Pięć lat pandemii Covid-19: wciąż wiele do nauczenia

Zdjęcie: „Ściana Wspomnień" poświęcona ofiarom koronawirusa w Londynie, naprzeciwko Pałacu Westminsterskiego. | Zdjęcie: Zuma Press Wire/Rex/Shutterstock

„Jeśli zapytamy ludzi, jaka była największa katastrofa XX wieku, niemal nikt nie wspomniałby o pandemii grypy hiszpańskiej” – pisze Laura Spinney w swojej książce „Pale Rider", o chorobie, która pochłonęła życie aż 5 procent ludności światowej. „Nie wniesiono żadnego cenotafu lub pomnika w Londynie, Moskwie czy Waszyngtonie” – zauważa.

W tym tygodniu, po pięciu latach od uznania pandemii COVID-19 przez Światową Organizację Zdrowia, większość z nas lepiej rozumie pustkę, jaką pozostawiła ta pandemia. Niektórzy nie potrafią zapomnieć tych wydarzeń: najoczywistsze są to osoby, które straciły bliskich w wyniku 7 milionów zgonów na całym świecie (nie licząc zgonów spowodowanych chorobami współistniejącymi) oraz znaczna liczba osób, które wciąż borykają się z następstwami przewlekłego Covidu. Inni chcą zapomnieć o utracie bliskich, miesiącach izolacji oraz kosztach poniesionych przez firmy, rodziny i zdrowie psychiczne.

Jednak polityczne, ekonomiczne i społeczne konsekwencje odgrywają rolę, tak podobnie jak jej osobiste konsekwencje. Dziś wiemy więcej o skutkach pandemii i o tym, jak bardzo mogłyby je złagodzić szybsze i skuteczniejsze przygotowanie. Niektóre reakcje na pandemię były wzorcowe: Tajwan, Nowa Zelandia i Korea Południowa potrafiły uratować ludzi, nie ponosząc przy tym nadmiernych kosztów społecznych.

W innych miejscach tajemniczość, lekkomyślność lub nadmierna pewność siebie miały tragiczne konsekwencje. Zbyt często pracownicy służby zdrowia i społeczności wykonywały swoją pracę doskonale, podczas gdy rządy zawiodły. Pierwszy raport z brytyjskiego śledztwa dotyczącego Covid-19, opublikowany w zeszłym roku, wskazał na „poważne błędy” popełnione przez państwo w przygotowaniu do pandemii. Kolejny raport, który ma zostać opublikowany tej jesieni, skupi się na podjętych decyzjach politycznych. Niepowodzenia w tym zakresie są oczywiste – prawie 230 000 osób zmarło, a badania sugerują, że wcześniejsze wprowadzenie lockdownu mogło uratować dziesiątki tysięcy ludzi.

Światowa ocena podjętych decyzji jest tak samo ważna. Choć Covid-19 pojawił się około sto lat po grypie, pandemie nie zdarzają tylko się raz na stulecie. Nasza cywilizacja sprawia, że wybuch epidemii staje się coraz bardziej prawdopodobny. Kolejna pandemia może być wywołana przez wirusa bardziej zaraźliwego, bardziej śmiercionośnego lub posiadającego obie te cechy jednocześnie. Zarówno w poszczególnych krajach, jak i na całym świecie, to najbiedniejsze osoby ucierpiały najbardziej. Jednak niesprawiedliwość w dostępie do opieki zdrowotnej i dystrybucji szczepionek mogą drogo kosztować nas wszystkich. Próby stworzenia światowego porozumienia w sprawie pandemii Covid-19 utknęły w martwym punkcie i wymagają wznowienia wysiłków w przyszłym miesiącu, gdy rozmowy w tej sprawie zostaną wznowione.

W praktyce dokonano rzeczywistego postępu – nie tylko w technologii produkcji szczepionek, ale także w ułatwianiu dostępu do tlenoterapii, która już teraz ratuje ludzi. Jednak należyte przygotowanie oznacza nie tylko skuteczny system opieki zdrowotnej, a także wysoką jakość świadczonych usług medycznych. Jest to problemem, ponieważ jednym z istotniejszych skutków pandemii było poczucie izolacji i samotności – a nawet zdrady – które sprzyjało rozwojowi teorii spiskowych. Podczas gdy wielu odczuwało ogromną wdzięczność wobec naukowców i pracowników służby zdrowia, inni stawali się coraz bardziej nieufni nie tylko wobec szczepionek, ale także nauki i władz w ogóle. Robert F. Kennedy Jr. — który wygłaszał dzikie, fałszywe twierdzenia na temat szczepień i podobnie próbował zablokować produkcję szczepionek przeciwko Covid-19 — jest teraz sekretarzem zdrowia stanów zjednoczonych. Liczba przypadków odry rośnie.

Pandemia Covid-19 pokazała, że reakcja na pandemię to nie tylko wiedza, plany działań i zasoby, ale też gotowość ludzi do wzajemnego zaufania i ochrony. Ten bardziej niejasny czynnik może być trudniejszym czynnikiem do wprowadzenia w życie, wymagającym zmian społecznych i politycznych. Jednak, jak napisał w tym tygodniu dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia, dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, nie mamy alternatywy dla przygotowań do pandemii: „Nasze zbiorowe bezpieczeństwo tego wymaga”.