Tradycyjne tańce świata

Źródło: Getty Images

Hiszpania – Flamenco

Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/flamenco-taniec-latynoski-594272/

Społeczność Romów, zamieszkująca Andaluzję, odegrała kluczową rolę w ukształtowaniu się flamenco jako formy tanecznej i muzycznej. Taniec ten łączy w sobie wpływy arabskie, żydowskie, cygańskie i hiszpańskie, co podkreśla jego wielokulturowe korzenie. Flamenco rozwinęło się jako forma artystycznej ekspresji emocji – od bólu i tęsknoty po radość i bunt. Przez wieki było przekazywane ustnie i nie miało jednolitej formy pisanej, co utrudnia jednoznaczne ustalenie jego genezy.

Nazwa tańca flamenco ma niejednoznaczne pochodzenie i do dziś budzi dyskusje wśród badaczy kultury. Jedna z teorii wskazuje, że słowo „flamenco” wywodzi się z języka hiszpańskiego i pierwotnie oznaczało „Flandryjczyka” – mieszkańca Flandrii. Inna teoria sugeruje, że termin ten mógł być używany w Andaluzji do opisu osób o gwałtownym, ognistym temperamencie, co dobrze pasuje do ekspresyjnego charakteru tańca. Niektórzy badacze uważają też, że flamenco pochodzi od arabskiego wyrażenia „fellah mengu”, oznaczającego „wygnańca chłopa”, co mogło odnosić się do muzułmanów wypędzonych z Hiszpanii po rekonkwiście, którzy zasymilowali się z Cyganami.

Tancerze flamenco noszą charakterystyczne, barwne stroje, które podkreślają ekspresję tańca i jego emocjonalny charakter. Kobiety ubierają się zazwyczaj w długie, dopasowane suknie z falbanami, zwane bata de cola, które rozszerzają się ku dołowi i podkreślają ruchy bioder oraz nóg. Często sukienki są ozdobione groszkami lub kwiatami, a ich kolory są intensywne – czerwienie, czernie. Kobiety zakładają także kwiaty we włosy, zwykle czerwone róże, używają dużych kolczyków i grzebieni (peinetas), a na ramionach mają tradycyjne szale z frędzlami – mantón. Buty do flamenco mają grube obcasy i metalowe gwoździe w podeszwie, które wzmacniają dźwięki stepowania. Mężczyźni ubierają się bardziej surowo – zazwyczaj mają na sobie dopasowane spodnie, koszule, kamizelki i krótkie marynarki. Ich strój często utrzymany jest w ciemnych, eleganckich barwach. Mężczyźni również noszą charakterystyczne buty do stepu oraz szerokie pasy, a czasami kapelusze typu cordobés.

Flamenco tańczy się do specyficznej, rytmicznej muzyki, która charakteryzuje się zmiennymi tempami i nastrojami – od melancholijnych po energiczne i buntownicze. W muzyce tej dominuje rytm, zwany compás, który tancerze podkreślają ruchem ciała, klaskaniem (palmas) i stukotem obcasów. Do grania używa się przede wszystkim gitary flamenco – lżejszej i jaśniejszej brzmieniowo niż klasyczna. Towarzyszą jej także kastaniety, grzechotki zakładane na palce, które szczególnie często wykorzystują kobiety. Ważnym instrumentem jest również cajón – drewniana skrzynka, na której się siada i gra dłonią, wydobywając różne rytmy. Rytm podkreślany jest także przez klaskanie oraz tupanie (zapateado).

Nieodłącznym elementem flamenco jest śpiew – cante flamenco, wykonywany z ogromną ekspresją i emocjami. Śpiewak prowadzi narrację emocjonalną tańca, do której tancerze dopasowują swoje ruchy. Stylów śpiewu i tańca flamenco jest wiele, m.in. soleá, alegrías, bulerías czy seguiriyas, a każdy z nich niesie inne emocje i historię.

