„Grosseto: Zaniedbane włoskie miasto, które cieszy się coraz większym uznaniem”

Źródło: Katie McKnoult

Wczesną wiosną po raz pierwszy wyruszyłam do Grosseto, miejsca w Toskanii, o którym nigdy wcześniej nie słyszałam ani go nie odwiedziłam, mimo że od pięciu lat nazywam Włochy swoim domem. Pomimo światowej obsesji na punkcie Toskanii jako celu wakacyjnego, a także bliskości Florencji i Sieny (zaledwie godzinę drogi), Grosseto – z jego historycznym centrum miasta, dzikim rezerwatem przyrody i plażami tuż za rogiem – wydawało się być pominięte na turystycznej mapie, odwiedzane tylko przez nielicznych podróżników, w tym Włochów. Jednak to niegdyś zaniedbane miasto Toskanii nagle znalazło się w centrum uwagi, zdobywając tytuł Europejskiego Zielonego Pioniera Inteligentnej Turystyki 2024 roku, wybrane spośród 40 miejsc biorących udział w konkursie Komisji Europejskiej. Plebiscyt ten wyróżnia małe, nietradycyjne, zrównoważone miejscowości turystyczne w Europie. Nagradzanie ma na celu stworzenie sieci destynacji wakacyjnych, wyróżniających się stosowaniem najlepszych praktyk odpowiedzialnej turystyki, działających jako wzory do naśladowania dla innych europejskich miast i miasteczek. „Sukces Grosseto jako Zielonego Pioniera Inteligentnej Turystyki jest wynikiem wieloletnich wysiłków skoncentrowanych na wzmocnieniu naszego dziedzictwa naturalnego i kulturowego”, powiedział Antonfrancesco Vivarelli Colonna, burmistrz Grosseto, w swoim oświadczeniu”. To dopiero początek naszej podróży ku bardziej zielonej i zrównoważonej przyszłości dla Grosseto”. 

Jako pierwsze włoskie miasto, które zdobyło tę nagrodę, Grosseto ma nadzieję stać się przykładem tego, jak można wdrażać odpowiedzialną turystykę w kraju, który jest na szczycie list marzeń wielu podróżników. Podczas gdy popularne destynacje, takie jak Wenecja, Positano i Cinque Terre, zmagają się z nadmierną liczbą turystów, wysiłki Grosseto pokazują, jak alternatywne włoskie destynacje mogą promować bardziej odpowiedzialne podróżowanie i przyciągać odwiedzających szukających spokojniejszego, bardziej znaczącego doświadczenia podróżniczego we Włoszech. Historyczne centrum Grosseto, otoczone wyjątkowo dobrze zachowanymi średniowiecznymi murami i wypełnione wielowiekowymi budynkami, jest równie bogate wizualnie i sugestywne jak każde włoskie „centro”, ale to naturalne atrakcje miasta naprawdę wyróżniają je na tle innych. Przemierzając zaledwie kilka kilometrów na zachód od centrum, szybko znalazłam się w rozległym, 9 000-hektarowym Regionalnym Parku Maremma, który rozciąga się od gór Uccellina do Morza Tyrreńskiego. Tutaj, drzewa sosnowe i pola pszenicy ustępują miejsca płaskim, zakurzonym równinom zamieszkałym przez dzikie konie i rodzime bydło Maremma z rogami, krajobraz bardziej przypominający afrykańską sawannę niż toskańskie krajobrazy. Długie odcinki naturalnych piaszczystych plaż usiane drewnem wyrzuconym na brzeg okalają park od zachodu. 

Kiedy jechać i co robić: 

Dojazd: Zalecana jest jazda samochodem, ze względu na dużą ilością parkingów dostępnych tuż poza centrum miasta i przy większości gospodarstwach agroturystycznych. Będąc na miejscu, warto rozważyć wynajem roweru lub e-roweru, zwłaszcza latem, gdy liczba odwiedzających wzrasta. Wypożyczalnie rowerów są dostępne w Bicialand, Albarese Visitor Centre lub przez agriturismo. 

