Poznaj Pozzuoli - mniej znany cud na samych obrzeżach Neapolu

Adobe Stock

Tempio-Duomo w Pozzuoli we Włoszech to kościół katolicki zbudowany pośród ruin rzymskiej świątyni. Jest to jedno z wielu historycznych miejsc w tym małym mieście na obrzeżach Neapolu.  Niewiele włoskich miast może się równać z Neapolem. Nic dziwnego, że sąsiednie Pozzuoli przez długi czas pozostawało w cieniu swojego pompatycznego, przesiąkniętego kulturą większego rodzeństwa.  

Jednak to portowe miasto - 30 minut jazdy pociągiem na zachód od Neapolu - jest jedną z najstarszych osad w południowych Włoszech. Współczesne Pozzuoli-gdzie dorastała Sophia Loren- na każdym kroku miesza się z rzymską osadą Puteoli. Droga do miasta wiedzie wokół amfiteatru, w dzielnicy Rione Terra rzymskie ulice wciąż biegną wzdłuż klifu, a bezpańskie koty zamieszkują starożytną nekropolię.  Obecnie, Pozzuoli uruchomiło nową, innowacyjną inicjatywę turystyczną: współpracę między lokalnym kościołem katolickim a lokalnymi więzieniami. Ponownie otwarto jedno z najbardziej fascynujących miejsc w południowej Kampanii - dzięki więźniom, którzy prowadzą program dla zwiedzających. 

Turyści mogą teraz odwiedzić nowo otwartą "Tempio-Duomo" lub "świątynię-katedrę" w Pozzuoli, zbudowaną przez Rzymian jako świątynia na klifie, a następnie przekształconą w kościół. Jest to miejsce święte od ponad 2000 lat i od było miejscem z przyszłością. W 1600 roku renesansowa malarka Artemisia Gentileschi stworzyła tu trzy ołtarze - była to pierwsza kobieta, której zlecono wykonanie dzieł sztuki dla chrześcijańskiego kościoła. 

Po pożarze, który zniszczył znaczną część tego miejsca w 1964 roku i aktywności sejsmicznej która spowodowała opuszczenie całego klifu sześć lat później, katedra została ostatecznie odbudowana w 2014 roku. Obecnie jest to hybryda świątyni i kościoła, łącząca stare i nowe religie w niesamowicie synkretyczne, nowoczesne miejsce kultu. 

A oto jak projekt ten tchnął nowe życie w to historyczne miasto. 

Jak starożytne miejsce pomaga współczesnym kobietom 

Inicjatywa Puteoli Sacra rozpoczęła się w 2021 r. jako sposób na połączenie sztuki, historii i integracji społecznej. Więźniarki z więzienia dla kobiet w Pozzuoli i pobliskiego zakładu karnego dla nieletnich pracują w kompleksie, w niektórych przypadkach prowadząc wycieczki po kościele. Jego nawa jest nadal rzymską świątynią, ustępującą miejsca barokowej absydzie wypełnionej dziełami sztuki neapolitańskich artystów, takich jak Massimo Stanzione, Giovanni Lanfranco i oczywiście Gentileschi.  

Jej trzy obrazy są obecnie wystawiane w sąsiednim muzeum (w kościele znajdują się naturalnej wielkości reprodukcje), gdzie można zobaczyć jej prace z bliska i dowiedzieć się o przeszłości i teraźniejszości tego przesuwającego granice miejsca. 

Początkowa faza projektu - kończąca się w 2024 r. - przewidywała 10 rekrutów w ciągu trzech lat, z kilkoma kolejnymi kończącymi szkolenie, zdobywającymi umiejętności, które zabiorą ze sobą do innych miejsc pracy po opuszczeniu więzienia. "Wybieramy ludzi, którzy chcą resetu, drugiej szansy" - mówi Danilo Venditto, koordynator centrum edukacyjnego Puteoli Sacra. 

Do takich osób należy 25-letnia Sara bez nazwiska ze względu na ochronę prywatności), która jest teraz wielojęzycznym przewodnikiem turystycznym. W wolnym czasie studiuje archeologię, historię sztuki i nauki o dziedzictwie kulturowym na Uniwersytecie Ferdynanda II w Neapolu - i maluje. 