Flamenco to sztuka wymagająca ogromnej dyscypliny, wyczucia rytmu i emocjonalnego zaangażowania. Nie jest tylko tańcem, ale formą głębokiej, osobistej ekspresji – historią opowiedzianą ciałem, głosem i dźwiękiem. To właśnie połączenie wyrazistej muzyki, barwnego stroju i dramatycznego ruchu sprawia, że flamenco fascynuje ludzi na całym świecie, a w 2010 roku taniec ten został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.

Indie – Bharatanatyam

Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/tradycyjny-taniec-indyjski-w-starozytnej-swiatyni-31521701/
Bharatanatyam to jeden z najstarszych klasycznych tańców Indii, który wywodzi się z południowego stanu Tamil Nadu i ma ponad dwa tysiące lat historii. Początkowo był tańczony wyłącznie w świątyniach przez kobiety zwane devadasi, które poświęcały swoje życie służbie bóstwom. Taniec ten stanowił formę ofiary duchowej, wyrażającej oddanie i opowiadającej mityczne historie zaczerpnięte z hinduistycznych eposów takich jak Ramajana czy Mahabharata. Nazwa „Bharatanatyam” pochodzi od trzech sanskryckich słów: „Bha” – bhava (emocja), „Ra” – raga (melodia), „Ta” – tala (rytm) oraz „natyam”, co oznacza taniec. Razem tworzą pojęcie opisujące sztukę wyrażania emocji przez ruch, muzykę i rytm.
Przez wieki Bharatanatyam pozostawał ściśle związany z rytuałem religijnym. Jednak w okresie kolonialnym, szczególnie pod wpływem brytyjskich władz, taniec został zepchnięty na margines, a kobiety go wykonujące często stygmatyzowano. Odrodzenie nastąpiło w XX wieku dzięki takim osobom jak Rukmini Devi Arundale i E. Krishna Iyer, którzy przywrócili Bharatanatyam status sztuki wysokiej i uczynili go częścią indyjskiego dziedzictwa kulturowego.
Taniec Bharatanatyam łączy w sobie elementy ekspresji mimicznej (abhinaya), rytmicznego stukotu stóp (adavus) oraz skomplikowanych pozycji i gestów rąk (mudry), które mają określone znaczenia symboliczne. Każdy ruch w tym tańcu ma głębokie znaczenie i jest częścią opowieści, którą tancerz przekazuje widowni. Charakterystyczną cechą Bharatanatyam jest symetryczność pozycji, wyrazista mimika twarzy oraz napięcie ciała, które emanuje siłą i duchowym skupieniem.
Kobiety tańczące Bharatanatyam noszą bogato zdobione stroje przypominające sari, specjalnie przystosowane do tańca – składające się z wielu fałd i kontrastowych kolorów, które pięknie układają się w ruchu. Strój często jest utrzymany w kolorach czerwieni, zieleni, złota i błękitu. Ważnym elementem jest biżuteria – tancerki noszą ozdobne kolczyki, naszyjniki, bransolety, ozdoby czoła (tikka) oraz dzwoneczki na kostkach (ghungroo), które akcentują rytmiczne uderzenia stóp. Twarz tancerki jest często mocno podkreślona makijażem – z ciemnym konturem oczu i wyraźnie zaznaczonymi brwiami, aby uwydatnić ekspresję sceniczną. Mężczyźni tańczący Bharatanatyam noszą tradycyjne stroje składające się z luźnych spodni (dhoti) oraz ozdobnej, haftowanej chusty na torsie. Choć rzadziej spotykani niż kobiety, mężczyźni odgrywają istotną rolę w wielu tradycyjnych przedstawieniach, często wcielając się w postacie bóstw lub herosów.
Bharatanatyam tańczy się do muzyki karnatyckiej, czyli klasycznej muzyki południowoindyjskiej, która jest bardzo bogata w melodię i rytm. Typowy zespół muzyczny towarzyszący tancerzowi składa się z wokalisty, który śpiewa teksty w sanskrycie lub tamilskim, oraz muzyków grających na instrumentach. Najważniejsze instrumenty to: mridangam (dwustronny bęben), skrzypce, flet i nattuvangam – para cynkowych talerzyków, akcentujących ruchy tancerza.
Muzyka do Bharatanatyam jest ściśle powiązana z choreografią, a rytm musi być idealnie zsynchronizowany z krokami i gestami. Tancerz ściśle współpracuje z muzykami, szczególnie z osobą prowadzącą rytm – nattuvanar. Przedstawienia Bharatanatyam mogą trwać od kilkudziesięciu minut do kilku godzin i składają się z różnych części: od modlitwy otwierającej (pushpanjali), przez taniec techniczny (alarippu), aż po dramatyczne opowieści (varnam i padam).
Bharatanatyam to nie tylko taniec, ale duchowa praktyka i forma artystycznego przekazu. Łączy piękno, dyscyplinę i głęboką symbolikę, stając się nośnikiem kultury i filozofii Indii. Współcześnie Bharatanatyam tańczy się nie tylko w Indiach, ale na całym świecie, a jego mistrzowie występują na prestiżowych scenach, przyciągając uwagę widzów i krytyków.

