„Europa chce żebyś podróżował pociągiem. Tylko dlaczego jest to tak skomplikowane i drogie?”

Zdjęcie: Getty'ego

Kiedy Tess Longfield rezerwowała wakacje dla swojej rodziny w tym roku, jednym z jej głównych zmartwień było zrównoważone podróżowanie. „Chcieliśmy jechać do Bretanii”, mówiła, „i chcieliśmy podróżować pociągiem, ponieważ uważałam, że jest to bardziej zrównoważone. Łatwo kupiłam bilety na Eurostar i byłam gotowa zapłacić więcej w porównaniu do lotu. Zarezerwowałam Airbnb i planowałam kupić bilet na pociąg z Paryża do Bretanii bliżej terminu. Czułam się dobrze z tą podróżą”.

Jednak nie poszło to zgodnie z planem. Choć Longfield kupiła bilety na Eurostar dziewięć miesięcy przed podróżą, bilety na pociąg krajowy we Francji nie były dostępne – zazwyczaj nie można kupić biletów na pociągi europejskie wcześniej niż na sześć miesięcy przed podróżą. Bilety natychmiast się wyprzedały, w dniu kiedy zaczęły być dostępne zostawiając Longfield bez jakiejkolwiek opcji, jak tylko anulować bilety Eurostar i zarezerwować lot. 

„Staram się wieść bardziej zrównoważone życie”, mówiła, „Poczułam się zawstydzona. Wstydziłam się, że skończyło się na locie. Nie mam nic przeciwko wydawaniu więcej pieniędzy czy poświęcaniu więcej czasu na organizację – naprawdę chciałam tylko podróżować pociągiem”.

Nie jest z tym sama. Jo Geneen, konsultantka ds. komunikacji zrównoważonego rozwoju, mieszkająca w Amsterdamie, regularnie podróżuje po Europie pociągiem na spotkania w Hamburgu, Paryżu i Londynie. Jest jednak jedną z rosnącej liczby konsumentów, którzy czują frustrację z powodu trudności związanych z podróżowaniem pociągiem w porównaniu do znacznie mniej zrównoważonej opcji, jaką jest lot.

„Niedawno zarezerwowałam podróż z Amsterdamu do Hammburgu”, powiedziała Geneen. „Byłam zmuszona anulować ją w ostatniej chwili, i okazało się, że bilet jest bezzwrotny. Było to bardzo frustrujące: a już kosztowało więcej. „Została pozostawiona z dylematem, czy zarezerwować podróż ponownie, wiedząc, że bilet jest bezzwrotny i droższy, czy zarezerwować szybszy, elastyczny i zwrotny lot. Niestety, decyzja była łatwa do podjęcia.

„Jako konsumentka, jak mamy podejmować właściwe wybory? Kiedy masz do wyboru trasy, które są cztery lub pięciokrotnie tańsze, ciężko jest zrobić to, co słuszne”.

„Rozważne podróżowanie”

Chcesz podróżować lepiej? „Rozważne podróże” to seria o tym, jak ludzie zachowują się podczas podróży, od etyki po etykietę i inne tematy.

To pytanie wydaje się być sprzeczne z tym, co dzieje się na europejskich torach kolejowych. W całej Europie podróże kolejowe przeżywają prawdziwy rozkwit. W 2024 roku sieci nocnych pociągów w Europie wciąż się rozszerzają, a na czoło wysuwa się sieć Nightjet w Austrii, która teraz obsługuje trasy, takie jak Wiedeń-Wenecja czy Paryż-Berlin. Eurail, który prowadzi Interrail, jedną z najbardziej znanych marek podróży kolejowych na kontynencie, informuje, że popyt na podróże kolejowe po Europie i trasy bez lotów wzrósł o 25% między 2022 a 2023 rokiem.

