7 Sportów Starożytnej Grecji

Starożytni Grecy, którzy umożliwili odbycie się pierwszych formalnych Igrzysk Olimpijskich w 776 r. p.n.e., dali światu pomysł na organizację wydarzeń sportowych o dużej skali, jako rozrywkę dla widzów, zapełniających areny. Co więcej, była to pierwsza kultura, w której idealizowano ulubione sportowe supergwiazdy do tego stopnia, że dzisiaj nawet najbardziej fanatyczni fani sportu mogliby uznać to za skrajnie ekstremalne.

"Grecy wierzyli, że sportowcy posiadali specjalne moce" - wyjaśnia David Lunt, profesor historii na Southern Utah University, ekspert w dziedzinie starożytnych greckich sportów i autor książki The Crown Games of Ancient Greece: Archaeology, Athletes and Heroes. "Zlecali komponowanie poematów, które o nich śpiewano, i opowiadali historie o posągach sportowców, które miały leczyć ludzi".

Lunt przytacza przykład Teagenesa z Tazos, mistrza boksu, biegacza i zawodnika w Pankrationie (starożytnym odpowiedniku mieszanych sztuk walki), który był tak wielbiony ze względu na swoje sportowe umiejętności, że archeolodzy w latach 30. XX wieku odnaleźli ołtarz, na którym był czczony wieki po śmierci. Jak mówi Lunt, "Byli naprawdę szaleni na punkcie tych sportowców".

Zapewne starożytni Grecy uwielbiali sporty, ponieważ mężczyźni dorastali, uczestnicząc w nich. Jak zauważa Lunt, każde miasto greckie miało swój własny gimnazjon, gdzie miejscowi mężczyźni rozbierali się i rywalizowali nago w różnych dyscyplinach sportowych, takich jak zapasy i biegi.

"Grecy cenili sprawność fizyczną i sportową, a wysportowane męskie ciało było uważane za estetycznie atrakcyjne" - mówi Zina Giannopoulou, profesor studiów klasycznych na University of California w Irvine, która porównywała starożytne i nowoczesne Igrzyska Olimpijskie. "Siła fizyczna i umiejętności były również oznakami siły moralnej, wykazującymi dyscyplinę, ciężką pracę i oddanie w walce o zwycięstwo". Sportowcy byli uważani za uosobienie arete, greckiego słowa oznaczającego cnotę lub doskonałość.

Grecy uwielbiali także po prostu oglądać zawody. Oprócz Igrzysk Olimpijskich, odbywających się co cztery lata, organizowano także zawody podczas wydarzeń religijnych - Igrzyska Pytyjskie dla Apollina w Delfach, Igrzyska Istmijskie dla Posejdona i Igrzyska Nemejskie dla Zeusa. Igrzyska Panhelleńskie, jak zbiorczo nazywano te zawody, obejmowały różne konkurencje, od wyścigów rydwanów po lekkoatletykę i walki.

Sportowcy, rywalizujący w tych wydarzeniach, byli najprawdopodobniej zamożnymi Grekami, którzy mogli sobie pozwolić na trening zamiast musieć pracować na swoje utrzymanie. "Jeśli chciałeś rywalizować w Igrzyskach Olimpijskich, musiałeś pojawić się na miejscu co najmniej miesiąc wcześniej, by trenować pod okiem urzędników, którzy prawdopodobnie eliminowali każdego, kto nie był odpowiednio przygotowany do poziomu konkurencji" - mówi Lunt.

Grecy nie uprawiali sportów zespołowych, jedynie konkurencje indywidualne, a kobiety nie miały prawa rywalizować ani nawet, w przypadku zamężnych kobiet, uczestniczyć w widowisku. Legendarny, wyjątkowy przypadek - Kallipateira z Rodos, która przebrała się za trenera płci męskiej, by móc zobaczyć walkę bokserską swojego syna. "Gdy została przyłapana, broniła się, mówiąc, że powinna mieć prawo uczestniczyć w wydarzeniu, mając ojca, trzech braci, syna i bratanka, którzy łącznie zdobyli aż osiem zwycięstw" - mówi Giannopoulou. "Ocalono jej życie, ale w skutek tego zdarzenia trenerzy musieli uczestniczyć w Igrzyskach nago".

Oto kilka sportów, w których rywalizowali starożytni, greccy sportowcy.

Wyścigi rydwanów. 

Wyścigi rydwanów były jednym z najstarszych greckich sportów - dowody artystyczne na starożytnej ceramice wskazują, że początki tej konkurencji sięgają okresu mykeńskiego od 1600 do 1100 r. p.n.e., a poeta Homer opisywał wyścig rydwanów, który odbył się podczas pogrzebu Patroklesa w Iliadzie, zauważa Giannopoulou. Po raz pierwszy zostały uwzględnione w programie Igrzysk w 680 r. p.n.e.;  zawodnicy rywalizowali wtedy zarówno w wyścigach czterokonnych, jak i dwukonnych rydwanów. 

Według Millera, wyścig składał się z 12 okrążeń hipodromu, czyli toru wyścigowego, a następnie 12 okrążeń w przeciwnym kierunku. Rzeczywista długość trasy różniła się w zależności od miejsca, w którym odbywało się wydarzenie. Wyścigi rydwanów były drogim sportem pod względem uczestnictwa, a właściciele koni i rydwanów - którzy obserwowali, jak zawodnicy rywalizują w ich imieniu - wykorzystywali te wydarzenia, aby popisać się swoim bogactwem. Hipodromy nie były podzielone na środku owalu, czasami prowadziło to do zderzeń czołowych między rydwanami i zaprzęgami konnymi, co czyniło wyścigi rydwanów niezwykle niebezpiecznym sportem.