Irlandia – Irlandzkie stepy

Źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/grupa-dziewczat-bioracych-wydajnosc-1154180/
Taniec irlandzki ma długą i bogatą historię, sięgającą czasów celtyckich, a jego korzenie tkwią w starożytnych rytuałach plemiennych, w których taniec i muzyka odgrywały ważną rolę w obrzędach religijnych i społecznych. W średniowieczu taniec w Irlandii zaczął się przekształcać pod wpływem zarówno rdzennych tradycji, jak i wpływów z kontynentu europejskiego, zwłaszcza tańców francuskich i angielskich. Taniec ten był początkowo przekazywany ustnie i poprzez praktykę, a jego formalna notacja i struktura zaczęły powstawać dopiero w XIX wieku.
Taniec irlandzki rozwijał się w trudnych warunkach historycznych – w okresie brytyjskich rządów w Irlandii niektóre formy tradycyjnej kultury były zakazane lub ograniczane. Mimo to taniec przetrwał dzięki prywatnym występom i nauce w zamkniętym gronie.
Nazwa „taniec irlandzki” odnosi się do szerokiej gamy stylów i form tańca, w tym zarówno tańców solowych, jak i grupowych – ceili i set dance. Najbardziej znaną i widowiskową odmianą tańca irlandzkiego jest styl sceniczny, spopularyzowany na całym świecie przez spektakl Riverdance w latach 90. XX wieku. Taniec ten charakteryzuje się sztywną górną częścią ciała i bardzo dynamiczną, precyzyjną pracą nóg i stóp.
Kobiety tańczące irlandzki taniec zazwyczaj noszą kolorowe, bogato zdobione sukienki z wyszywanymi wzorami inspirowanymi celtycką symboliką. Sukienki te są często sztywne i mają rozkloszowane spódnice, co podkreśla ruchy nóg podczas tańca. Dodatkowo tancerki często zakładają białe skarpetki do kolan oraz specjalne buty – miękkie baletki do tańców lżejszych i twarde buty do tańców stepowych. Na głowie mogą mieć loki – naturalne lub syntetyczne, które stały się elementem tradycyjnego wyglądu scenicznego.
Mężczyźni noszą zazwyczaj eleganckie koszule, kamizelki lub marynarki oraz ciemne spodnie. Ich strój jest mniej ozdobny, ale równie formalny, a podczas występów również używają obu rodzajów butów tanecznych.
Taniec irlandzki tańczy się do tradycyjnej muzyki irlandzkiej, która charakteryzuje się szybkim tempem, rytmiczną strukturą i bogactwem melodii. Do najpopularniejszych form muzycznych, przy których tańczy się irlandzkie tańce, należą reel, jig, slip jig, hornpipe i polka. Każdy z tych stylów ma swoją charakterystyczną strukturę rytmiczną i tempo, co wpływa na rodzaj ruchów i kroków używanych przez tancerzy.
Do grania muzyki irlandzkiej używa się szeregu tradycyjnych instrumentów. Najbardziej rozpoznawalne z nich to fiddle (skrzypce), tin whistle (blaszany flet), uilleann pipes (irlandzkie dudy), bodhrán (płaski bęben ręczny), concertina i akordeon. Współcześnie do zespołów muzyki tanecznej dołączają również instrumenty takie jak gitara czy bouzouki, które wzbogacają brzmienie. Muzyka grana na żywo podczas pokazów tanecznych wymaga od muzyków precyzji i doskonałej synchronizacji z tancerzami, ponieważ każdy krok musi współgrać z rytmem i akcentami muzycznymi.
Dzięki swojej widowiskowości, precyzji i energii taniec irlandzki zdobył ogromną popularność również poza granicami Irlandii. Jego historia i symbolika są głęboko zakorzenione w duchowości i historii kraju, a każda choreografia opowiada swoją własną historię, pełną emocji, rytmu i dumy narodowej.

