Oto starożytne mumie starsze od tych w Egipcie

Egipskie mumie, pomimo że najsłynniejsze, nie są najstarsze. Lud Chinchorro zamieszkujący chilijską pustynię Atakama mumifikował zmarłych jako pierwszy, już 7 000 lat temu.

Na pustyni Atakama w Chile, najsuchszym miejscu na Ziemi, znaleziono mumie, które są o 2000 lat starsze od tych w Egipcie. Egipcjanie, choć powszechnie utożsamiani z procesem mumifikacji ciał, wcale nie byli pionierami w tej dziedzinie. „Lud Chinchorro jako pierwszy osiedlił się na północy Chile i południu Peru”, opowiada Bernardo Arriaza, antropolog fizyczny z Uniwersytetu Tarapacá. „Zamieszkiwał pustynię Atacama”. Arriaza dodaje, że lud ten jako pierwszy na świecie podjął się procesu mumifikowania zmarłych, już około 5000 roku p.n.e.. W regionie Arica y Parinacota znaleziono szczątki setek członków tego nadmorskiego zbieracko-łowieckiego ludu, który od około 5450 do 890 roku p.n.e. zamieszkiwał część Atakamy znajdującą się przy wybrzeżu Oceanu Spokojnego. W 2021 roku cmentarze te zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO ze względu na ogromną wartość archeologiczną. Nie tylko są źródłem szczegółowych informacji na temat praktyk pogrzebowych i starożytnej kultury, ale oferują również wgląd w społeczne i religijne struktury wspólnoty. Przykładowo, mumifikacja nie była zarezerwowana dla wyższej klasy społeczeństwa (jak to miało miejsce w przypadku Egipcjan), ale stanowiła powszechnie dostępny rytuał. Jak wyjaśnia Arriaza: „Kultura Chinchorro jest istotna z wielu powodów: to lud, który jako pierwszy w tym regionie wprowadził tradycję pogrzebów. A zachowane zwłoki członków tego ludu są prawdziwymi dziełami sztuki z okresu prehiszpańskiego. W ten sposób ludzie starożytni wyrażali swoje emocje i uczucia”.
Jednak pomimo że mumie z Chinchorro trafiły na listę UNESCO stosunkowo niedawno, mieszkańcy miasta Arica już od dawna wiedzieli o tych wyjątkowych pozostałościach archeologicznych. To dlatego, że ciała zostały zakopane bardzo blisko powierzchni Ziemi. Można więc powiedzieć, że szczątki dosłownie tworzą fundamenty miasta. Johnny Vásquez, który mieszka w Arica od 60 lat, wspomina, że kiedy robotnicy kopali pierwsze rury kanalizacyjne, znaleźli „nieskończenie wiele mumii”. Z kolei w 2004 roku, gdy przeszukiwano ten teren przed rozpoczęciem budowy hotelu, znaleziono kości niecały metr pod ziemią. Ostatecznie, zamiast hotelu powstało na tym terenie muzeum.
Dotychczas odnaleziono setki mumii, niektóre z nich należą do niemowląt i dzieci. Vivien Standen, bioarcheolog z Uniwersytetu Tarapacá tłumaczy, że tamtejsza gleba zawiera dużo naturalnie występującego arsenu, który prawdopodobnie przyczynił się do wysokiej śmiertelności wśród populacji, a także do ogromnej liczby poronień. Naukowcy ustalili również, że członkowie ludu Chinchorro malowali ciała manganem, prawdopodobnie ze względu na tradycję. Jednak ponieważ mangan jest toksyczny, nieumyślnie niszczyli przy okazji swoje zdrowie.
Życie na terenie starożytnej nekropolii może wydawać się przerażające, jednak jak przekonuje mieszkanka Arica, Marina Esquieros, wcale takie nie jest. „W ogóle się nie boję. Prowadzę normalne życie. Raczej nie myślę o tym, że są tu martwe ciała”. Zamiast tego, mieszkańcy uważają zmarłych za swoich przodków i opiekują się nimi. „Czuję, że stanowimy przedłużenie ludu Chinchorro”, mówi Alfredo Guerrero, kolejny mieszkaniec Arica. „Od 10 lat powtarzam mojej rodzinie, że nie zamierzam opuścić tego miejsca. Pozostanę tu na zawsze i zawsze będę ich odwiedzał”. Jorge Ardiles, miejscowy rybak, zgadza się z Guerrero. „Oni też byli rybakami i żyli w tym miejscu. A tysiące lat później, my się tu osiedliliśmy. Następnie, jako społeczność rybaków… daliśmy sobie przyzwolenie na nazywanie się ich spadkobiercami. Dlatego chcemy chronić pozostawione przez nich szczątki, bo stanowią one wielką spuściznę dla obecnej społeczności”, powiedział. „W tej chwili to my jesteśmy współczesnymi Chinchorros”.