Nie ma wątpliwości, że ludzie chcą podróżować pociągiem, pomimo wyższych cen i okazjonalnych niedogodności. Niektóre rządy również traktują tę kwestię priorytetowo. We Francji istnieje zakaz krótkodystansowych lotów, jeśli istnieje alternatywa kolejowa, która trwa mniej niż 2,5 godziny; a w Hiszpanii podobny zakaz jest rozważany w ramach planu działań na rzecz klimatu do 2050 roku. Jednak pomimo wzrostu liczby opcji podróży i rezerwacji, wciąż istnieje rozbieżność: ludzie w Europie odkrywają, że znacznie wyższe ceny i skomplikowane sytuacje rezerwacyjne utrudniają im realizację ich pragnienia podróżowania w sposób zrównoważony.

Justin Francis, dyrektor generalny Responsible Travel, największej na świecie firmy zajmującej się ekologicznymi podróżami, od dłuższego czasu prowadzi kampanię w tej sprawie. Dostrzega kluczowe powody dlaczego podróż pociągiem ma trudności w konkurowaniu z rynkiem tanich linii lotniczych w Europie.„Dlaczego nie nakłada się podatku na paliwo lotnicze, które jest paliwem kopalnym, a więc sztucznie obniża to koszt lotów? Powinniśmy mieć sprawiedliwy system opodatkowania,” mówi. (Paliwo diesla wykorzystywane w pociągach jest obecnie opodatkowane według różnych stawek w zależności od kraju.)

Kolejnym powodem, według niego, jest potrzeba połączenia tras kolejowych, aby podróżowanie pociągiem było szybsze i bardziej efektywne w całej Europie. Podróżni powinni również mieć możliwość rezerwacji biletów na dłużej niż 180 dni do przodu – brak tej opcji sprawia, że agenci turystyczni i operatorzy wycieczek nie mogą gwarantować tras i planów wystarczająco z wyprzedzeniem, a także nie mogą oferować pakietów, które w przeciwnym razie miałyby sens zarówno pod względem logistycznym, jak i finansowym.

„Ostatni powód to fakt, że zgodnie z przepisami UE dotyczącymi wczasów zorganizowanych, jeśli organizator wycieczek rezerwuje klientowi urlop, który obejmuje podróż pociągiem, a pociąg jest opóźniony lub nie przyjedzie, organizator musi zwrócić pieniądze”, mówi. „Jeśli podróżujesz samolotem i lot jest opóźniony  lub odwołany, linia lotnicza zwraca pieniądze”.

To wszystko oznacza dla podróżnych, że zakup wakacji, w których podróżuje się pociągiem, raczej nie będzie bezproblemowy. Możesz spędzić długie godziny na peronie, czekając na połączenie; podróż będzie prawdopodobnie droższa, a najprawdopodobniej będziesz musiał zarezerwować ją samodzielnie. Dodatkowo, ciężej jest dla operatorów turystycznych i agencji podróży zorganizować podróże pociągiem dla swoich klientów, dlatego mniejsze jest prawdopodobieństwo uzyskania zniżek grupowych i lepszych cen.

Problemy te nie zostały niezauważone na szczeblu rządowym. Na początku tego roku uruchomiono Plan Działania UE, który ma na celu uczynienie podróży kolejowych bardziej zrównoważonymi, efektywnymi i lepiej połączonymi na całym kontynencie. Jest to krok dalej w kierunku harmonizacji sieci kolejowych i dążenia do lepszych rozwiązań, ale bez rozwiązania kwestii opodatkowania i wyrównania cen. Nie jest to jasne czy zaangażowanie UE w uczynienie podróży pociągiem głównym wyborem będzie miało pożądany wpływ.

Więcej tego typu artykułów:

• Zachwycający luksusowy pociąg zaawansowanej technologii w Europie
• Trinicellu na Korsyce: wspaniały pociąg za 50 euro w Europie
• Nowy nocny pociąg łączący wielkie miasta Europy

A więc co możesz zrobić, jeśli chcesz podróżować pociągiem? Byway to rzadki agent podróży z Wielkiej Brytanii, który organizuje 100% podróży bez lotów po Europie. Używając swojego programu JourneyAI, planuje i organizuje podróże, znajdując najlepsze trasy i omijając problemy logistyczne związane z różnymi walutami, językami i rozkładami jazdy dla swoich klientów. Klienci mają także numer WhatsApp, pod który mogą dzwonić, jeśli zostaną przekierowani lub opóźnieni w trakcie podróży. 

