Tradycyjne tańce świata - część 2

Zdjęcie: Ryszard Filipowicz

W poprzednim artykule zostały opisane tańce z Hiszpanii, Indii, Irlandii oraz Hawajów. To najwyższy czas, aby uzupełnić wiedzę o nowe, ekscytujące i pełne pasji odmiany tańca. Dzięki niemu komunikujemy się na poziomie niewerbalnym i duchowym. Nie bez powodu taniec uważany jest za język dusz. Co kryją więc tańce z Polski, Brazylii, Kazachstanu i Tajlandii? 

Polska – Polonez 

Polonez to tradycyjny Polski taniec wpisany na listę niematerialnego Dziedzictwa UNESCO. Jego pierwowzorem był taniec pieszy pochodzenia ludowego tańczony głównie przez lud. Z ubiegiem lat i pod wpływem kilku modyfikacji zagościł na dworach magnackich. To stamtąd przedostał się na dwory królewskie jako ceremoniał dworski pod postacią parad szlachty przed monarchą. Do teraz polonez odgrywa kluczową rolę w kulturze i historii Polski. Obecnie tańczony jest głównie podczas studniówek i bali maturalnych jako rozpoczęcie imprezy. 

Nazwa Polonez wzięła się od francuskiego słowa ,,polonaise" oznaczającego polski. Została nadana po otrzymaniu popularności poza granicami naszego kraju. Wcześniej nazywano go Tańcem Polskim lub Chmielowym. Układ nie jest skomplikowany, składa się bowiem z jednego mocnego i wydłużonego kroku, który akcentowany jest przez rytm muzyki. Następnie występują dwa mniejsze kroki. Całość jest systematycznie powtarzana. Dochodzą też różne figury lub obroty jednak akcent padający na pierwszy krok jest stały i niezmienny. Muzyką do tańca tradycyjnie było ,,Pożegnanie Ojczyzny” Ogińskiego, jednakże po ekranizacji kultowej powieści Adama Mickiewicza ,,Pan Tadeusz" przez Andzreja Wajdę, w której występuje opis poloneza coraz częściej używa się utworu Wojciecha Kilara. 

Tradycyjnie poloneza tańczy się w strojach ludowych lub magnackich, natomiast nie jest to wymagany ubiór podczas tańca. Najważniejszym elementem jest elegancki strój, aby podkreślić uroczysty charakter poloneza.

Brazylia – Samba

Samba to jeden z najbardziej znanych tańców pochodzących z Brazylii, nierozerwalnie związany z kulturą tego kraju i jego słynnym karnawałem. Jej korzenie sięgają czasów kolonialnych, kiedy to afrykańscy niewolnicy przywieźli do Ameryki Południowej swoje rytuały taneczne i muzyczne. Z czasem tradycyjne tańce afrykańskie połączyły się z portugalską muzyką ludową oraz wpływami rdzennych mieszkańców, dając początek nowemu gatunkowi – sambie. 

Nazwa „samba” pochodzi prawdopodobnie od afrykańskiego słowa semba, które oznacza rytualny taniec towarzyszący obrzędom. Początkowo samba była tańczona w biednych dzielnicach – favelach, gdzie stanowiła ważny element życia społecznego i religijnego. Z czasem taniec przeniknął do mainstreamowej kultury brazylijskiej, zyskując popularność na całym świecie. Samba to taniec pełen energii, rytmu i ekspresji, a jego najbardziej widowiskową formą jest samba karnawałowa, prezentowana na słynnych sambodromach w Rio. Istnieje jednak wiele stylów samby – od samby no pé, poprzez sambę de gafieira, aż po sambę axé. Każdy z tych stylów ma nieco inne tempo, kroki i charakter, ale wszystkie łączy silny rytm i dynamiczny ruch bioder.

Tancerki samby noszą kolorowe, bogato zdobione kostiumy, często złożone z piór, cekinów i błyszczących materiałów. Stroje są zazwyczaj bardzo skąpe, co ma na celu umożliwienie swobodnego ruchu. Mężczyźni zazwyczaj noszą obcisłe spodnie, kolorowe koszule lub kamizelki, czasem także elementy etniczne, jak naszyjniki czy opaski. Kostiumy te odgrywają ogromną rolę w spektakularnych pokazach podczas karnawału, gdzie każda szkoła samby prezentuje własną choreografię, muzykę i temat przewodni.

Muzyka do samby jest niezwykle rytmiczna i żywa, a jej podstawą są instrumenty perkusyjne, takie jak surdo (duży bęben basowy), caixa (rodzaj werbla), tamborim, agogô czy reco-reco. Dodatkowo często wykorzystywane są gitara, cavaquinho (mały instrument strunowy przypominający ukulele) i instrumenty dęte. Taniec ten wymaga świetnej kondycji fizycznej i koordynacji ruchowej, zwłaszcza w wersjach scenicznych.