Wyścigi konne.

Kele, czyli zawody jeździeckie, według Millera, zostały dodane do Igrzysk Olimpijskich w 648 p.n.e. Trasa wyścigu miała długość około 1,2 kilometra (przybliżenie trzech czwartych mili). Dżokeje - którymi byli młodzi chłopcy, prawdopodobnie niewolnicy - jeździli bez siodła i bez strzemion, chociaż mieli wodze i bat, aby prowadzić konie.

Biegi. 

Grecy uwielbiali biegi, zwłaszcza stadion, który został nazwany od starożytnej jednostki miary i odpowiadał współczesnemu biegowi na 200 metrów, według książki Ancient Greek Athletics, autorstwa Stephena Gaylorda Millera. Od 776 do 726 r. p.n.e. była to jedyna konkurencja na Igrzyskach Olimpijskich. Później Grecy dodali diaulos, równoważny dzisiejszym biegom na 400 metrów, oraz bieg długodystansowy, dolichos, którego długość wynosiła od 7,5 do 9 kilometrów - coś w rodzaju dzisiejszego biegu na 10 km, w którym amatorzy licznie biorą udział każdego weekendu. Grecy mieli także jeden konkurs, który nie ma odpowiednika we współczesnym sporcie - hoplitodromos, w którym uczestnicy naśladowali grecką piechotę, biegnąc w hełmach i brązowych nagolennikach oraz niosąc tarcze.

Zapasy. 

Według Millera, w starożytnej wersji zapasów, zapaśnicy walczyli w pozycji stojącej, mając za zadanie powalić przeciwnika na ziemię. Koncepcja przyciskania ramion przeciwnika do ziemi jeszcze wówczas nie istniała. Zamiast tego, zapaśnicy wygrywali walkę po powaleniu przeciwnika trzy razy. Inną unikalną cechą starożytnych zapasów był brak podziału na kategorie wagowe, jak mówi Lunt. Najgroźniejszym zapaśnikiem starożytności był Milon z Krotonu, który według legendy zyskał swoją ogromną siłę, unosząc i nosząc nowonarodzone cielę, aż osiągnęło wagę pełno-wymiarowego wołu.

Pięciobój.

Rzut dyskiem i oszczepem, sięgają czasów starożytnych Greków, chociaż wówczas nie były to odrębne konkurencje. Zamiast tego, były częścią pięcioboju, kombinacji pięciu dyscyplin, które obejmowały również skok w dal, biegi i zapasy. Grecy mieli ołowiane lub kamienne ciężarki, zwane halteres, które jak niektórzy uważają, były używane przez skoczków, aby wypchnąć się dalej podczas zawodów. Lunt sądzi jednak, że ciężarki były używane tylko podczas treningu.

Boks. 

W przeciwieństwie do współczesnego boksu, grecka wersja nie posiadała rund ani ograniczenia czasowego. Zamiast tego, bokserzy po prostu walczyli, aż jeden z mężczyzn był niezdolny do kontynuowania walki lub przyznał się do przegranej.Podobnie jak w zapasach, greccy bokserzy rywalizowali w jednej, otwartej kategorii, nosząc cienkie skórzane paski zwane himantes na swoich knykciach i nadgarstkach, ale bez ochraniaczy na ręce.

Pankration. 

Ten sport, którego nazwa oznacza "absolutna wygrana", w starożytnej Grecji był pewnego rodzaju wersją mieszanych sztuk walki, bez ograniczeń. Jak pisze Thomas A. Green w Martial Arts of the World: An Encyclopedia, Vol.1, zawodnicy używali niektórych technik stosowanych we współczesnym MMA, w tym ciosów bokserskich, łokci, uderzeń kolanem, niskich kopnięć w nogi przeciwnika, chwytów duszących i walki w parterze. Mogli również uderzać lub kopać przeciwnika w krocze, co jest niedozwolone w MMA, i w przeciwieństwie do współczesnych zawodników UFC, nie nosili rękawic, co pozwalało im stosować uderzenia typu "knife hand" w stylu karate. Tylko gryzienie i wydłubywanie oczu było zabronione.

Według Michaela B. Poliakoffa w Combat Sports in the Ancient World: Competition, Violence, and Culture, Sostratos z Sikyonu wygrał wiele zawodów, boleśnie skręcając palce przeciwników, niemal aż do złamania (inna technika zakazana w MMA).

Zamiast oktagonu z miękką powierzchnią, zawodnicy walczyli na piasku. Rezultatem była krwawa i brutalna rywalizacja, która testowała nie tylko umiejętności walki zawodnika, ale także jego zdolność do znoszenia bólu. Jak opisywał to pisarz z II wieku n.e., Lucjan, zawodnicy bili się nawzajem, aż ich usta były pełne krwi i piasku, a sędzia "motywował ich i chwalił tego, który zadał cios".

Zawodnicy w starożytnej Grecji nie zarabiali porównywalnie do astronomicznych pensji, jakie otrzymują dziś zawodnicy NBA i NFL, chociaż mieli możliwość wygrywania nagród. Na Panatenajach, zawodach mających uczcić miasto Ateny oraz boginię Atenę, zwycięzca biegu na 200 metrów otrzymywał 200 dużych, ozdobnych amfor wypełnionych oliwą z oliwek.

"Myślę, że mógł je sprzedać, albo był to zapas na całe życie" - mówi Lunt. Dla wielu starożytnych zawodników zachwyt tłumu i szansa na osiągnięcie nieśmiertelności dzięki ich umiejętnościom, mogła być wystarczającą nagrodą.