Gdzie jeść: Warto skosztować lokalnych produktów w Il Melograno di Banditella, Il Duchesco i Posto Pubblico, znajdujących się w Regionalnym Parku Maremma oraz w jego okolicach. W centrum miasta, kawiarnia Essenza Love Natural Food serwuje nowoczesne wegańskie potrawy przygotowane z lokalnych składników. 

Gdzie się zatrzymać: Zarezerwuj pobyt w ekologicznym gospodarstwie agroturystycznym – Tenuta San Carlo oferuje nowoczesne, przytulne zakwaterowanie w odległości krótkiego spaceru lub przejażdżki rowerem od plaży. Pełna lista zrównoważonych gospodarstw agroturystycznych dostępna jest tutaj. 

Kiedy jechać: Grosseto najlepiej odwiedzić w terminie od kwietnia do października, jeśli chcesz skorzystać z licznych atrakcji na świeżym powietrzu; amatorzy plażowania powinni planować wizytę od lipca do września. 

Ochrona tego parku jest kluczowym elementem wysiłków przedstawicieli rządu w Grosseto na rzecz zrównoważonego rozwoju, podobnie jak skupienie się na wielu inicjatywach związanych z agroturystyką. W przeciwieństwie do największych destynacji turystycznych Toskanii, takich jak Florencja i region winiarski Chianti, Grosseto jest jedną z najmniej zaludnionych prowincji we Włoszech. Park oferuje różnorodne dziewicze krajobrazy – od lasów i zakurzonych równin, po tereny podmokłe i obszary przybrzeżne – można tu także zobaczyć ponad 250 gatunków ptaków, a także borsuki, jeżozwierze, wilki, dziki i jelenie. Niektóre z nich są rzadkie lub zagrożone wymarciem. Jednak ta okolica nie zawsze był tak przyjazna dla odwiedzających; przez wieki ta strefa w obrębie większego obszaru Maremma była bagnistym terenem, na którym roiło się od komarów roznoszących malarię. W latach 30. XX wieku Mussolini uruchomił projekt bonifica integrale, mający na celu przywrócenie bagiennych obszarów Włoch do stanu uprawnego i zachęcenie Włochów do zakupu działek i założenia gospodarstw rolniczych. Obecnie, 30% powierzchni Regionalnego Parku Maremma przeznaczone jest na rolnictwo, które jest podstawą dla 32 gospodarstw (zakwaterowanie w stylu B&B), które muszą spełniać określone standardy środowiskowe, takie jak stosowanie materiałów z recyklingu i przyjaznych dla środowiska, wdrażanie praktyk oszczędzających energię i wodę oraz wyznaczanie wewnętrznego menedżera ds. środowiska. 

Spędziłam spokojną noc w rozległej posiadłości Tenuta San Carlo, otoczonej wysokimi sosnami, słonowodnymi bagnami idealnymi do uprawy ryżu oraz pastwiskami dla zjawiskowych krów Maremma z ich długimi, zakrzywionymi rogami. Z otrzymanego pudełka organicznego ryżu, który jest uprawiany tuż za progiem, przygotowałam w kuchni mojego apartamentu proste risotto, rozkoszując się pierwszym smakiem lokalnych produktów. W Tenuta San Carlo uprawiane są również organiczne, starożytne odmiany pszenicy, rośliny strączkowe, ciecierzyca, lucerna, koniczyna, len i owies. Oferowane są tu również lekcje gotowania i wycieczki związane z rolnictwem. Rano wybrałam się na wycieczkę po posiadłości z Ariane Lotti, która poinformowała mnie, iż ziemie te są w posiadaniu jej rodziny od czterech pokoleń. Ariane jest doskonałym przewodnikiem, osobą wykształconą w zarządzaniu gruntami. Według Lotti, której pradziadek jako pierwszy kupił ziemię dla Tenuta San Carlo w 1936 roku, "To dobry sposób na dywersyfikację dochodów i ocalenie krajobrazu wiejskiego, ponieważ także renowujesz i przekształcasz starsze domy na farmie. Spędzam dużo czasu na oprowadzaniu ludzi po okolicy, wyjaśnianiu, jak rośnie ryż, goszczeniu ich. To naprawdę ważna część ponownego połączenia ludzi z ziemią i produkcją żywności”. Pożyczywszy rower od właścicielki gospodarstwa, pojechałam zacienionymi przez sosny ścieżkami, które prowadziły do dzikiej, ustronnej plaży. 

