Debata Dagens Nyheter: „Szwedzi powinni kupować jedynie 5 nowych sztuk ubrań rocznie”

Źródło: Suvad Mrkonjie/TT

Globalna produkcja tekstyliów wzrosła ponad dwukrotnie od przełomu tysiącleci. Import odzieży z Chin czy Bangladeszu do Szwecji wzrósł czterokrotnie w ciągu 30 lat. Decydującym powodem takich wyników jest model biznesowy „fast fashion”, którego znakiem rozpoznawczym są nieustanne nowości wśród niezliczonych produktów w niskich cenach. 

Model charakteryzuje niebagatelny wpływ na klimat oraz łańcuch problemów ekologicznych. Faktem jest, że branża tekstylna odpowiada za 2 razy większą emisję gazów cieplarnianych niż samoloty. Dzieje się to za sprawą niezrównoważonej produkcji z użyciem silnych pestycydów, trujących chemikaliów i ogromnego zużycia wody, by ostatecznie odzież tworzyła góry śmieci na plażach m.in. Ghany. 

Ponadto, produkcja jest rozprzestrzeniona na całym świecie, a lotniczy transport tekstyliów wzrasta, aby jak najszybciej produkty dotarły do konsumentów.

Asortyment sieciówkowych gigantów tworzą duże ilości ubrań wyprodukowanych z plastiku wytworzonego z ropy. Z perspektywy globalnej 60% wszystkich włókien tekstylnych jest produkowanych właśnie z ropy. Do wytworzenia poliestrowego ubrania potrzebne jest 9 razy więcej ropy niż waży dany produkt. Z kolei poliester z recyklingu jest w 99% produkowany z butelek PET – nie z innych poliestrowych tkanin, jak można by podejrzewać. 

Źródło: Mickan Mork/TT

Przedsiębiorstwa modowe świadomie tworzą nadprodukcję, wyrzucając niesprzedane produkty. Równocześnie, sprzedaje się ogromne ilości odzieży wyrafinowanymi metodami. W pewnych przypadkach są one tak zaawansowane technologicznie, że obecnie niektóre firmy odzieżowe wolą określać się jako firmy technologiczne. Wyprzedaże wraz z bardziej zaawansowanymi sztuczkami marketingowymi, prowadzą do nadmiernej konsumpcji. Konsumenci w gruncie rzeczy nie są w stanie oprzeć się sile marketingu tworzącej odczuwalne potrzeby i wywołującej emocje. 

Obecnie, statystyczny Szwed nabywa około 25 nowych ubrań rocznie, z wyłączeniem bielizny i skarpet. Całe 30% naszych ubrań wisi nieużywana w szafach, z czego najtańsze produkty zakładane są średnio 7 razy. Całość tych nieprzemyślanych zakupów skutkuje rocznie 32 tysiącami ton używanych ubrań eksportowanych ze Szwecji. 

W nowym raporcie„Monstret i garderoben” („Potwór w garderobie”) Szwedzkie Stowarzyszenie Ochrony Środowiska wyliczyło, jak powinna wyglądać zrównoważona garderoba według sprawiedliwej konsumpcji. Ich punktem wyjściowym było ustalenie, o ile przemysł odzieżowy musi zmniejszyć swoją emisyjność do 2030 roku, aby sprostać porozumieniu paryskiemu. 

Według raportu, w szafie może się znajdować 74 sztuk ubrań, przy maksymalnie nabytych 5 nowych ubraniach w ciągu roku. Żywotność każdego ubrania musi wynosić 15 lat przy noszeniu minimum 270 razy. Te wytyczne są dalekie od jakości dzisiejszych ubrań, kiedy przeciętna koszulka zakładana jest około 30 razy. 

Gospodarka obiegu zamkniętego wraz z recyklingiem mogłaby być rozwiązaniem problemu. Lecz produkt gospodarki obiegu zamkniętego musi spełniać 3 podstawowe wymagania: długa żywotność, długi czas użytkowania i możliwość recyklingu. „Fast fashion” nie spełnia żadnego z wymogów. Nawet jeśli branża stale usiłuje prezentować rozwiązania w postaci nowych materiałów i możliwości recyklingu. Ich model biznesowy, generalnie rzecz biorąc, jest czystym przeciwieństwem gospodarki o obiegu zamkniętym. 

Prawdą jest, że jedynie 1% z wszystkich włókien odzieżowych poddawany jest recyklingowi do produkcji nowych ubrań. Ponadto, odzież fast fashion jest tania i często słabej jakości. Nie opłaca się naprawianie ubrań, które zresztą szybko będą niemodne. To nic innego, jak celowe postarzanie produktu.

Źródło: Martina Holmberg/TT

Rynek wtórny także nie stanowi rozwiązania tego problemu. Rynek odzieżowy jest nasycony, więc używane modne ubrania złej jakości, które krążą, by być użyte jedynie kilka razy, nie polepszają sytuacji.

Sprzedaż używanego fast fashion przez duże przedsiębiorstwa modowe byłaby istotna,  jedynie pod warunkiem zastąpienia przez konsumentów zakupu nowego ubrania jakościowym używanym produktem, który zostanie założony wielokrotnie. Kupowanie używanych ubrań tylko ze względu na niską cenę nie wystarczy, jeśli potem zostaną założone jedynie kilka razy. 

Odpowiedzialność za nadprodukcję i nadmierną konsumpcję leży głównie po stronie przedsiębiorstw, które poprzez wyrafinowane metody zalewają konsumentów tanimi ubraniami słabej jakości. Dostosowanie konsumpcji odzieżowej do celów klimatycznych nie będzie miało miejsca, jeśli branża modowa nie przekształci swojej produkcji, sposobu sprzedaży i procesu utylizacji. Należy usunąć ogromne ilości produktów, szybkie cykle produkcyjne i korporacyjne strategie generowania nadmiernej konsumpcji.

Źródło: Heiko Junge/TT

Unijna strategia „Fast fashion wychodzi z mody” to pierwszy krok. Wymogi dotyczące ekologicznych projektów i odpowiedzialności producentów są w trakcie procesów legislacyjnych, co może wkrótce wymusić rzeczywiste zmiany w branży. 

Szwedzkie Stowarzyszenie Ochrony Środowiska nalega, aby branża ubraniowa już teraz wzięła odpowiedzialność za swoją niezrównoważoną produkcję oraz „sprytne” strategie sprzedażowe, a także zaprzestała pozorowania zrównoważonego modelu biznesowego. Fast fashion całkowicie wyszło z mody. Najwyższa pora, aby przemysł tekstylny się przekształcił.