"Zawsze nienawidziłam sztuki" - mówi. "Ale potem w więzieniu nudziłam się, czułam się zamknięta i zaczęłam malować. Zdałam sobie sprawę, że lubię historię, więc zmieniłam kierunek studiów - a kiedy Gennaro Pagano [dyrektor fundacji Centro Educativo Diocesano Regina Pacis, diecezjalnej organizacji charytatywnej, która prowadzi program] powiedział nam o projekcie, od razu chciałam to zrobić". 

Dziś, jeśli wybierzesz się na wycieczkę z Sarą, nie tylko poznasz historię tego miejsca, ale zobaczysz je z jej perspektywy. "Ponieważ była kobietą, początkowo nie była uważana za artystkę" - mówi Sara, wskazując na trzy obrazy Artemizji. "Traktowano ją jako nieistotną, nie dawano jej pracy - tak jak więźniom, gdy wychodzą na wolność". Sara mówi, że jej praca przewodnika i Artemisia dają jej "wizję przyszłości", kiedy pewnego dnia opuści więzienie. 

Miasto odbudowuje się 

Pozzuoli jest częścią Campi Flegrei, obszaru zbudowanego nad aktywnym "superwulkanem".  Cała dzielnica miasta położona na klifie, Rione Terra, została opuszczona w 1970 roku i dodatkowo zniszczona przez silne trzęsienie ziemi w 1980 roku. W 2003 roku region Kampania ogłosił konkurs na odbudowę katedry. Zwycięski projekt, autorstwa mediolańskiego architekta Marco Dezzi Bardeschi, owinął szklane ściany wokół rzymskich kolumn i odtworzył oryginalny sklepiony sufit, jednocześnie pochylając podłogę w kierunku tego, co pozostało z barokowego kościoła - tworząc medytacyjny spacer w czasie i religii. 

W 2014 roku miasto zaczęło oferować wycieczki po Rione Terra, którego wciąż widocznie rzymskie ulice sprawiają, że jest to muzeum na świeżym powietrzu.  Obszar Campi Flegrei kryje w sobie wiele starożytnych miejsc. Cumae, trzy kilometry na zachód od Pozzuoli, było pierwszą grecką osadąna kontynencie włoskim założoną w VIII wieku p.n.e. Baiae, położone pomiędzy nimi, było rzymskim miastem imprezowym - nadal można odwiedzić rozległe kompleksy spa i wybrać się na przejażdżkę łodzią nad obecnie zatopionymi willami. Rzymianie wierzyli, że jezioro Avernus, wulkaniczne jezioro kraterowe, jest bramą do podziemi. 

"To kolebka starożytnych cywilizacji i ich mitologii" - mówi Anna Grossi, przewodniczka po Tempio-Duomo i mentorka młodszych osób, takich jak Sara. "I ma wszystko: piękno, sztukę, historię, dobre jedzenie i ciepłe przyjęcie. To nie jest zwykły dodatek do Neapolu". 

Więcej wycieczek prowadzonych przez byłych więźniów 

Pozuolli nie jest jedynym miejscem zatrudniającym obecnych i byłych więźniów w projektach turystycznych i detalicznych. Oto kilka innych: 

Miravalle, Kolumbia 

W południowo-wschodniej części kraju Caguán Expeditions zrzesza lokalnych mieszkańców, w tym byłych partyzantów FARC, aby oferować turystykę przygodową, od raftingu po trekking. 

Kapsztad, Republika Południowej Afryki 

Byli więźniowie więzienia Robben Island, w którym osadzony był Nelson Mandela, opowiadają turystom o swoich doświadczeniach podczas wycieczek z przewodnikiem po wyspie u wybrzeży Kapsztadu. 

Wenecja, Włochy 

Osadzeni w weneckich więzieniachsą zajęci produkcją cenionej linii kosmetyków do pielęgnacji skóry Rio Terà dei Pensieri, która jest sprzedawana w wielu sklepach w mieście, a także akcesoriów we współpracy z artystą Markiem Bradfordem. Innowacyjny sklep, Banco Lotto No. 10, sprzedaje odzież damską wykonaną przez więźniarki z żeńskiego więzienia, które przekształcają resztki designerskich tkanin w nowe ubrania.