Hawaje – Hula

Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/hula-maui-taniec-kolorowy-jasny-2407825/
Taniec hula to tradycyjna forma hawajskiego tańca, która ma głębokie korzenie w historii i duchowości mieszkańców Hawajów. Historia hula sięga czasów starożytnych, zanim Hawaje zostały skolonizowane, i była ściśle związana z religią oraz przekazywaniem wiedzy o mitologii, historii i naturze. Uważa się, że hula powstał jako sposób na uhonorowanie bogów i bogiń, szczególnie bogini Pele – władczyni wulkanów. Taniec był wykonywany w świątyniach zwanych heiau przez specjalnie wykształconych tancerzy, a jego nauka była długim i duchowym procesem. W języku hawajskim słowo „hula” oznacza po prostu „taniec”, jednak dla rdzennych mieszkańców ma ono znacznie głębsze, kulturowe znaczenie. Hula jest nie tylko formą rozrywki, ale przede wszystkim sposobem przekazywania tożsamości kulturowej, historii i duchowości Hawajczyków. Przez długi czas, po chrystianizacji Hawajów i wpływie misjonarzy, taniec hula był zakazany, ponieważ uważano go za niemoralny. Jednak w XIX wieku król Kalākaua przyczynił się do odrodzenia hula, czyniąc go symbolem hawajskiej tożsamości narodowej.
Tancerze hula noszą tradycyjne stroje wykonane z naturalnych materiałów – liści ti, piór, kwiatów i tkanin zdobionych motywami roślinnymi. Kobiety często mają na sobie spódnice z liści ti (pa’u), ozdobne naszyjniki z kwiatów (lei), opaski na głowę i nadgarstki, a także kwiaty za uchem. Mężczyźni noszą tradycyjne pary krótkich spódnic lub pasków z liści ti, a także ozdoby z muszli i piór. Strój jest lekki i pozwala na swobodę ruchów, co jest ważne, ponieważ taniec hula to połączenie delikatnych gestów rąk i dynamicznych kroków stóp.
Charakterystyczną cechą hula jest opowieść wyrażana za pomocą gestów rąk, mimiki i ruchów ciała. Każdy gest ma określone znaczenie, na przykład imitowanie fal, ptaków, wiatru czy czynności codziennych. Tancerze hula, zwani kahiko (w przypadku tradycyjnego hula) lub ‘auana (w stylu nowoczesnym), wykonują ruchy, które są płynne i pełne ekspresji, aby przedstawić historie lub uczucia.
Muzyka do hula jest wykonywana na żywo, zazwyczaj z użyciem tradycyjnych instrumentów, takich jak ipu (rodzaj bębna z tykwy), pahu (duży bęben) oraz ukulele. Muzyka towarzysząca hula jest rytmiczna i melodyjna, łącząc śpiew (oli) z prostymi, powtarzalnymi melodiami. Współcześnie hula łączy elementy tradycyjne z nowoczesnymi wpływami muzycznymi, co sprawia, że jest to taniec żywy i ciągle rozwijający się.
Hula pełni w kulturze hawajskiej rolę nie tylko artystyczną, ale także edukacyjną i duchową. Jest sposobem na pielęgnowanie pamięci o przodkach, szanowanie natury i podtrzymywanie więzi społecznych. Każde wykonanie hula jest unikalne i opowiada inną historię, dlatego jest ono nieodłącznym elementem hawajskich uroczystości i festiwali.