W przeciwieństwie do często przepełnionych włoskich kurortów nadmorskich i klubów plażowych, z ich rzędami plastikowych leżaków i muzyką płynącą z głośników, tutaj jedynymi strukturami były improwizowane forty z dryfującego drewna, zapewniające schronienie przed słońcem. Jedynym słyszalnym dźwiękiem było łagodne szumienie fal. Dziewicze, naturalne plaże, w połączeniu z bujną śródziemnomorską roślinnością, miękkimi wydmami i czystymi wodami, prezentują zupełnie inny obraz włoskiego wakacyjnego doświadczenia w plażowaniu. Park i jego okolice znane są również z obecności wielu, skromnych producentów żywności, oferujących wszelkiego rodzaju wycieczki gastronomiczne i specjały kulinarne. Można tu spędzić całe dni, degustując lokalne sery, wino, miód, oliwę z oliwek, piwo, świeże owoce, warzywa oraz makaron. Miałam również okazję odwiedzić serowar Caseificio Inno al Sole, gdzie z niezwykłą przyjemnością oddałam się degustacji miękkiego, białego sera mozzarella bawola. Świeży ser był wytworzony tego samego ranka, a bawoły siedziały tuż za sklepem. Park można odkrywać, z poszanowaniem środowiska naturalnego na wiele sposobów - od pieszych i rowerowych wycieczek z przewodnikiem po wyprawy kajakowe wzdłuż rzeki Ombrone oraz przejażdżki konne. Wszystkie atrakcje są skatalogowane w obszernym przewodniku parku online, zaprojektowanym tak, aby pomóc odwiedzającym teren odkrywać go w sposób autentyczny i odpowiedzialny. Dla osób niepełnosprawnych dostępne są również specjalne trasy oraz program plażowy Mare per Tutti („Plaża dla Każdego"); inicjatywa, która pomogła Grosseto zdobyć nagrodę za zrównoważoną turystykę. 

W celu zwiedzania okolicy, wybrałam najbardziej komfortową opcję: jedną z wycieczek konnych, powozem Carrozze di Maremma, siedząc z przodu obok założyciela Enrico Cheli, który osobiście prowadzi bryczkę. Na pokładzie staromodnego powozu Cheli zabrał nas - zaczynając od rozległych, płaskich terenów z wiatrakami, końmi i krowami Maremmana, przez zarośla i dzikie lasy do najgłębszych zakątków parku, opowiadając historie o butteri (kowbojach) z Maremmy, którzy wywarli silny wpływ na kuturę w tej części Toskanii i nadal pracują w parku. „Tradycja butteri rozpoczęła się za czasów wielkiego księcia Leopolda II Loraine, który zaczął ulepszać te tereny w XIX wieku," powiedział Cheli, entuzjasta koni od młodych lat. „Przekształcił je w równiny idealne do hodowli zwierząt”. Wykwalifikowani kowboje od tego momentu przejęli tereny, hodując tu konie i bydło, zawsze osobiście dosiadając konia, przy kontynuowaniu utrzymywania równowagi ekologicznej na terenach rolnych i naturalnych. Dla bardziej aktywnych podróżników, takich jak rowerzyści o różnych stopniu umiejętności, płaskie równiny parku będą idealne na przejażdżki. Dostępnych jest wiele łatwych tras rowerowych, w tym te z bezpośrednim dostępem do plaż. Inne drogi rowerowe są przeznaczone dla bardziej doświadczonych rowerzystów, jak trasa prowadząca aż do zapierającego dech, XIII-wiecznego Opactwa San Rabano na wzgórzu. 