Warto zaznaczyć, że samba nie jest tylko tańcem – to także forma wyrażania emocji, radości życia i brazylijskiej tożsamości. Wielu Brazylijczyków uczy się samby od najmłodszych lat, a taniec ten towarzyszy zarówno wielkim uroczystościom, jak i codziennym spotkaniom. Samba stała się międzynarodowym symbolem Brazylii i jest regularnie tańczona na turniejach tańca towarzyskiego w stylu latynoamerykańskim. Jej popularność sprawiła, że na całym świecie powstały szkoły tańca specjalizujące się w sambie. Poza Brazylią samba cieszy się szczególnym uznaniem w Europie i Stanach Zjednoczonych, gdzie funkcjonuje głównie jako taniec towarzyski.

W sambie ważną rolę odgrywa również kontakt między partnerami – mimo że nie zawsze tańczy się ją w parach, to interakcja, spojrzenia i rytmiczna synchronizacja są kluczowe. Tancerze nie tylko odtwarzają ruchy, ale także opowiadają historie poprzez gesty i mimikę. Samba wciąż ewoluuje, łącząc się z nowoczesnymi gatunkami muzycznymi, takimi jak funk, pop czy hip-hop. Mimo tych zmian jej esencja – radość, energia i zmysłowość – pozostaje niezmienna.

Ram Thai – Tajlandia

Ram Thai to tradycyjny tajski taniec, który stanowi nieodłączną część kultury Tajlandii i jest uznawany za symbol narodowego dziedzictwa. Nazwa „Ram Thai” oznacza dosłownie „tajski taniec” – „ram” to w języku tajskim „taniec”, a „Thai” odnosi się do kraju i jego mieszkańców. Początki tego tańca sięgają starożytnych rytuałów religijnych i królewskich ceremonii na dworze Syjamu, czyli dawnej Tajlandii. Taniec ewoluował przez wieki, przekształcając się z sakralnych przedstawień ofiarnych na cześć bogów w sztukę sceniczną.

Ram Thai jest głęboko zakorzeniony w buddyjskiej tradycji i mitologii indyjskiej – wiele motywów zaczerpnięto z eposów takich jak Ramajana, znanego w Tajlandii jako Ramakien. Taniec ten wykorzystywano do opowiadania historii, przekazywania wartości moralnych i przedstawiania walk dobra ze złem. W przeszłości Ram Thai był wykonywany głównie na dworze królewskim, a tancerze byli szkoleni od dzieciństwa w specjalnych szkołach artystycznych. Każdy gest i ruch miał znaczenie symboliczne – np. pozycja dłoni mogła oznaczać kwiat, ptaka lub modlitwę.

Kobiety tańczące Ram Thai noszą niezwykle eleganckie i misternie zdobione kostiumy, zazwyczaj wykonane z jedwabiu, złotych nici oraz ozdobione cekinami. Ich stroje często zawierają elementy takie jak długi, dopasowany sarong (tradycyjna spódnica), chusta na ramionach oraz charakterystyczne nakrycia głowy przypominające korony. Tancerki noszą również bogatą biżuterię: kolczyki, naszyjniki, bransolety oraz długie, zakrzywione paznokcie z metalu, które podkreślają grację ich gestów. Mężczyźni zazwyczaj zakładają krótkie, luźne spodnie z jedwabiu, ozdobne pasy oraz lekkie tuniki, często uzupełnione koronami i bronią – np. symbolicznym mieczem.

Muzyka do tańca Ram Thai wykonywana jest przez tradycyjny tajski zespół o nazwie piphat. W skład zespołu wchodzą instrumenty perkusyjne, dęte i strunowe, takie jak ranat (ksylofon), khong wong (okrągły gong), pi nai (rodzaj oboju) oraz taphon (bęben). Muzyka ma charakter rytualny – jest rytmiczna, lecz delikatna, dopasowana do powolnych i precyzyjnych ruchów tancerzy. Charakterystyczne są też częste zmiany tempa i dynamiki, które odpowiadają emocjonalnym fragmentom opowiadanej historii.

Ram Thai to taniec o bardzo wyrafinowanej technice – tancerze uczą się nie tylko konkretnych ruchów, ale też właściwej mimiki twarzy i spojrzenia. Ważna jest również postawa ciała – prosta sylwetka, lekko zgięte kolana, dłonie uniesione i złożone w artystycznych pozycjach. Taniec może być wykonywany solo, w duetach lub w większych grupach, często na specjalnie przygotowanych scenach podczas festiwali, świąt narodowych lub ceremonii królewskich. Współcześnie Ram Thai pełni funkcję zarówno artystyczną, jak i edukacyjną – jest wykorzystywany w szkołach i ośrodkach kultury do nauczania historii i tradycji Tajlandii.

Choć Ram Thai ma wiele odmian, najbardziej znane są formy takie jak Ram Wong – taniec kręgowy, wykonywany przez większe grupy, Khon – pantomima z maskami, oraz Lakhon – bardziej teatralna wersja z narracją. Wspólną cechą tych odmian jest rytualny charakter, poetycka muzyka i silne związki z literaturą oraz duchowością.