To są Europejskie Stolice Kultury 2024

Barwy rzeki Traun w Bad Ischl są niemal karaibskie. Źródło: Joerg Hackemann/Panther Media/picture alliance

Bad Ischl w Austrii jest znanym miejscem. Ta miejscowość w regionie Salzkammergut jest popularnym miejscem turystycznym. Setki tysięcy ludzi przyjeżdża tu rocznie: widoki górskie, soczyście zielone łąki latem, ośnieżone szczyty zimą i krystalicznie czyste jeziora są charakterystyczne dla tej okolicy. To przyciągało także austriacką arystokrację. Cesarz Franciszek Józef I i cesarzowa Sissi spędzali wiele lat w Bad Ischl. To tutaj, w 1853 roku, zaręczyli się. 

W 2024 roku Bad Ischl wraz z 22 okolicznymi gminami będzie jednym z trzech Europejskich Stolic Kultury – obok Tartu w Estonii i Bodø w Norwegii. Ponad 300 projektów ma być zrealizowanych wspólnie przez Bad Ischl i inne gminy, aby pokazać, co kryje się za alpejskim krajobrazem w pobliżu granicy z Bawarią, oprócz malowniczej sielanki – od nadmiernej turystyki po skutki zmian klimatycznych oraz obciążoną historycznie przeszłość. Celem jest ,,ujawnienie pozytywnych i negatywnych stron tego całego regionu, a nie zrobienie z tego pokazu sztucznych ogni czy festiwalu”, powiedziała kuratorka programu, Elisabeth Schweeger, w rozmowie z agencją prasową Deutsche Presseagentur (dpa).

Ukształtowanie przez wydobycie soli

Na inaugurację 20 stycznia Bad Ischl zapewnia sobie jednak widowisko: Tom Neuwirth, pochodzący z Salzksmmergut, bardziej znany jako zwyciężczyni Eurowizji Conchita Wurst, wystąpi razem z raperkami i tysiącem głosów chóru jodłowego podczas koncertu na otwarciu.

Od 7000 lat w regionie Salzkammergut wydobywa się sól - jak mówi Elisabeth Schweeger: ,,Powstała z soli, wzbogacona przez sól - i z solą kieruje się w przyszłość”. ,,Białe złoto” ukształtowało ten region. ,,Nadszedł czas, aby dodać kolejny niezbędny element: kulturę - jest ona silnikiem dla zrównoważonego współżycia w Salzkammergut i daleko poza jego granicami” - powiedziała kuratorka.

 Chiński artysta Ai Weiwei zajmuje się tradycją wydobycia soli. Inne wystawy skupiają się na sztuce łupieżczej z czasów narodowych socjalistów: Bad Ischl przypomina, że reżim nazistowski podczas II wojny światowej przychowywał tam łupieżcze dzieła sztuki i skarby w kopalni górskiej. W Bad Aussee wystawa ma dodatkowo przybliżyć życie handlarza sztuki Wojfganga Gurlitta.

Koncerty z muzyką Arnolda Schönberga oraz operetka Oskara Strausa wskazują także na wielu żydowskich artystów i miłośników sztuki, którzy byli ściśle związani z Salzkammergut. Projekt ,,k(rytyczny) i k(ontrowersyjny)” będzie się zajmować historią monarchii Habsburgów.

Również gmina Hallstadt nad jeziorem Hallstatter bierze udział w programie Europejskiej Stolicy Kulury Salzkammergut. Źródło: W. Geiersperger/Helga Lade Fotoagentur/picture alliance

Krytyczne przeanalizowanie własnej historii

Bad Ischl liczy zaledwie około 14 000 mieszkańców. Pozostałe gminy w regionie, które przyłączyły się do Europejskiej Stolicy Kultury, często liczą tylko kilkaset osób. Region ten będący od 1997 roku miejscem dziedzictwa UNESCO, już teraz musi radzić sobie z corocznym napływem turystów. Historyk Michael Kurz z Bad Goisern, dobrze znający ten region, odczuwa pewien niepokój, mieszkańcy często pytają ,,czy naprawdę tego potrzebujemy?” Elisabeth Schweeger, jako dyrektorka artystyczna, odpowiada, że ponad 85 procent wydarzeń jest realizowanych przez lokalnych i regionalnych organizatorów projektów. Ponadto spojrzenie z zewnątrz często pomaga w krytycznej refleksji nad własną historią.

