa labiryntu Kerdroya, nazwanego na cześć kornijskiego słowa, które można by przetłumaczyć jako „zamek zwrotów”. Opierając się na 56-metrowym wzorze kreteńskim, budowany jest przy użyciu techniki suchego muru znanej jako kornijskie ogrodzenie. W użyciu od około 4000 lat, kornijskie ogrodzenie należy do najstarszych ludzkich konstrukcji w Wielkiej Brytanii. „Podsunąłem ten pomysł 20 lat temu, ale nie zyskał on zainteresowania ani dofinansowania - więc pozostał w zakurzonej szufladzie”- wyjawia Will Coleman, dyrektor artystyczny kornijskiej organizacji kulturalnej Golden Tree, która stoi zarówno za koncepcją, jak i budową tego imponującego labiryntu. „Potem, w 2018 roku, Kornijski Obszar Wyjątkowej Urody Krajobrazu ogłosił konkurs na projekty upamiętniające kornijski krajobraz”. A gdy ta oszałamiająca „sztuka ziemska otworzy” się dla publiczności we wrześniu, będzie ona miała prawo do miana największego kamiennego labiryntu na świecie. Jego budowa szkoli także 60 młodych kornijskich ogrodników, mając na celu pomoc w zachowaniu starożytnej sztuki. Budowa Kerdroya w dramatycznej lokalizacji na jednym z najdzikszych wrzosowisk Anglii obejmuje pozyskiwanie kamieni bazowych do jego ścian z sąsiedniego jeziora, gdzie kilka wiekowych kornijskich ogrodzeń zostało odkrytych pod powierzchnią wody podczas jednego z ostatnich upalnych, letnich dni. „Nie mieliśmy zezwolenia na użycie maszyn przemysłowych na terenie budowy, więc używaliśmy koni, sanek i łańcuchów ludzkich do przemieszczania kamieni”- mówi Coleman. 

Labirynt Kerdroya używa tradycyjnego kornijskiego ogrodzenia do stworzenia starożytnego wzoru kreteńskiego. Zdjęcie: Golden Tree

Prowadząc mnie do miejsca, które będzie sercem Kerdroyi gdy wszystkie kamienne ogrodzenia zostaną umieszczone, Coleman stoi na metalowej płycie, która przedstawia widok ogromnego labiryntu z lotu ptaka, umożliwiając odwiedzającym zobaczenie ścieżki, którą podążali. Labirynt będzie także zawierał ścieżkę dźwiękową dla osób niewidomych. „Będzie ona bardzo ograniczona w interpretacji. Nie mówię ludziom, co mają myśleć - mogą zrozumieć z tego, co chcą. Ludzie w przyszłości będą po prostu podziwiać piękny kształt i legendarną formę”- mówi Coleman. 

Ludzie w przyszłości będą po prostu podziwiać piękny kształt i legendarną formę – Will Coleman 

Ujawnia również, jak starożytny wzór kreteński labiryntu czerpał inspiracje z labiryntu wyrzeźbionego na skalnym brzegu w zachwycającym Rocky Valley, koło historycznej wioski Tintagel w Kornwalii. Wierzy się, że rzeźby w Rock Valley mają około 300 lat, ale Coleman wyjaśnia, że projekty labiryntów odzwierciedlają wzór sprzed 1300 lat znaleziony na skale w Knidos w południowo-zachodniej Turcji. Chociaż stoję nieruchomo z rozległym widokiem na jezioro i ogromne angielskie wrzosowisko, moje myśli podróżują przez czas i przestrzeń. 

Odnajdywanie cyfrowej dharmy 

Historyczne labirynty inspirują również współczesny trend tzw. „labiryntów palcowych”. Te nowoczesne wersje starożytnych rzeźb skalnych oferują ścieżki do refleksji, tworząc wydrukowane lub wypukłe wzory, którymi użytkownicy mogą śledzić ręką, pozwalając swoim palcom podróżować do ich serca. Być może najbardziej ambitnym - i niespodziewanym - przykładem labiryntów palcowych są te wypukłe na tabliczkach w 272 stacjach na obszernym londyńskim metrze, gdzie dwa najnowsze wzory zostały ujawnione w 2023 roku na przystankach Nine Elms i Battersea Power Station. Dowiedziawszy się o ich istnieniu tuż przed moją podróżą do Kornwalii, cieszyłem się, gdy przypadkiem natrafiłem na jeden z nich na stacji metra Paddington, kiedy udawałem się na nocny pociąg Night Riviera, który zapewnia wspaniałą i bezstresową podróż do Kornwalii z centrum stolicy. Projekt londyńskiego metra był pomysłem artysty nagrodzonego nagrodą Turner Prize, Marka Wallingera, współpracującego z renomowanymi projektantami labiryntów z Mazescape. Jednym z wyzwań było stworzenie różnych wzorów labiryntów dla każdej stacji, aby odzwierciedlić ideę, że każda podróż metrem jest wyjątkowa dla każdej osoby. 

Podróżujący do Londynu powinni zwrócić uwagę na „labirynty palcowe” na ścianach stacji metra. Zdjęcie: Norman Miller 

Aby stworzyć 272 różne wzory labiryntów, Mazescape sięgnęło do szerokiej gamy historycznych typów wzorów. „Mój osobisty ulubieniec to tradycyjny wzór Indian Tohono O'odham” zdradza projektant Mazescape, Angus Mewse. „Podoba mi się sposób, w jaki ścieżka zwęża się w miarę postępu - daje to poczucie narastającego dramatu i intensywności w miarę zbliżania się do centrum” Labirynty londyńskiego metra stanowią teraz podstawę nowej miejskiej pielgrzymki. „Regularnie otrzymujemy informacje za pośrednictwem mediów społecznościowych od „Łowców labiryntów”, którzy podróżują do każdej stacji, aby zrobić zdjęcie”- zdradza Eleanor Pinfield, szefowa Art on the Underground. Tworzenie nowych labiryntów w różnych miejscach, począwszy od londyńskiego metra, aż po dzikie wrzosowiska, jest oznaką ich głęboko zakorzenionej wszechobecności. Więc idź na spacer. I nie martw się, nie zgubisz się.