D-DIMER

D-dimeru nie da się w standardowy sposób wykryć we krwi lub występuje w bardzo małych stężeniach z wyjątkiem przypadku, kiedy organizm samodzielnie wytwarza (i
rozkłada) skrzep. Skrzep składa się z różnych cząstek wchodzących w siatkę włóknika, który jest rozkładany, a jednym z produktów końcowych jego rozkładu jest D-dimer.

Foto: Aqualab

Przyczyny podwyższonych wartości D-dimeru

Kiedy naczynie krwionośne lub tkanka zostanie uszkodzona i zacznie krwawić, organizm rozpoczyna proces hemostazy, dzięki któremu tworzy się skrzep i tamuje krwawienie. Powstają łańcuchy proteinowe – włóknik formujący sieć, który wspólnie z trombocytami pomaga zatrzymać skrzep w miejscu uszkodzenia.

Czynniki ryzyka

Istnieje duża liczba czynników ryzyka pojawienia się podwyższonych wartości D-dimeru. Mogą one wystąpić po dużych zabiegach chirurgicznych, długim unieruchomieniu chorego, stosowaniu pigułek antykoncepcyjnych lub substytucyjnej terapii hormonalnej, złamaniach kości, ciąży lub niedawnym porodzie, zespole antyfosfolipidowym, dziedzicznych zaburzeniach koagulacji (obecności czynnika mutacji V Leiden, trombofilii), wczesnych incydentach zakrzepowo-zatorowych (VTE), otyłości, paleniu tytoniu.

Objawy podwyższonych wartości

Podwyższone wartości D-dimeru występują najczęściej przy głębokiej zakrzepicy żylnej (DVT), zatorowości płucnej (PE) i w zespole rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC). Objawy głębokiej zakrzepicy żylnej to ból i obrzęk kończyny dolnej oraz zaczerwienienie lub rumień. Choć skrzepy krwi tworzą się najczęściej w głębokich żyłach kończyn dolnych, mogą powstać też w innych częściach ciała.

Ustalenie poziomu D-dimeru jest istotne, jeśli pacjent prezentuje któryś z objawów zatorowości płucnej, jak: trudności z oddychaniem, kaszel, krwioplucie, ból w klatce piersiowej, przyspieszoną pracę serca.

Pomiar D-dimeru może być pomocny w diagnozowaniu zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, – stanu, w którym dochodzi do nadmiernej aktywizacji i zużycia czynników koagulacji i formowania skrzepów w całym organizmie.

Diagnostyka

Oznaczanie stężenia D-dimeru jako parametru laboratoryjno-diagnostycznego jest wykorzystywane w celu wykluczenia obecności zaburzeń zakrzepowo-zatorowych i przede wszystkim w diagnostyce doraźnej pacjentów z podejrzeniem zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej. Zwiększonych wartości D-dimeru można się spodziewać także w stanach takich jak zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, rak, sepsa, stan przedrzucawkowy. Wysokie wartości D-dimeru można stwierdzić też w innych stanach, jak niektóre infekcje, choroby wątroby i nowotwory. Wartości tego parametru rosną wraz z wiekiem, wobec czego wśród ludzi mających ponad 80 lat zwiększenie wartości tego parametru nie zawsze musi być oznaką choroby.

Zaleca się, aby podczas obserwowania wartości D-dimeru w przebiegu choroby oznaczenie wykonywać zawsze w ten sam sposób, w tym samym laboratorium.

Interpretacja wyników

Normalny lub „negatywny” wynik D-dimeru (poziom D-dimeru poniżej określonych z góry wartości granicznych) oznacza, że badana osoba nie ma ostrego stanu lub choroby powodującej tworzenie się skrzepów i ich rozpad. Oznaczanie D-dimeru wykorzystuje się w celu wykluczenia wykrzepiania jako przyczyny objawów. Wynik pozytywny D-dimeru wskazuje na możliwą obecność zakrzepu krwi w organizmie, lecz nie mówi o jego lokalizacji lub przyczynie powstania. Co więcej, zwiększenie wartości nie musi wskazywać na obecność zakrzepicy, ponieważ inne stany oraz czynniki mogą skutkować zwiększeniem poziomu D-dimeru (np. w ciąży dochodzi również do tworzenia i rozkładu fibryny).

Wiadomo, że D-dimer jest testem o wysokiej czułości, ale niskiej specyficzności, co oznacza, że może być on podwyższony w różnych stanach i chorobach. Jest wykorzystywany jako ważny parametr dodatkowy w diagnostyce laboratoryjnej.

COVID-19 i podwyższona wartość D-dimeru

Od początku pandemii Covid-19 bardzo korzystnym okazało się włączenie D-dimeru jako biomarkera do prognozowania przebiegu tej wiremii. Podwyższone wartości D-dimeru i powstawanie skłonności do tworzenia się skrzepów krwi dostrzegane są u konkretnej liczby chorych pacjentów.

U chorych zakażonych Covid-19 często pojawiają się powikłania związane z zakrzepicą żył i tętnic we wszystkich częściach ciała. Ustalono, że sam wirus posiada zdolność zapoczątkowania procesu wykrzepiania i w ten sposób doprowadza do formowania się skrzepliny. Z drugiej strony wiadomo, że silna reakcja zapalna organizmu może zaszkodzić naczyniom krwionośnym i rozpocząć w nich proces zakrzepicy, a objawia się długotrwałym zmęczeniem, osłabieniem, zaburzeniami składu krwi i zwiększoną jej lepkością z powodu gorączki i odwodnienia.

U pacjentów z cięższym obrazem klinicznym wirus Covid-19, oprócz powodowania zmian w płucach może znacząco wpływać na układ żylny i tętniczy. Zmiany, do których może dojść, to burza cytokinowa, przerwanie kaskady krzepnięcia i zaburzenia płytek krwi. Zauważono również, że komplikacje pojawiają się częściej u ludzi z uszkodzonymi naczyniami krwionośnymi w przebiegu innych chorób, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, niektóre choroby autoimmunologiczne itp.

Podczas epidemii Covid – 19 zostały wykonane liczne badania naukowe, które wykazały, że istnieje korelacja między podwyższonymi wartościami D-dimeru i ciężkim przebiegiem Covid. Potwierdzone zostało to, że bardzo wysokie wartości (5 razy wyższe niż normalne) u osób chorych na Covid-19 korelują z ciężkim przebiegiem choroby i złym rokowaniem.

Leczenie

Jeśli pacjenci mają podwyższoną wartość D-dimeru, niezbędne jest wprowadzenie terapii antykoagulantowej – leków, które udaremniają powstawanie zakrzepów. Jeśli pacjent nie przybył z placówki, w której już się leczy, po rozmowie z konsultantem Aqualab zostanie skierowany do polikliniki i gabinetów Family medica, które działają w ramach tego systemu.