„Jeśli pominiesz czas i pieniądze w procesie planowania podróży”, powiedział James Hill, jeden z concierge’ów firmy, „Kto nie chciałby podróżować pociągiem po Europie?”

Byway twierdzi, że ich klienci cenią sobie rzeczy, których nie można znaleźć podczas podróży samolotem: powolne podróże, bardziej tradycyjne spojrzenie na życie i wagony restauracyjne, w których można jeść w komfortowych warunkach, patrząc, jak mijają krajobrazy. „Włochy są od wieków popularnym kierunkiem wśród naszych klientów,” mówi Hill. „Małe regionalne pociągi, które turkoczą przez winnice, oraz nowoczesne, superszybkie pociągi – jedne z najlepszych na świecie. Posiada również pociągi sypialniane, które w nocy wjeżdżają na promy. To idealne miejsce do podróży pociągiem”.

W sekcji FAQ na swojej stronie internetowej firma wyraźnie zaznacza, że kwestia ceny jest również jednym z problemów, które chciałaby rozwiązać, wskazując, że linie lotnicze nie płacą podatku od paliwa, a bilety lotnicze są zwolnione z VAT, co ułatwia oferowanie tanich taryf. Zamiast tego, firma opowiada się za wprowadzeniem opłat dla częstych pasażerów, podatków lotniczych oraz zakazu krajowych lotów krótkodystansowych.

Innym przykładem jest Busbud, który również stara się ułatwić planowanie podróży bez lotów, usuwając logistyczne trudności związane z rezerwowaniem biletów przez wielu operatorów. Firma, porównywana do Expedi dla transportu lądowego (autobusów, autokarów i pociągów), oferuje cyfrowy sposób rezerwacji transportu z punktu-do punktu w USA, Kanadzie i Europie, bez konieczności latania.

„Transport lądowy to ostatnia dziedzina podróży, która została zdigitalizowana, a jest jeszcze tak wiele do zrobienia, co jest naprawdę, naprawdę skomplikowane,” wyjaśnia Christine Petersen, dyrektor marketingu Busbud. Jako podróżni szukamy lepszych rozwiązań, które nie wiążą się z lataniem. Mówimy o przyjemności z podróży i z samego doświadczenia, które nie polega tylko na dotarciu z punktu A do B. Możesz patrzeć przez okno, wstać, pospacerować. A także iść do wagonu restauracyjnego i coś zjeść. To zupełnie inne doświadczenie”.

Chociaż podróż może być wolniejsza, nie musisz odprawiać się dwie godziny przed, unikasz długich kolejek do kontroli bezpieczeństwa i przyjeżdżasz do centrum miasta, a nie godzinę od niego. To wszystko oznacza, że w wielu przypadkach nie tracisz zbyt dużo czasu podczas podróży.

Jednak z perspektywy Francisa, aby podróże kolejowe miały szansę wyprzedzić lotnictwo, muszą zajść istotne zmiany. „Musimy konkurować na równych zasadach”, powiedział. „Myślę, że żyliśmy nadzieją, przekonując ludzi, że podróże pociągiem to rozwiązanie. Czas spojrzeć na to realistycznie. To nie jest rozwiązanie, chyba że rozwiążemy fundamentalne problemy”.

Jeśli podobał Ci się ten artykuł, zapisz się na newsletter The Essential List – starannie dobraną selekcję funkcji, filmów i najważniejszych wiadomości, które dostaniesz na swoją skrzynkę dwa razy w tygodniu.

Po więcej historii podróżniczych od BBC, śledź nas na Facebooku, X i Instagramie.