Liczne ścieżki rowerowe łączą park i plaże z centrum miasta oraz lokalnymi atrakcjami, takimi jak etruskie stanowisko archeologiczne Roselle, kiedyś główne miasto w okolicy. Można tam zwiedzać ruiny amfiteatru starożytnego miasta i forum rzymskiego, wśród różnych budynków publicznych, świątyń i łaźni. Sieć rowerowa umożliwia również dostęp do okolicznych malowniczych wiosek na wzgórzach – liczba tras ma się zwiększyć w przyszłości. Administracja miasta pracuje nad oświetleniem ścieżek rowerowych prowadzących od centrum do morza, wykorzystując latarnie zasilanymi energią słoneczną, aby zachęcić turystów do podróżowania rowerem do i z plaży latem, zmniejszając problemy z parkowaniem w szczycie sezonu. Postanowiłam pojechać rowerem do centrum miasta aby zobaczyć zachód słońca, podziwiając po drodze wielki plac Piazza Dante, gdzie starsi mieszkańcy urządzali sobie pogaduszki, siedząc na kamiennych ławkach. Ozdobny Palazzo Aldobrandeschi, neogotycki pałac przypominający średniowieczną architekturę pobliskiej Sieny, stanowił piękne tło dla tej sceny. Zatrzymałam się przy marmurowej Katedrze w Grosseto i Muzeum Archeologii i Sztuki Maremma, pełnym ważnych etruskich artefaktów znalezionych w okolicy. Większość kościołów i muzeów w centrum Grosseto jest przystosowana dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, a wiele z nich w ostatnich latach zostało wyposażonych w rampy, windy i łazienki, co nie jest powszechną praktyką w turystycznych miejscach, we Włoszech. 

Całe centrum miasta jest otoczone długimi na 3 kilometry Murami Medyceuszy, zbudowanymi w 1557 roku w celu obrony grodu; Grosseto jest jednym z niewielu miast we Włoszech z tak dobrze zachowanymi fortyfikacjami. Spacerując wzdłuż murów obronnych, teraz przekształconych w spokojną, drzewiastą promenadę, obserwowałam turystów i mieszkańców korzystających z parków rozmieszczonych po drodze. Miasto jest w trakcie tworzenia ogromnej, nowej przestrzeni zielonej, „parco centrale", która będzie oferować liczne możliwości joggingu, spacerów i jazdy na rowerze tuż za historycznym centrum. Część parku jest już otwarta dla zwiedzających, a cały projekt ma być ukończony w ciągu najbliższych dwóch lat. Podejście włodarzy Grosseto do turystyki oferuje gotowy wzór na to, jak zrównoważone podróżowanie może funkcjonować we Włoszech, biorąc pod uwagę wszystko, co turyści kochają w kraju – jego naturalne piękno, autentyczność, tradycyjną kulturę, praktyki rolnicze i historię – oraz zmieniając ich przeznaczenie i aktualizując je. Współczesny, odpowiedzialny podróżnik pragnie autentycznego, istotnego doświadczenia, które pozostaje a równowadze ze środwiskiem naturalnym, a Grosseto jest gotowe mu to zaoferować.  Jak wyjaśniła Maria Luisa Scorza z Biura Turystyki Grosseto, „Kultura podróżowania powinna się zmienić, dla planety, aby chronić środowisko. Ale także dla ludzi –aby mogli podróżować i spędzać wakacje w inny sposób... możemy być wzorem dla innych miast - dodała”.