Serce i dusza Estonii – Tartu

O wiele mniej znane jest miasto Tartu na wschodzie Estonii. Liczące około 100 000 mieszkańców, jest drugim co do wielkości miastem w kraju, zaraz po Tallinnie. Pod względem gospodarczym znajduje się ono w cieniu stolicy. Jednak kulturowo stare miasto uniwersyteckie i hanzeatyckie jest przynajmniej na równi - od zawsze uważane jest za serce i duszę małego państwa bałtyckiego na północnym wschodzie Europy.

,,Tartu było zawsze centrum nauki, edukacji i kultury w Estonii”, mówi burmistrz Urmas Klaas o najstarszym mieście nad Bałtykiem podczas rozmowy z dpa. Była kiedyś kolebką narodowego przebudzenia Estończyków, miejscem narodzin estońskiego festiwalu pieśni, teatru estońskiego i w gruncie rzeczy również państwa estońskiego. To właśnie w Tartu, 2 lutego 1920 roku, podpisano Traktat Pokojowy w Dorpacie – jak brzmiała dawniej niemiecka nazwa Tartu – w którym Związek Radziecki uznał suwerenność Estonii, która ogłosiła niepodległość w 1918 roku. 

Miasto z urokiem: Uniwersytecka ulica w Tartu. Źródło: Alexander Welscher/dpa/picture-alliance

Pod hasłem ,,Sztuka przetrwania” Europejska Stolica Kultury Tartu organizuje ponad 1000 wydarzeń. Program rozpocznie się w mieście studenckim, które w specjalnie skomponowanym hymnie Tartu 2024 jest określone jako ,,miasto młodej krwi”, 26 stycznia.

Najważniejszymi wydarzeniami w lecie jest masowe całowanie ,,Kissing artu”, festiwal dyskuzyjny w saunie ,,Naked Truth” czy sztuka teatralna ,,Business as usual” o skandalu prania pieniędzy w estońskim oddziale Danske Bank. W dniach od 12 do 18 sierpnia odbędzie się Tartu Pride – w 2024 roku w Estonii pierwszy raz legalne są małżeństwa osób jednopłciowych.

Bodø stawia na zrównoważony rozwój

Bodø jest trzecią Stolicą Kultury w tym zestawieniu. Leży wysoko na północy, na zachodnim wybrzeżu Norwegii i jest pierwszą Europejską Stolicą Kultury na północ od koła podbiegunowego. Przez ponad 1000 wydarzeń Bodø i otaczający region Nordland chcą pokazać, że posiadają nie tylko zapierającą dech arktyczną naturę, ale także atrakcyjną kulturę. Organizatorzy mają nadzieję, że w ciągu roku przyciągają ponad 500 000 osób.

Piękne położenie: Bodø na zachodnim wybrzeżu Norwegii. Źródło: picture alliance/dpa/Bodo2024

Region jest ogromny: przejeżdżając Nordland z północy na południe, pokonuje się około 800 kilometrów - to jest w przybliżeniu odległość z Hamburga do Monachium.

,,Bodø2024” to największy projekt kulturalny, jaki kiedykolwiek miał miejsce w północnej Norwegii. Bodø dąży do tego, aby być najbardziej zrównoważoną Europejską Stolicą Kultury w historii i organizować wiosną najbardziej zrównoważony koncert na świecie ,,Pure Music”. KUltura Samów, rdzennego ludu w regionie, ma być jednym z głównych punktów skupienia, m.in. poprzez wieloczęściowe muzyczne przedstawienie teatralne.

Prawdziwie przyciąga wzrok: tak ma wyglądać pływająca scena artystycznego kolektywu Phase7. Źródło:Phase7/bjornadal  arkitektstudio/Kopi-Kopi/Bodo2024/dpa/picture-alliance

Kilka wydarzeń ma związek z Niemcami, w tym ceremonia otwarcia 3 lutego: odbędzie się wtedy spektakularne wydarzenie portowe z udziałem berlińskiego kolektywu artystycznego Phase7 i specjalnie zbudowanej pływającej sceny. Podczas Nocy Świętojańskiej 22 czerwca – kiedy można podziwiać słońce północy - planowane jest wielkie wydarzenie plenerowe. A gdzy dni znowu staną się ciemniejsze, w listopadzie i grudniu odbędzie się pierwszy Festiwal Świateł Norlandu.